Terug naar boven

Status

- Oudenbosch is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Halderberge. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1996. Het is de hoofdplaats van de gemeente Halderberge.

- Wapen van de voormalige gemeente Oudenbosch.

- Onder het dorp Oudenbosch vallen ook de buurtschap Galgestraat en een deel van de buurtschap Kruisstraat.

Terug naar boven

Naam

In het Brabants
Den Awenbos.

Oudere vermeldingen
1275 silvam que vocatur Barlebosche, 1301 Barlebosche, 1332 in Berlebosse, 14e eeuw in Berlebosch, 14e eeuw silvam Barlebosche, 1369 Oudenbossche, 1382 Vetusbuscum, 1412 tusschen den Oudenbosch ende den Nieuwen.

Naamsverklaring
Ontginning in het middeleeuwse Baerlebosch, omgedoopt tot Oudenbosch toen in de omgeving een plaatsje opkwam, dat ter onderscheiding Nieuwenbosch (1332 in den Nuwenbosch, 1358 Nieuwenbosch) werd genoemd, verdronken in 1421.(1)
“De cisterciënzers hebben de waterloop rond 1300 gegraven. Of uitgediept, dat is niet precies bekend. Het stuk rivier tussen De Merck en De Dintel heette toen nog De Baerlaeck. De nederzetting bij het havenhoofd werd Baerlebosch genoemd. Later verschenen aan de Baerlaeck huisjes en bedrijfjes; het Nieuwe Baerlebosch (of Nieuwenbosch). Het Oude Baerlebosch werd al snel Oudenbosch” (aldus M. Buijs van de Heemkundekring in (334)).

Bijnamen
Het dorp wordt vanwege de basiliek ook Brabants Rome en Koepelstad genoemd.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp 't Puitenol.

Terug naar boven

Ligging

Oudenbosch ligt 5 km NO van Roosendaal.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Oudenbosch 481 huizen met 2.739 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 330/1.945 (= huizen/inwoners), buurtschap Bosschenhoofd (deels) en buurtschap Galgstraat samen 75/389, polder Oudland 51/268 en de buurtschappen Bosschendijk, Kapelstraat en Lollestraten samen 25/137. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 5.000 huizen met ca. 13.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Barlebos, het latere Oudenbosch, scheidt zich in 1358 van Gastel af en wordt een zelfstandige parochie. Sinds 1458 valt het dorp onder het Land, sinds 1533 Markiezaat, van Bergen op Zoom. De waterloop van het dorp naar de Mark/Dintel is rond 1300 gegraven*1. “Deze werd in de Middeleeuwen vooral gebruikt voor de turfvaart. De turf uit zuidelijker streken (Rucphen, Zundert) kwam via smalle watertjes naar het dorp om op het Turfhoofd te worden overgeslagen op schepen die naar het noorden (Dordrecht) koers zetten. Die smalle watertjes liepen op de plek van het huidige West- en Oost-Vaardeke” (334).

Bij de waterloop was een spui met een bassin waar zout werd gewonnen uit het opgeslagen water. De namen Spui en Zellebergen zijn nog steeds bekend. Het veer op Dordrecht stimuleerde sinds de 15e eeuw een levendige handel, waardoor er fraaie panden verrezen aan de haven. Eind 16e eeuw zakte de economie in door verplaatsing van het veer naar Zevenbergen en plunderingen door de Spanjaarden. Velen vertrokken uit de plaats, tot er op een gegeven moment nog maar vier gezinnen over waren. “Toen greep de markiezin van Bergen op Zoom in. Ze organiseerde een veiling waarop alle onbeheerde erven of wat er van over was, aan de man werden gebracht. De handel met Holland werd snel weer opgepakt. Hout, landbouwproducten en vooral bier. Oudenbosch telde veel brouwerijen zoals Fortuijn en Den Anker.

(…) De haven was diep genoeg voor grote schepen en dat was maar goed ook. Toen bouwpastoor Hellemons in 1865 begon met de bouw van zijn basiliek, kwam de diepte goed van pas. Er waren gigantisch veel stenen voor de basiliek nodig. Men wilde een steenfabriek bouwen maar dat bleek niet haalbaar. Alle stenen zijn toen via de haven aangevoerd. (…) Het ging Oudenbosch rond de eeuwwisseling voor de wind en dat wekte in omliggende dorpen veel afgunst. Met name de haven en de postroute Antwerpen-Moerdijk maakten het dorp tot het centrum van West-Brabant. Toen men er ook nog een protserige basiliek ging bouwen, werd het toch echt te gek. De uitdrukking ‘de koepel in de kop hebben’, voor iemand die erg op zichzelf is en geen contact met de omgeving wenst, is in die jaren ontstaan” (334).

In Oudenbosch hebben maar liefst drie suikerfabrieken gefunctioneerd. Ze stonden alle langs de haven. De eerste werd gebouwd in 1862 (werkte tot 1903, daarna gesloopt), de tweede in 1866 (tot 1916, daarna gesloopt) en de derde in 1872 (tot 1917, restanten zijn nog aanwezig, zie bij Schans). “In de jaren zeventig van de 19e eeuw verschaften deze drie fabrieken aan in totaal 690 personen werk. Maar ook indirect zorgde de aanwezigheid van deze fabrieken voor werkgelegenheid in het dorp. Zo was het bedrijf van de familie Soethoudt gespecialiseerd in het slijpen van de messen van de bietensnijmolens” (40). Rond 1900 ontstonden er in de streek coöperatieve suikerfabrieken, die dus gezamenlijk eigendom van de deelnemende boeren waren. De particuliere fabrieken zijn geleidelijk opgegaan in de Centrale Suiker Maatschappij (CSM)*2.

“Naast de activiteiten van en voor de suikerindustrie in de haven was er in Oudenbosch een levendige handel. Het vervoer op wat grotere afstand vond plaats per schip. In die tijd bezochten ruim 3.000 schepen per jaar de Oudenbossche haven. Dus bijna tien schepen per dag met een gemiddelde lading van 63 ton. Uit sociaal-economisch oogpunt zag de gemeente het belang van een goed bevaarbare haven in en besteedde in de tweede helft van de 19e eeuw veel zorg aan het onderhoud ervan. De jaarverslagen uit die tijd getuigen ervan” (40).

Na de Tweede Wereldoorlog nam de betekenis van het water in Oudenbosch sterk af. De suikerfabrieken waren weg, vervoer per spoor won veel terrein en de dure huizen op de Kade werden onbetaalbaar. De panden werden verbouwd en kregen een andere (veelal bedrijfs)functie. In de jaren zeventig en tachtig kwamen er weer particuliere bewoners aan de haven wonen, veelal jachteigenaren. In 1996 is een nieuwe jachthaven in gebruik genomen om de toestroom te kunnen blijven verwerken. Er liggen plannen om de haven zijn oude glorie terug te geven.

*1 Zie verder bij Naam.
*2 Zie voor een toelichting op het suikerfabricageproces en alles wat daaraan voorafgaat ook bij Hoeven > Naam.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Oudenbosch, kun je terecht bij de volgende instantie en site:

- "Heemkundige Kring Broeder Christofoor is opgericht in 1987, om de geschiedenis van ons dorp levend te houden. De kring doet dat door: het jaarlijks uitgeven van een jaarboek over het verleden van Oudenbosch; het inrichten van tentoonstellingen over ons dorp in heden en verleden; het beleggen van avonden over historische thema’s; het organiseren van dorpswandelingen, waarbij ter plaatse iets verteld wordt over de geschiedenis van ons dorp. Daarnaast is de Heemkundige Kring ook een gezelligheidsvereniging. Elk jaar organiseren wij daarom een quiz en een geheel verzorgde excursie naar plaatsen in Nederland of België met een rijk historisch verleden. In ons verenigingsgebouw 'De Drie Koningen' kunnen de leden elkaar elke woensdagmiddag van september t/m april ontmoeten, een kopje koffie of thee drinken, oude foto’s bekijken, bidprentjes uitwisselen, stamboomgegevens opzoeken enzovoorts. Of gewoon met huidige en vroegere Oudenbosschenaren lekker bijpraten over heden en verleden."

- Verhalen over de geschiedenis van Oudenbosch op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Behoud en renovatie religieus dorpshart
Verschillende partijen hebben in 2017 de handen ineengeslagen voor behoud en renovatie van het religieuze hart van Oudenbosch. De Provincie Noord-Brabant, gemeente Halderberge, Woonkwartier en VolkerWessels-onderneming Van Agtmaal hebben gezamenlijk een plan gemaakt voor renovatie van een aantal beeldbepalende, religieuze gebouwen in het centrum van het dorp. Daarmee verhogen ze de leefbaarheid en de aantrekkelijkheid van het dorp en komt dit belangrijke onderdeel van 'het verhaal van Religieus Brabant' nog beter uit de verf.

De partijen hebben een plan ontwikkeld voor het opknappen en behouden van de kapel Saint Louis, het verlengde Vincentiusbouw, de Mariabouw, de Mariaschool, de Reginabouw, Markt 68, Pensionaat Sint Anna en kapel Sint Anna. Het ‘Ontwikkelkader Religieus Erfgoed Centrum Oudenbosch’ gaat om meerdere projecten. Het totale ontwikkelkader moet ervoor zorgen dat het hele dorpscentrum weer een samenhangend geheel gaat vormen met daarbij een duidelijke eenheid in beleving en bereikbaarheid. De herbestemming en restauratie van de kapel van Saint Louis, de renovatie van pensionaat Sint Anna en de ontwikkeling daaromheen vormen de grootste deelprojecten binnen het ontwikkelkader.

Als eerste is gestart met de restauratie van de kapel van Saint Louis. Na restauratie van de kapel wordt dit een cultureel en educatief centrum. Het gebouw wordt de thuisbasis van o.a. Fideï et Arti, Heemkundige Kring Broeder Christofoor, het Natuurhistorisch en Volkenkundig Museum, de bibliotheek, KBO Oudenbosch en SINE. Woonkwartier en Van Agtmaal verbouwen het beeldbepalende Pensionaat Sint Anna om tot appartementen. Achter de kapel komen 20 woningen. De voormalige muziekschool verdwijnt. De bedoeling is dat de functie van de pastorie ook verhuist naar Sint Anna. Dat betekent dat de bestaande pastorie kan verdwijnen, zodat het gebied naast de Basiliek beter tot zijn recht komt.

Volgens Jan Paantjens, wethouder Religieus erfgoed gemeente Halderberge, bezit Oudenbosch een uniek ensemble van religieus erfgoed: “Het is van groot belang om nu en in de toekomst zorgvuldig met dat erfgoed om te gaan en ervoor te zorgen dat deze gebouwen een bestemming blijven houden.” Henri Swinkels, gedeputeerde provincie Noord-Brabant: “Als provincie onderschrijven we het belang van Brabants Erfgoed en werken we samen met ondernemende partners aan behoud en herbestemming. Het unieke ensemble in het hart van het dorp neemt een bijzondere plaats in binnen de verhalen van Brabant. Het speelt een rol in onze religieuze geschiedenis.” Ruud van den Boom, directeur Woonkwartier: “De afgelopen jaren hebben we er hard aan gewerkt om het historische dorpscentrum te transformeren tot een aantrekkelijke plek om te wonen, te werken en te recreëren.” Jacco Snepvangers, directeur Van Agtmaal: “Restauratie is altijd iets bijzonders en erg belangrijk. Wij zijn hier al sinds 1933 gevestigd en daardoor dan ook zeer trots dat we het religieuze dorpshart in volle glorie mogen herstellen.” (bron: Provincie Noord-Brabant, maart 2017) In september 2020 maakt de gemeente bekend dat de hierboven beschreven plannen worden versoberd, omdat er kennelijk minder budget voor beschikbaar is dan aanvankelijk werd verondersteld.

"In maart 2022  hebben de provincie Noord-Brabant, gemeente Halderberge, Woonkwartier, het bisdom van Breda, R.K. parochie H. Bernardus van Clairvaux en Aannemersbedrijf Van Agtmaal samen verschillende belangrijke overeenkomsten ondertekend over de toekomst van het Religieus Erfgoed in Oudenbosch. Met deze ondertekening is er weer een belangrijke stap verder gezet in het proces en kan de realisatie van de plannen beginnen.

Oudenbosch heeft een prachtig religieus erfgoed: een combinatie van verschillende gebouwen en buitenruimte. Dit vormt samen een uniek geheel en vertelt een verhaal. Verschillende partijen slaan de handen ineen voor behoud en renovatie van het religieuze dorpshart door de renovatie van een aantal beeldbepalende, religieuze gebouwen in het centrum, de realisatie van nieuwe woningen en een voor het gehele gebied daarbij horende vernieuwde buitenruimte. Hiermee wordt de leefbaarheid en de aantrekkelijkheid van het dorp verhoogd en wordt met de herbestemming van erfgoed het verhaal van Religieus Brabant verder geschreven." (bron: omroep Ons West Brabant)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Oudenbosch heeft 34 rijksmonumenten.

Gemeentelijke monumenten
- Oudenbosch heeft 70 gemeentelijke monumenten.

Basiliek
Oudenbosch is beroemd vanwege de Basiliek van de Heilige Agatha en Barbara, die een (verkleinde) kopie is van de Sint Pieter in het Vaticaan. De basiliek behoort tot de top-100 van monumenten in Nederland. Het initiatief tot het bouwen van deze kerk werd genomen door pastoor Willem Hellemons (pastoor van 1842-1884), die een grote voorliefde had voor de Paus en voor de stad Rome. Het gebouw is ontworpen door architect dr. P. Cuijpers. De voorgevel, waar het front van de Sint Jan van Lateranen te Rome model voor heeft gestaan, is ontworpen door prof. G.J. van Swaaij. Men is in 1865 met de bouw begonnen, het is voltooid in 1892. De ‘rang’ van basiliek (‘basilica minor’) kreeg het in 1912 van paus Pius X. Een grondige restauratie van de basiliek is in 1959 begonnen en in 1987 voltooid. De gevels zijn vanaf 1996 opnieuw in de verf gezet, een monsterklus die in totaal acht jaar in beslag heeft genomen. Het gebeurt namelijk nog ambachtelijk met de kwast, omdat spuiten niet efficiënter is (veel afplakwerk en risico op verstuiving naar objecten in de omgeving). We hopen dat de schilders er geen rsi-arm van hebben gekregen... - Beschrijving orgel Basiliek van de H. Agatha & Barbara.

Zouaven. De bouw geschiedde ter herdenking van de ruim 3.000 Nederlandse zouaven (pauselijke soldaten), die sinds naar het Vaticaan zijn gereisd om de Kerkelijkt Staat, die destijds veel groter was dan nu, te beschermen tegen aspiraties om de staat te laten opgaan in de op dat moment in wording zijnde Italiaanse eenheidsstaat. Oudenbosch was hiervoor een belangrijk verzamel- en vertrekpunt. Toen deze zouaven in Nederland terugkeerden, waren zij aanvankelijk statenloos (het staatsburgerschap werd hen afgenomen omdat zij in ‘vreemde krijgsdienst’ hadden gediend), maar naderhand hebben zij het Nederlanderschap toch teruggekregen. De zouaven verenigden zich na terugkomst in broederschappen, waaruit later de katholieke arbeidersbeweging is ontstaan. Het Zouavenmonument is in 1911 onthuld. Sinds 1975 is er het Zouavenmuseum, in het voormalige raadhuis uit 1776 aan de Markt 31.

In de tijd van Napoleon (begin 19e eeuw) was het grote Italiaanse schiereiland een eenheid. Nadat Napoleon verslagen was, heeft het Congres van Wenen de oude situatie weer hersteld: Italië werd weer een lappendeken van staten en staatjes. Toch was dit niet voor iedereen vanzelfsprekend. Er ontstond een streven naar een Italiaanse eenheidsstaat. De politieke kant van het verhaal werd grotendeels geschreven door Benso di Cavour, eerste minister van het ko­ninkrijk Piemonte, of Sardinië. De koning daarvan, Victor Emmanuel II, had daar wel oren naar. Een van de sta­ten in Italië was de Kerkelijke Staat. De Paus, Pius IX, wilde op geen enkele manier meedoen. Hij wilde het grond­gebied van de kerk verdedigen. Daarover sprak hij zijn 'politieke vrienden' aan en kreeg dan ook wel wat hulp van die kant, met name van Frankrijk. Daarnaast deed hij een beroep op katholieke jongemannen. Een op­roep die de wereld rondging en van heinde en verre gehoord en opgevolgd werd. In het bijzonder werd deze op­roep in Nederland beantwoord: 3180 jonge mannen gingen naar de Kerkelijke Staat. Hun strijd die begon rond 1860 heeft geduurd tot 1870; dan valt het doek over de Kerkelijke Staat en resten de Paus nog slechts enkele hecta­ren in Rome: het Vaticaan. - Filmpje over de Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara door John M. Pieper.

Kapel Saint Louis
In het hart van Oudenbosch staat de Grote Kapel van het voormalige jongensinternaat Instituut Saint Louis. Dit internaat werd geleid door de Congregatie van de Broeders van de Heilige Aloysius Gonzaga, beter bekend als de Broeders van Saint Louis. De Kapel dateert van 1865 en is ontworpen door Theo Florschutz*, tekenleraar aan het instituut, en Josephus Boosten, een Broeder. De kapel doet - net als de Basiliek - denken aan de Sint Pieter in Rome. Dat is niet zo verwonderlijk, want de eerste schetsen waren van pastoor Hellemons. Hij had in Rome gestudeerd en was daar onder de indruk geraakt van de Italiaanse bouwstijl. De bouw van de Kapel startte gelijktijdig met de bouw van de Basiliek, maar de Kapel kon al 1866 in gebruik worden genomen. De 30 meter hoge koepel is in 1889 gerealiseerd door C.J. van Swaay, een oud-leerling van het instituut. - Beschrijving orgel Kapel van Saint Louis.
* In 2019 is een nieuwe zijweg van de Bosschendijk gerealiseerd, ter hoogte van huisnr. 165. Deze heeft de naam Florschützlaan gekregen, ter herinnering aan Theo Florschütz.

In de Kapel zijn prachtige versieringen en ornamenten te zien, zoals de bloem- en bladmotieven op het plafond en de beelden in de nissen. Het orgel is van de hand van Van Bijlaardt en dateert uit 1883. De overige internaatsgebouwen zijn in de loop der jaren verbouwd tot appartementen, verzorgingshuis en hotel. De Kapel, de voormalige internaatsgebouwen en de begraafplaats van de Broeders zijn aangewezen als Rijksmonument. In de Kapel vinden regelmatig concerten plaats. Het bekendst is de jaarlijkse uitvoering van Bachs meesterwerk de Matthäus Passion in de week voor Pasen. Deze uitvoering wordt tot een van de mooiste in Nederland gerekend. - De Gidsen van Saint Louis geven rondleidingen in het gebied van het voormalige Instituut Saint Louis en zorgen daarnaast voor openstelling van de Grote Kapel van Saint Louis. De kapel is geopend op zondagen van 13.30-16.30 uur. Rondleidingen duren ca. 1 uur en worden op afspraak verzorgd. Groepen voor een rondleiding bestaan uit minimaal 10 en maximaal 20 personen. De vergoeding is 1 euro per deelnemer.

Sint Pauluskerk
De Sint Pauluskerk met bijbehorende pastorie aan de Jasmijnstraat dateert uit 1968. “De gehele kerk is uitgevoerd in schoon metselwerk. Aan de buitenzijde met bakstenen en aan de binnenzijde met grijze MBI-betonstenen. De vloeren zijn uitgevoerd in uitgewassen grindbeton. De kerkzaal heeft een bijzonder goede akoestiek en is uitermate geschikt voor kleine concerten” (40).

Protestantse voorheen Hervormde kerk en pastorie
"Koning Lodewijk Napoleon, die vanaf 1807 regent was, bepaalde bij Koninklijk Besluit van 4 mei 1809 dat binnen Oudenbosch een kerk zou worden gebouwd voor de Hervormden van dat dorp en de buurdorpen Rucphen en Zegge. Hij zegde daarvoor een bedrag van zevenduizend gulden toe. De landdrost van Brabant gelastte vervolgens op 13 mei daarna de Hervormde gemeente om er zorg voor te dragen dat de kerk gedurende het lopende jaar (1809) opgebouwd en voltrokken was. Al spoedig had men een geschikt terrein gevonden, nl. de tuin van de pastorie in de Fenkelstraat. Bij Koninklijk Besluit van 13 september 1809 schonk Lodewijk Napoleon deze tuin aan Predikant en Kerkenraad in eigendom. Maar de politieke gebeurtenissen in de zomer van 1810, de gedwongen troonafstand van Koning Lodewijk Napoleon en de inlijving van Holland bij Frankrijk zette een verdere ontwikkeling der plannen stop. Voorlopig bleef de pastorie als Hervormd kerkgebouw dienstdoen.

Omdat de toegezegde som niet geheel was uitbetaald, duurde het tot 1818 eer de bouwplannen werden doorgezet. Op 17 oktober 1819 kon het kerkgebouw in gebruik worden genomen. De restauratie van de kerk in 1972 is uitgevoerd onder leiding van het lokale architectenbureau Keij en Verduijn. Dat de restauratie van de kerk nodig was, valt af te leiden uit een opmerking van ds. C.B. Dekker uit Rucphen (preek in 1988): "Toen ik hier vóór de restauratie eens preekte, was de kansel de enige plaats in de kerk waar je nog droog stond!" Bij de verbouwing van de consistorie in 1982/1983 is deze ingrijpend gewijzigd. Had deze daarvoor een zaalindeling met verhoogd podium, na de restauratie is de consistorie getransformeerd in een moderne vergaderruimte met passend meubilair en keukenhoek." (bron: Protestantse Gemeente Oudenbosch) De naast de kerk gelegen pastorie is het oudste nog bestaande gebouw van het dorp. Het dateert uit de 16e eeuw. Op de gevel staat: ‘Anno 1562, renovata 1632’. Het is tevens de oudste nog bewoonde hervormde pastorie in Nederland. - Beschrijving orgel Protestantse kerk.

Mariakapellen
- Mariakapellen, waaronder de Mariakapel uit 1947 aan de Vaartweg, gebouwd door leerlingen van de toenmalige kweekschool.

Veldkapel
De veldkapel aan de Industrieweg op de hoek met de Galgestraat, staat temidden van fabrieken en dateert uit de jaren vijftig. Het is een eenvoudig gemetseld kapelletje met in smeedijzer de tekst Ave Maria. Tegen het rondboogspaarveld, dat aan de onderzijde is afgeschermd door een hekwerkje met gebogen spijlen, is een stenen beeld van Maria met het Kind geplaatst.

Mariabeeld
Het Mariabeeld in de huidige wijk Albano is daar geplaatst op initiatief van pastoor Willem Hellemons. Het beeld is in 1863 ingewijd. Dit beeld is de oudste herinnering aan pastoor Hellemons, de pastoor die trachtte van Oudenbosch een waar Brabants Rome te maken.

Houten kruisbeeld
Aan de splitsing van de Oudlandseweg met de Bornhemweg, NO van Oudenbosch, staat een houten kruisbeeld. Het dateert uit 1930. “In dat jaar werd gevierd dat het vijftig jaar geleden was, dat de Basiliek was ingewijd. Om dit te herdenken, werd besloten een monument te plaatsen op een, voor de Oudenbossche rooms-katholieke gemeenschap, historisch gezien belangrijke locatie. Hier stond namelijk een pand dat door de Oudenbossche katholieken na 1648 als schuilkerk werd gebruikt. In 1997 werd het kruisbeeld door de buurtschap van het Oudland gerestaureerd” (40). Daar vlakbij ligt de Wolvenstraat, een van de mooiste straten in het buitengebied. De straat loopt langs boomkwekerijen en tuinderijen.

Vrienden religieus erfgoed
- Stichting vrienden van het religieus erfgoed Oudenbosch is opgericht in 2017. Zij zijn 'ambassadeurs' voor het behoud en onderhoud van het klein religieus erfgoed in het dorp, zoals de drie Lourdesgrotten, de heiligenbeelden bij Albano, het Heilig Hartmonument en de veldkapelletjes langs de weg. - Hier kun je lezen over hoe de oprichting tot stand is gekomen en over de motivaties van de oprichters.

Herenhuis
Het witte herenhuis aan de kop van de haven dateert uit 1650. Het huis is van oorsprong door kooplieden bewoond geweest. Van 1864 tot 1948 was er de bierbrouwerij ’t Anker gevestigd. Door strengere voorschriften voor onder andere hygiëne was het niet meer rendabel de zaak voort te zetten. De familie Van den Eijnden stapte toen over op een drankenhandel die tot 1983 in het pand gevestigd was.

Station
Station aan de spoorlijn Dordrecht-Roosendaal, sinds 26 juni 1854. Het is het op een na oudste nog bestaande station van Nederland (het oudste is dat van het Limburgse Valkenburg).

Postkantoor
Het monumentale voomalige postkantoor aan de Markt dateert uit 1899.

Museum
Het Natuurhistorisch en Volkenkundig Museum heeft onder meer een afdeling geologie waarin uitgebreid aandacht wordt geschonken aan het ontstaan en de levensloop van gesteenten. Verder o.a. collecties vlinders, kevers, torren en fossielen. Het museum is destijds begonnen door de broeders die allerlei voorwerpen meebrachten uit de missie. Ook zetten zij vogels op.

Sterrenwacht
In 1961 is in dit dorp Volkssterrenwacht Simon Stevin opgericht. In 1971 is deze verhuisd naar Hoeven. In 2015 is zij weer terug verhuisd naar Oudenbosch en heropend onder de naam Sterrenwacht Tivoli. Ook de koepel is in 2015 terugverhuisd vanuit Hoeven en weer op het dak van het voormalige jezuïetenklooster geplaatst, waar het destijds allemaal begonnen is en nu weer wordt voortgezet.

Gevelstenen
- Gevelstenen in Oudenbosch.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

Carnaval
"De overkoepelende organisatie die in Oudenbosch zorgt voor het voortbestaan van het traditionele cultuurfeest karnaval, is Stichting Oudenbossche Karnaval (SOK). Deze stichting werkt met een groot aantal vrijwilligers in een aantal commissies, die alle hun eigen specifieke taak hebben."

- De Brabantse Ruiterdagen (weekend in juni of juli) zijn gratis toegankelijk.

- Tractorpulling (weekend in augustus). "Vrijdag starten we met de NTTO Farmstock en standaard klassen. En natuurlijk de afterparty in de tent met DJ Gijs en DJ Willem. Op zaterdag de Hypropullers en Agrisport competitie en aanvullende regionale landbouwklassen. Als afsluiter maken we er een feestje van in de tent. Wij hebben er zin in en zien jullie daar!"

- Bierfestival Oudenbosch (op een zaterdag eind september, in 2022 voor de 5e keer).

- Sinterklaas.

Terug naar boven

Natuur en recreatie

Arboretum
- Arboretum Oudenbosch is een grote botanische tuin (oppervlakte 4 hectare) met een Aziatische collectie, wandelroutes, vijvers en kassen. De tuin ligt aan een voormalige turfvaart, de Bansloot, die mogelijk dateert uit begin 18e eeuw, maar ook de zee heeft eeuwen geleden invloed op dit gebied gehad, getuige de zeeklei die tijdens het planten in de grond wordt gevonden. Halverwege de 19e eeuw vestigen zich in het dorp twee kloosters; de Broeders van Saint Louis en de paters Jezuïeten, die elk vanaf 1841 een tuin aanleggen. De tuinen zijn halverwege de 20e eeuw samengevoegd. In december 1983 hebben de Broeders van Saint Louis het terrein, waar de tuin zich bevindt, aan de gemeente verkocht. Enkele jaren later is Stichting Arboretum begonnen met de geleidelijke opbouw van het arboretum. In 1991 en 1996 hebben de Broeders door overdracht van aanliggende tuinen uitbreiding van het arboretum mogelijk gemaakt.

De ingang is gevestigd in een monumentaal pand, dat behoorde bij het voormalige kloostergebouw van de paters Jezuïeten. Het is in 1890 door Nico Molenaar gebouwd als bakkerij en later gebruikt als hobbyruimte, vandaar dat het gebouw toen de naam ‘Paleis voor Volksvlijt’ kreeg. Tuin- en Landschapsarchitect Anton van Rooijen heeft in 1987 het ontwerp van de huidige tuin gemaakt. Hij is erin geslaagd de onderdelen met een verschillende functie en een verschillend karakter tot een geheel op te bouwen. In het basisplan zijn de onderdelen, die qua karakter en functie verschillen, "doorweven" met structuren van bomenlanen en paden met een eenduidig karakter, uitgedrukt in materiaalgebruik en vormgeving. De oude kloostertuin is in 1996 aan het arboretum toegevoegd. Aan de padenstructuur is de kloostertuin nog duidelijk te herkennen. Het zijn de paters Jezuïeten geweest die omstreeks 1890 vele van de interessante bomen hebben geplant die we nu nog in dit gedeelte van de tuin kunnen bewonderen. Uit een nog vroegere tijd vinden we hier o.a. de majestueuze Treurbeuk of Fagus sylvatica 'Pendula'. Deze boom is omstreeks 1840 door de Latijnse school, toentertijd eigenaar van de grond, geplant. Een goede indruk van wat je er zoal kunt zien, krijg je met deze mooie diaserie van Arboretum Oudenbosch, van Wim Bosman.

Zwembad
"Laco zwembad Oudenbosch verzorgt zwemlessen voor jong en oud. Wil je met je hele gezin ontspannen en recreatief zwemmen? Ook dan ben je bij ons aan het juiste adres! Wij bieden reguliere zwemles aan, maar ook babyzwemmen en gezellige groepslessen zwemmen: AquaFit, AquaJoggen, AquaPower, AquaRobics en AquaVitaal. Dit alles in water met een behaaglijke temperatuur van 30°C. Ons binnenbad beschikt over één bad/bassin. Dit bad heeft een ondiep (peuter) gedeelte met een brede trap en een diep gedeelte met een lengte van 25 meter, geschikt voor doelgroepen en recreatief zwemmen. Er is een Finse sauna, infrarood sauna en een stoombad. Na het zwemmen kun je in het horecagedeelte even bijkomen onder het genot van een hapje en een drankje."

Theater
- Theater Fidei et Arti biedt een theaterprogramma met veel bekende artiesten, een bekende jeugdfilm op woensdagmiddag, en zaalverhuur voor bedrijven en verenigingen, met professionele licht- en geluidsinstallatie.

Winkelen
- Nieuws van de winkeliers en andere ondernemers in het centrum van Oudenbosch.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Oudenbosch door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2 en 3.

Terug naar boven

Links

- Dialect: - Woordenboek van het dialect in Oudenbosch. - Cursus m.b.t. het Oudenbossche dialect of het Puitenols dialect zoals de carnavallers zeggen.

- Voortgezet onderwijs: - "Bij Markland College Oudenbosch kun je de volgende opleidingen volgen: vwo (gymnasium en atheneum), havo, mavo (tl en gl), beroepsgerichte leerwegen kader en basis. Bij het vwo en havo kun je kiezen voor het Technasium en Taal, Maatschappij en Cultuur (TMC), bij de mavo voor profiel Dienstverlening en Producten en bij de beroepsgerichte leerwegen voor de profielen Bouwen, Wonen en Interieur (BWI), Produceren, Installeren en Energie (PIE), Zorg en Welzijn (Z&W) of Horeca, Bakkerij en Recreatie (HBR)."

- Jeugd: - Scouting Oudenbosch heeft ca. 150 leden en biedt een plezierige vrijetijdsbesteding aan jeugd en jongeren van 5 tot een jaar of 25. Iedere week komen de jongens en meisjes van deze club bijeen om uiteenlopende activiteiten te ondernemen; een spannende speurtocht lopen, pizza's bakken op een kampvuur, abseilen of gewoon een partijtje voetballen. Elke week iets anders, elke week weer leuk! Het is eigenlijk onmogelijk onder woorden te brengen hoe gaaf scouting is. Als je daar benieuwd naar bent, kom dan eens een keertje kijken. Je mag de eerste vier opkomsten gratis meedraaien.

- Muziek: - "De Oudenbossche Harmonie is een van de oudste nog spelende muziekkorpsen van Brabant. De Oudenbossche Harmonie is ontstaan na een fusie in 1940 van de harmonieën Eendracht (opgericht in 1834) en Philocalia (opgericht in 1917). De vereniging is begiftigd met de Koninklijke Erepenning. De harmonie staat onder de muzikale leiding van Koert Dirks en komt uit in de 3e divisie. De Oudenbossche Harmonie is een vereniging met twee orkesten: het harmonieorkest en het opleidingsorkest. Het harmonieorkest repeteert wekelijks op donderdagavond van 20.00-22.00 uur in Fidei et Arti. Het opleidingsorkest o.l.v. Rogier de Pijper repeteert op de zelfde avond van 18.30-19.30 uur."

- "Het Oudenbosch' Mannenkoor is een actief koor met een breed muziekrepertoire. Van klassieke, religieuze tot hedendaagse muziek. Het koor is in 1909 opgericht door dirigent Jan van den Berghe. Al snel was het peil van het koor stijgende. De ene na de andere prijs werd in de wacht gesleept. En nu ruim honderd jaar later wordt het koor nog altijd geprezen. In 2010 zijn wij zelfs onderscheiden met de koninklijke erepenning. Het jaarlijkse Kerstconcert van het Mannenkoor is inmiddels een fenomeen in Brabant. Elk jaar genieten muziekliefhebbers in de kapel van St. Louis van het koor. Daarnaast worden, als bijzondere aanvulling, nationale en internationale solisten uitgenodigd die het concert tot een succes maken. Op dit moment telt het koor zo’n 45 leden, die elke maandagavond bij elkaar komen om de stem ‘warm’ te houden. Zij staan onder de inspirerende leiding van Christ Vergouwen."

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Victoria '03. - v.v. Victoria '03 Dames 1.

- Petanquevereniging DOB (= De Oudenbossche Boulers) is opgericht in 1986. In 1994 kan de vereniging de oude kantine van voetbalvereniging VES kopen. Met veel zelfwerkzaamheid hebben ze gecreeërd wat ze nu hebben; een gezellige kantine met bar en 4 binnenbanen, zodat er ook in de winter kan worden doorgespeeld. Voor de verdere geschiedenis van de vereniging zie de pagina Historie DOB.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)