Ossenwaard (Vianen)

Plaats
Buurtschap
Vijfheerenlanden Houten
Vijfheerenlanden
Utrecht

ossenwaard_vianen_collage_kopie.jpg

Ossenwaard, collage buurtschapsgezichten, met o.a. de recent verlaagde dijk, de voormalige sluiswachterswoningen met bijbehorend rijtje brievenbussen, het sluizencomplex en de voormalige steenfabriek met loodsen. (© Jan Dijkstra, Houten)

Ossenwaard, collage buurtschapsgezichten, met o.a. de recent verlaagde dijk, de voormalige sluiswachterswoningen met bijbehorend rijtje brievenbussen, het sluizencomplex en de voormalige steenfabriek met loodsen. (© Jan Dijkstra, Houten)

ossenwaard_vianen_bebouwing_schematisch.jpg

De huidige bebouwing op het eiland Ossenwaard, schematisch getekend

De huidige bebouwing op het eiland Ossenwaard, schematisch getekend

ossenwaard_bebouwing_fotoos.jpg

Op deze foto verwijzen de nummers naar die op de afbeelding hierboven. De eigenaar heeft plannen het eiland drastisch te 'herinrichten' tot vier landgoederen, waarbij alles behalve de steenfabriek zal worden gesloopt. Ga er dus nog gauw even kijken!

Op deze foto verwijzen de nummers naar die op de afbeelding hierboven. De eigenaar heeft plannen het eiland drastisch te 'herinrichten' tot vier landgoederen, waarbij alles behalve de steenfabriek zal worden gesloopt. Ga er dus nog gauw even kijken!

ossenwaard_vianen_steenfabriek_kopie.jpg

De intentie van de eigenaar van stuweiland Ossenwaard bij Hagestein/Vianen is om het eiland de komende jaren te herontwikkelen tot enkele landgoederen. De steenfabriek blijft wel staan en wordt vermoedelijk geconserveerd als ruïne.

De intentie van de eigenaar van stuweiland Ossenwaard bij Hagestein/Vianen is om het eiland de komende jaren te herontwikkelen tot enkele landgoederen. De steenfabriek blijft wel staan en wordt vermoedelijk geconserveerd als ruïne.

ossenwaard_vianen_herinrichting_tot_landgoederen_en_natuur.jpg

De eigenaar van stuweiland Ossenwaard heeft plannen om het eiland te herontwikkelen tot vier landgoederen, met daarnaast 20 ha nieuwe natuur. Hier een impressie van voor en na de herinrichting. (bron: Bestemmingsplan Eiland Ossenwaard)

De eigenaar van stuweiland Ossenwaard heeft plannen om het eiland te herontwikkelen tot vier landgoederen, met daarnaast 20 ha nieuwe natuur. Hier een impressie van voor en na de herinrichting. (bron: Bestemmingsplan Eiland Ossenwaard)

ossenwaard.jpg

Rivierduinen op het 'eiland' Ossenwaard; aan de overzijde van de rivier de Lek zien we het veerhuis van het voormalige Slijkseveer.

Rivierduinen op het 'eiland' Ossenwaard; aan de overzijde van de rivier de Lek zien we het veerhuis van het voormalige Slijkseveer.

ossenwaard.jpg

Op het uiterste puntje van de Ossenwaard bij Vianen. In de verte zien we de Hagesteinsebrug in de A27.

Op het uiterste puntje van de Ossenwaard bij Vianen. In de verte zien we de Hagesteinsebrug in de A27.

ossenwaard.jpg

De Ossenwaard bij Vianen, waar de natuur zijn gang mag gaan. De Ossenwaard is, behalve de weg naar de Stuw bij Hagestein, niet toegankelijk zonder toestemming.

De Ossenwaard bij Vianen, waar de natuur zijn gang mag gaan. De Ossenwaard is, behalve de weg naar de Stuw bij Hagestein, niet toegankelijk zonder toestemming.

ossenwaard_vianen.jpg

Rivier de Lek bij laagwater, gezien vanaf de Ossenwaard, een eiland en buurtschap bij Vianen

Rivier de Lek bij laagwater, gezien vanaf de Ossenwaard, een eiland en buurtschap bij Vianen

ossenwaard_vianen_voor_en_na_stuw_aanleg.jpg

Tot ca. 1960 was de Ossenwaard een uiterwaard van Hagestein. Sindsdien, door aanleg van stuw- en sluiscomplex Hagestein, van het vasteland afgesneden en een eiland geworden. Op deze kaart (uit het bestemmingsplan) zijn 'voor' en 'na' mooi gevisualiseerd.

Tot ca. 1960 was de Ossenwaard een uiterwaard van Hagestein. Sindsdien, door aanleg van stuw- en sluiscomplex Hagestein, van het vasteland afgesneden en een eiland geworden. Op deze kaart (uit het bestemmingsplan) zijn 'voor' en 'na' mooi gevisualiseerd.

Ossenwaard (Vianen)

Terug naar boven

Status

- Ossenwaard is een buurtschap in de provincie Utrecht, in deels de streek en de gemeente Vijfheerenlanden (de huizen; t/m 2018 gemeente Vianen, in 2019 over naar gemeente Vijfheerenlanden; t/m 2001 provincie Zuid-Holland, in 2002 over naar provincie Utrecht) en deels de gemeente Houten (de woonschepen).

- De buurtschap Ossenwaard is voor het Vijfheerenlandense deel een 'erkende woonplaats' met eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek. Voor het Houtense deel valt deze buurtschap voor de postadressen onder het dorp Tull en 't Waal.

- Niet te verwarren met het ca. 10 km oostelijker en geografisch op dezelfde hoogte gelegen gebied Ossenwaard onder het dorp Cothen.

Terug naar boven

Ligging

- De buurtschap Ossenwaard ligt O van de stad Vianen en NO van het dorp Hagestein, rond het sluizencomplex in de Lek en de weg Ossenwaard.

- Bijzonder is dat de handvol huizen alhier (voormalige sluiswachterswoningen) onder de sinds 2019 voormalige gemeente Vianen vallen, maar alleen toegankelijk zijn vanaf de gemeente Houtense kant van de rivier (nabij Tull en 't Waal). Om die reden (postale logistiek; de post wordt er besteld vanuit bestelkantoor Houten) heeft dit huizengroepje ook een eigen postcode in die range (3989) met bijbehorende woonplaatsnaam Ossenwaard. Het netnummer is wel dat van Vianen.

- De woonschepen alhier liggen daarentegen niet in de 'woonplaats' Ossenwaard, maar aan de straat Ossenwaard, die, voor dit gedeelte althans, postaal 'in' het dorp Tull en 't Waal ligt, gemeente Houten (met postcode 3999 NZ, alle met huisnummer 1, met een verschillende toevoeging per schip). De gemeentegrens tussen Vijfheerenlanden en Houten loopt hier namelijk O langs het eiland, waarmee dat in de gemeente Vijfheerenlanden ligt. De schepen liggen O van het eiland en dus van de gemeentegrens en liggen daarmee in de gemeente Houten.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Ossenwaard omvat 7 huizen (aan de gelijknamige weg, in de gelijknamige formele woonplaats, gemeente Vijfheerenlanden) en een 10-tal woonschepen (aan de gelijknamige weg, in de postale woonplaats Tull en 't Waal, gemeente Houten).

Terug naar boven

Geschiedenis

Ontstaan eiland Ossenwaard
Door de toename van het transport en de sterke schaalvergroting in de scheepvaart eind 19e / begin 20e eeuw, ontstaat behoefte aan kortere, snellere en ruimere vaarverbindingen. Dit heeft geresulteerd in het Lekkanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal. Daarnaast is de Lek deels gekanaliseerd voor een betere bevaarbaarheid. De kanalisatie van de Lek heeft ter hoogte van Hagestein gestalte gekregen door de aanleg van het stuw- en sluiscomplex Hagestein. Met de bouw van dit complex is gestart in 1954. In 1961 is het complex opgeleverd, wat tevens heeft geleid tot de 'geboorte' van het eiland Ossenwaard. Door de aanleg van het complex is de Ossenwaard namelijk gescheiden van de Middelwaard, waarvan het onderdeel uitmaakte en daarmee ook van het buitengebied van Vianen.

Sinds de aanleg van het stuw- en sluizencomplex Hagestein wordt het eiland ontsloten via een dam aan de oostzijde. Deze dam is gelegen in de oude vaargeul van de Lek. In het zuidelijke deel van de oude rivierarm ligt een 10-tal binnenvaartschepen die als woning in gebruik zijn.

Ontstaan, ontwikkeling en ondergang steenfabriek Ossenwaard
Firma A. en J.G. Mijnlieff begint in 1889 op de Ossenwaard. De familie heeft sinds 1867 op een andere locatie een pannen- en plavuizenbakkerij. Deze wordt verkocht. Een steenoven op de nieuwe locatie wordt overgenomen. Ze is gelegen in de uiterwaarden van de Lek, nabij de te winnen klei. Kern van de fabriek is de oven. De huidige ruïne is een kamerringoven met overslaande vlam. In de volksmond wordt dit type oven een 'vlamoven' genoemd. De fabriek gaat precies 80 jaar mee; de productie wordt in 1969 stopgezet.

Het gekozen waalformaat van de geproduceerde steen is duurzaam gebleken. Naast de steenoven lag het tasveld voor de gebakken stenen. Op het tasveld werden de stenen gesorteerd en klaar gemaakt voor transport. Aan de andere zijde van de toegangsweg zijn nog de droogloodsen. In de actieve periode van de fabriek is er de kleiopslag en de loodsen voor het mengen van de klei en het vormen van de stenen. De verse groenlingen worden er door buitenlucht gedroogd tot de gang naar de steenoven. Het maakt de fabriek tot een seizoenbedrijf. In 1916 komt bij de fabriek een machinekamer en in 1927 wordt in opdracht van J. Klijnstra een nieuwe oven gerealiseerd. Deze vlamoven is bedacht en ontworpen door J.J. Wentink en in verhouding tot de eerdere veldovens zuiniger en minder afval producerend. Ongeveer gelijktijdig met de aanleg van het stuw- en sluizencomplex is de steenfabriek gemoderniseerd, waarbij een groot deel van de oorspronkelijke bebouwing is verdwenen. Waalsteenfabriek De Ossenwaard van de familie Klijnstra is niet meer. Lange tijd staat de steenoven met haar schoorsteen nu al te vervallen tot een ruïne en een 5-tal droogschuren fungeren als caravanopslag. (bron: Utrechtse Stichting voor het INdustrieel Erfgoed USINE)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Het Stuweiland is door Rijkswaterstaat recentelijk aangepast in het kader van het project 'Ruimte voor de rivier'. O.a. is de dam van de dijk naar de Ossenwaard in dat kader flink verlaagd, zodat deze bij hoogwater geen belemmering meer is. Dit is goed te zien linksonderin op de fotocollage. In de voorkeursvariant van dit project van Rijkswaterstaat werd aan de eigenaar van het eiland gelegenheid gegeven voor projectontwikkeling. In de plannen van de eigenaar zou de fabriek een ruïne blijven, als onderkomen voor vleermuizen. Het ruim 20 hectare grote eiland zou opgedeeld worden in 4 luxe woon-landgoederen. Het rijtje woningen bij sluizencomplex Hagestein zou dan verdwijnen. Over conservering van de ruïne en de bestemming van de droogloodsen werd niet gerept. De cultuurhistorische waarde is duidelijk aanwezig, maar is voor zover bekend in de plannen niet getoetst. (bron: Utrechtse Stichting voor het INdustrieel Erfgoed USINE)

- "Door de beëindiging van de industriële activiteiten op het eiland Ossenwaard is de steenfabriek in verval geraakt. Om het eiland een nieuwe toekomst te geven, heeft de eigenaar het plan opgevat om Ossenwaard te herontwikkelen. Vanwege de unieke plaats midden in het rivierengebied en centraal in de regio Utrecht is het gebied bij uitstek een plek om een bijzonder project te realiseren. Vandaar dat ervoor gekozen is om de bestaande bebouwing op het eiland te slopen - met uitzondering van de steenfabriek - en hiervoor in de plaats 4 landgoederen te realiseren (à 0,5 ha per landgoed, met 4 woningen per landgoed). De gronden die vervolgens niet tot een landgoed behoren, dat is dus de overige 20 ha, worden ingezet om nieuwe riviernatuur te realiseren.

Het noordelijk deel van het eiland zal deels afgegraven worden, omdat hier nog klei opgeslagen ligt. Hierdoor wordt meer ruimte geboden aan het getij. Dit leidt uiteindelijk tot rietmoeras met plaatselijke boomgroepen. De grond die bij de afgraving vrijkomt, wordt deels gebruikt voor de aanleg van de landgoederen en deels afgevoerd. De landgoederen worden namelijk op een verhoogd maaiveld gerealiseerd, zodat ze beschermd zijn tegen hoogwater en tevens onderdeel uitmaken van een aantrekkelijke woonomgeving. Het zuidelijk deel van Ossenwaard is momenteel al verlaagd. Hierdoor ontstaan kansen voor stroomdalgraslanden en plaatselijk zacht- en hardhoutooibos. De steenfabriek blijft behouden, maar wordt vooralsnog niet gerestaureerd. Indien nodig worden wel maatregelen getroffen, zodat deze geen gevaar voor de omgeving oplevert. De steenfabriek wordt eigendom van de eigenaar van het landgoed waar deze op is gelegen, respectievelijk de vereniging van eigenaren.

De te realiseren landgoederen worden net als in de huidige situatie ontsloten door de oostelijke toegangsdam. Omdat deze dam ten behoeve van het programma 'Ruimte voor de Lek' is verlaagd, is het eiland mogelijk enkele dagen per jaar alleen per boot bereikbaar. Vandaar dat aan de oostzijde van het eiland aanlegsteigers zijn voorzien. Het gaat hierbij om maximaal 16 ligplaatsen die uitsluitend in eigendom en gebruik zijn van bewoners van het eiland. Bij hoogwater moeten de bewoners het eiland immers ook kunnen bereiken en verlaten", aldus het Bestemmingsplan Eiland Ossenwaard (2014), dat is opgesteld om de herontwikkeling juridisch-planologisch mogelijk te maken. - Het eiland heeft in 2014 te koop gestaan bij een projectontwikkelaar, maar hoe het nadien verder is gegaan, hebben wij nog nergens kunnen vinden. Dus óf het eiland is verkocht, óf het aanbod is ingetrokken.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Stuw- en sluizencomplex Hagestein (waar je overigens niet heel dichtbij kunt komen: vanaf het woongedeelte op het eiland is het complex met een hek afgesloten voor onbevoegden).

- Het meest zuidelijke gebouw op het stuweiland Ossenwaard betreft de cultuurhistorisch waardevolle steenfabriek, met een bouwhoogte van ongeveer 10 meter. Het betreft de enige overgebleven vlamoven in de provincie Utrecht. Het ovenlichaam bestaat uit 22 ovenkamers, die elk ongeveer 5 meter diep, 2,5 meter breed en 2,5 meter hoog zijn. Deze kamers zijn opgetrokken uit vuurvaste stenen en zijn in twee parallelle rijen langs het rookkanaal gerangschikt. Via een omloopkanaal worden de kamers met elkaar verbonden. Aan de langszijde is tegen de ovenkamers een 11-tal identieke gevelelementen geplaatst. Via een opening in deze elementen zijn de ovenkamers te bereiken. Het rookkanaal mondt aan de zuidzijde uit in de 36 meter hoge schoorsteen. Ter hoogte van de gemetselde alzijdige, met siermetselwerk afgewerkte onderbouw heeft de schoorsteen een diameter van circa 3,2 meter. Op een hoogte van 6 meter wordt de onderbouw afgesloten met enkele uitkragende lagen metselwerk. De kap van de fabriek bestaat uit 2 parallel lopende, door pannen bedekte schilddaken, die met de nokken in noord-zuidrichting zijn georiënteerd. Tussen de kappen is een brede zakgoot aanwezig.

- De voormalige sluiswachterswoningen (2 blokjes van 3 woningen, nrs. 5/6/7/ in de 2e fotocollage) zijn op zich niet bijzonder, maar puur vanwege de bijzondere ligging en de voormalige functie zijn ze toch wel het bekijken waard als je er toch bent om de voormalige steenfabriek te bekijken. Verder is er nog een 7e woonhuis op het eiland: een grote vrijstaande villa, de vroegere directeurswoning van de steenfabriek (nr. 4 in de 2e fotocollage).

Reacties

(2)

Hallo,

Zijn er nog woningen te huur in Ossenwaard.
Waar kan ik mij melden als ik belangstelling heb?

Alvast bedankt

Mirela

Ossenwaard is een klein eilandje in de Lek bij Vianen met maar 7 huizen, die bovendien op de nominatie staan om te worden gesloopt, zoals u hierboven kunt lezen, dus daar gaat niets vrijkomen. Maar als u een huis zoekt in Vianen en omgeving, kunt u zich inschrijven bij Lekstede Wonen. Dit is hun site: https://www.lekstedewonen.nl/

Reactie toevoegen