Het dorp Ooy bij Zevenaar is kennelijk niet dichtbebouwd genoeg voor een 'bebouwde kom'. Daarom heeft het dorp witte plaatsnaamborden en geen blauwe.
Het dorp dat vroeger - ook - Ooij heette, heet tegenwoordig Ooy, blijkens o.a. de plaatsnaamborden en enkele straatnamen. De Dorpsraad is echter de oude spelling blijven hanteren. Daardoor is er nu een Dorpsvisie Ooy van Dorpsraad Ooij...
- Ooy is een dorp* in de provincie Gelderland, in de streek Liemers, gemeente Zevenaar.
* Ooy wordt soms ook een buurtschap genoemd, gezien het ontbreken van een kerk en kern, maar gezien de grootte van zowel gebied als aantal huizen/inwoners en voorzieningen is het toch wel als dorp te kwalificeren. Kennelijk vinden de inwoners dat zelf ook, getuige benamingen als bijv. Dorpsraad en Dorpsvisie, dus conformeren wij ons daaraan.
- Het dorp Ooy heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Zevenaar.
- Niet te verwarren met het dorp Ooij in de gemeente Berg en Dal.
Terug naar bovenSpelling
Omdat dit dorp geen formele plaatsnaam is in de zin van het postcodeboek en de gemeentelijke basisregistratie (BAG), is de spelling ervan vermoedelijk ook nooit formeel vastgesteld. Op de plaatsnaamborden ter plekke (en bijvoorbeeld ook in de Dorpsvisie) staat Ooy, dus kennelijk is dat de huidige correcte dan wel voorkeursspelling. Ook de spelling van de straatnamen Ooysedijk en Ooyse Landweg duidt daarop. De naam wordt echter niet consequent gespeld: zij wordt door diverse instanties ook als Ooij gespeld (zo heeft bijvoorbeeld de Dorpsraad die spelling in haar naam), maar dat is dus kennelijk een verouderde spelling.
Oudere vermeldingen
1534 die Oey.
Naamsverklaring
Betekent ooi 'land aan een waterloop'.(1)
Ooy ligt direct Z van Zevenaar, W van Oud-Zevenaar.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Ooy 117 huizen met 728 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 1.400 inwoners (bron: Dorpsvisie) en zal derhalve ca. 550 huizen omvatten.
Terug naar bovenDe nederzetting Ooy bestaat al ongeveer duizend jaar. Dit weten we door verschillende archeologische vondsten die zijn gedaan en die teruggaan tot de 10e of 11e eeuw. In de jaren vijftig van de vorige eeuw is door Stiboka een bodemkartering uitgevoerd voor het binnendijkse gedeelte van de Liemers van Westervoort tot Babberich (Pons, 1953). Deze kartering is uitgevoerd in opdracht van het Polderbestuur. Het doel hiervan was de bodemkundige basis te verkrijgen voor verbetering van de waterhuishouding, ten behoeve van de land- en tuinbouw in het gebied.
Deze kartering leverde echter ook gegevens op over de aanwezigheid van zogeheten "oude woongronden". Dit zijn gebieden waar in de middeleeuwen of eerder sprake is geweest van een nederzetting. Deze oude woongronden zijn veelal te herkennen aan de aanwezigheid van zogeheten fosfaatvlekken in de bodemmonsters. In Ooy is toen een strook oude woongrond vastgesteld langs de Slenterweg / Pannerdenseweg / Methen. Deze woongrond ligt op een stroomrug, die samenhangt met de voormalige stroomgeul "de Ooijse Aa", die parallel aan de Slenterweg loopt. Op grond van de indertijd gevonden scherven wordt aangenomen dat deze oude woongrond uit de middeleeuwen dateert.
Het dorp maakt onderdeel uit van de middeleeuwse oeverwal langs de Oude Rijn, die van Babberich via Oud-Zevenaar, Ooy, Groessen en Loo richting Westervoort loopt. Bij hoog water op de Rijn liep het water over deze oeverwal heen en stroomde het komgebied van het Broek ten noorden van Duiven en Zevenaar vol. Waar het water het eerst over de oeverwal heen liep, sleten zich geulen uit. De Aa in Zevenaar en de Ooijse Aa zijn twee van dergelijke geulen. Deze heten crevassegeulen of oeverwal-doorbraakgeulen. Beide zijn in de vroege middeleeuwen ontstaan, tussen de 7e en 10e eeuw. Op de stroomrug langs de Ooijse Aa is de eerste bewoning in Ooy ontstaan.
De stroomgeul van de Ooijse Aa had een breedte die varieerde van zo’n 20 tot 80 meter. De voormalige geul is ook nu nog wel in het landschap herkenbaar. De eerste plek waar ze nog herkenbaar is, is bij boerderij De Toetenburg (Slenterweg). Het kolkje bij de boerderij is nog een restant van de oude geul. Van hieruit loopt een sloot in de richting van het gebouw van Crescendo, het voormalige waterpompstation (hoek Rosandeweg / Slenterweg). Het bosje, enkele woonhuizen, het schuttersgebouw, het kermisterrein en het bosje op de hoek Slenterweg / Pannerdenseweg liggen allemaal (op de voormalige gemene gronden) in de dichtgeslibde geul, zo blijkt uit de bodemkartering. De hoogteverschillen zijn hier echter nagenoeg verdwenen. Het volgende stuk van de dichtgeslibde bedding is nog wel redelijk herkenbaar voor wie goed kijkt. Het is de laagte met weilandjes langs het fietspad van de Pannerdenseweg.
Eeuwenlang beperkte de bewoning in Ooy zich tot de omgeving van de Slenterweg en wat huizen aan de Rosandeweg en de Pannerdenseweg. Pas vanaf de 18e eeuw komen er huizen bij aan andere straten, zoals de Ooyse Landweg, de Heilige Huisjes en de Zuiderlaan. Oorspronkelijk is dit het uitstroomgebied geweest van de (Oude) Rijn. Tegenwoordig ligt het dorp binnendijks, en heeft het twee wielen: De Breuly en de dichtgegroeide Ezelswaai. De oorspronkelijke bewoners leefden grotendeels van de veeteelt, de akkerbouw en de tuinbouw, de teelt van griendhout en riet. De grondsoorten, rivierklei en zavelgrond, waren hiervoor uitermate geschikt. Naast de tuinders, de veehouders, de akkerbouwers (vaak gemengd bedrijf) waren er o.a. de stenen-/pannenbakker, de klompenmaker, de smid, de bakker, de winkelier, de slijter, de dorpscaféhouder, de molenaar, de metselaar, de rietdekker, de timmerman, de kolenboer, de schoenmaker en de mandenmaker. Samen hebben zij het huidige dorp ruimtelijk zijn basisvorm gegeven. (bron en voor nadere informarie zie de - onder 'Recente ontwikkelingen' gelinkte - Dorpsvisie)
Terug naar boven- De Dorpsvisie Ooy (2010) schetst een beeld van hoe het dorp er uit ziet en beleefd wordt door de inwoners, wat zij belangrijk vinden en welke wensen zij graag gerealiseerd zouden zien. Het is een bijzondere omgeving om te wonen en ondanks het ontbreken van winkels en andere voorzieningen wordt het woongenot als zeer hoog ervaren. Dit heeft o.a. te maken met het sterk ontwikkelde verenigingsleven en het grote aantal inwoners dat zich als vrijwilliger voor diverse activiteiten inzet.
Terug naar boven- Van 1860 tot 1983 zijn in De Panoven in Ooy op ambachtelijke wijze stenen gebakken. In deze video laat de in 2018 overleden directeur Wim Kruitwagen zien hoe het ambachtelijke stenen bakken in zijn werk ging. De ronde zigzagoven gebouwd door Wentink in 1924 is nu nog de laatste van zijn soort in West-Europa. Tot 1924 werden op De Panoven vier producten gebakken: dakpannen, tegels, drainagebuizen en bakstenen. Na 1924 is het hoofdproduct een ambachtelijke baksteen geworden voor de particuliere huizenmarkt. De kleiwinning heeft gezorgd voor een bepaalde biotoop bij de kleiplassen om De Panoven heen, maar ook aan de andere kant van de dijk, waar het natuurgebied de Gelderse Poort begint. In 1985 zijn de zigzagoven en de daarachter liggende droogloods op de rijksmonumentenlijst geplaatst. De andere loodsen zijn daar om exploitatieredenen bewust buiten gehouden.
Het Nederlands Baksteenmuseum en Dakpanmuseum is onderdeel van het huidige Buitengoed De Panoven in Ooy (waar verder mogelijkheden zijn voor overnachten en zakelijke bijeenkomsten). Op dit erfgoed is het verhaal van de grofkeramiek uit Nederland te herbeleven in beeld, machines, gebouwen en producten. Het Nederlands Archief op het gebied van Grofkeramiek is eveneens eigendom van De Panoven. Het authentieke steenbakkersbedrijf van De Panoven is nog volledig intact gebleven. Zo kun je de oude Aberson vormbakpers uit 1905 nog volop aan het werk zien (rondleidingen alleen voor groepen, op afspraak). Met de kleine pers (K800) worden op aanvraag stenen gemaakt (leuk voor iedere leeftijd), die je op een plankje mee naar huis kunt nemen (eveneens alleen voor groepen, op afspraak). Andere mogelijkheden voor een uitje met groepen op De Panoven vind je hier (o.a. rondrit met locomotief of paard en wagen, verhalen van een meesterverteller). De kerncollectie is gericht op de baksteen-/dakpanhistorie van De Panoven vanaf 1860 tot en met vandaag.
"De toenmalige fabriek wordt al bijna honderd jaar gerund door de familie Kruitwagen. Een familie die een traditie kent van ruim driehonderd jaar stenen maken. In 1983 heeft de laatste steenbakker, Wim Kruitwagen, het vuur gedoofd. Tegenwoordig beheren en ontwikkelen de familie Kruitwagen en Hajenius het erfgoed op een duurzame manier. Om het erfgoed te behouden en te ontwikkelen kijken we als familie naar duurzame verdienmodellen en slimme onderhoudsconcepten. Wij draaien immers zonder subsidie. Van je verblijf op De Panoven in Ooy gaat 20% naar het behoud van het erfgoed. Je geniet niet alleen van het erfgoed en de omgeving, maar investeert tegelijkertijd in het behoud en ontwikkeling van een bijzonder stukje cultuurhistorie. Met deze bijdragen zorgen wij dat je tot ver in de toekomst kunt blijven genieten!"
Naast de Panoven als enige rijksmonument in Ooy staan op de gemeentelijke Monumentenlijst nog diverse panden die karakteristiek zijn en historisch en cultuurhistorisch van belang zijn voor het dorp. Het betreft de panden:
- Zuiderlaan 35, 37-39 (bouwperiode 1890-1920).
- Slenterweg 11 (bouwjaar 1877) en Slenterweg 15 (bouwperiode 1770-1790). Deze twee boerderijen liggen met hun bedrijfsgedeelte naar de weg en met de voorgevels, die nog echt authentiek zijn, aan de veldzijde.
- Slenterweg 27 (bouwjaar 1898) is een voormalige school met hoofdonderwijzerswoning. Tot 1955 lagere school en daarna tot 1972 lagere land- en tuinbouwschool. Deze laatste onderwijsvorm geeft duidelijk de betekenis van land- en tuinbouw in Ooy aan tot ver in de 20ste eeuw.
- Pannerdenseweg 16a, boerderij op enige verhoging.
- Vroeger hadden de meeste boerderijen een eigen bakhuis. In Ooy staat nog één bakhuis en wel aan de Heilige Huisjes. Het bakhuis is in 2010 gerestaureerd.
Terug naar boven- Carnaval. - Carnavalsvereniging c.v. De Toetenburgers in Ooy is ontstaan uit schutterij Eendracht Maakt Macht (E.M.M.) en Fanfare Crescendo. Op 21 februari 1954 wordt in het schuttersgebouw van E.M.M. een carnavalsbal georganiseerd door Crescendo. Waarna in 1959 de twee verenigingen het carnavalsfeest gezamenlijk gaan organiseren met een Raad van Elf, die onder verantwoording van beide verenigingen de invulling en daadwerkelijke uitvoering verzorgt. In 1987 wordt de beperkte zelfstandigheid een feit. De Toetenburgers worden gedeeltelijk ontkoppeld van schutterij en muziekvereniging. In 1990 besluiten de Toetenburgers toe te treden tot het Gemeenschappelijk Zevenaars Karnaval “Boemelburcht”. Als in 1995 E.M.M. en Crescendo zich geheel terugtrekken uit de organisatie, is de totale verzelfstandiging van de Toetenburgers gerealiseerd. De naam is ontleed aan de legendarische in 1677 gebouwde boerderij de Toetenburg aan de Slenterweg. In 1959 hebben de bewoners van deze boerderij, de familie Bus, aangeboden om de naam te verbinden aan de carnavalsvereniging. Dit jaartal is dan ook het geboortejaar van carnavalsvereniging De Toetenburgers.
- Kleintje Kermis (op een zaterdag in april).
- De Ooyse Landloop (2e pinksterdag, in 2018 voor de 19e keer) is een gezellige hardloopwedstrijd voor zowel jeugd als volwassenen en wordt georganiseerd door Atletiekvereniging De Liemers. De route loopt door het prachtige buitengebied van de Zevenaarse dorpen Oud-Zevenaar en Ooy. Naast sportiviteit staat de Kroon Ooyse landloop ook bekend om zijn gezelligheid. Op het kerkplein worden allerlei activiteiten georganiseerd voor de jeugd. De opbrengst is voor een goed doel (voorlichting over en onderzoek naar sarcomen).
- Kermis (v/a de zondag voor 24 juni, gedurende 4 dagen).
- Schuttersfeest Ooy (laatste zondag van september).
Terug naar boven- Naast de bouwkundige monumenten heeft Ooy ook enkele Waaien of Wielen, die de dijkdoorbraken aangeven die de Ooyse gemeenschap in de loop der eeuwen heeft getroffen. De bekendste en grootste is de Breuly, ontstaan bij een dijkdoorbraak in 1432. Daarnaast is er nog de Ezelswaai, achter Slenterweg 18, ontstaan bij een dijkdoorbraak in 1770, die nu bijna geheel is dichtgegroeid.
- Ook kent Ooy nog een oud Kerkpad. Dit voetpad loopt van de Ooyselandweg, tussen de panden nr. 3 en 7, in de richting van de Zuiderlaan en komt uit op de uitweg van het pand Zuiderlaan 57 naar de Zuiderlaan. Het pad is een gedeelte van het Pannerdensvoetpad dat, vóór de aanleg van de spoorlijn Arnhem-Emmerich, liep van de Kerkpoort (Kerkstraat) naar de Pannerdenseweg. Het kruiste achtereenvolgens de Zuiderlaan-Ooyselandweg-Slenterweg en Rosandeweg (een deel wordt nu nog als voetpad gebruikt).
Terug naar boven- Belangenvereniging: - De in 1996 opgerichte Dorpsraad Ooij heeft ten doel het bevorderen van het welzijn van het dorp Ooy met instandhouding van haar bijzondere karakter, met inachtneming van de wensen van zijn bewoners.
- Muziek: - Fanfare Crescendo in Ooy heeft ca. 40 leden en heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een concertorkest dat enkele jaren geleden wist door te dringen tot het op een na hoogste landelijke niveau (ereafdeling). Haar taak als begeleidingsorkest voor bijvoorbeeld vendelwalsen voor schutterijen is zij daarbij evenwel niet ontgroeid. Jaarlijks organiseert de muziekcommissie in nauwe samenwerking met het bestuur leuke concerten. Deze concerten zijn vaak toegespitst op een grote diversiteit aan doelgroepen. Jaarlijks treden de muzikanten op in het Theater van de Liemers: Het Musiater, en ook is er jaarlijks het Schutstalconcert op de laatste maandag voor het vakantiereces. Spectaculaire evenementen zoals De Vrienden van Crescendo LIVE worden afgewisseld met speciale themaconcerten toegespitst op de jeugd, zoals het Eftelingconcert.
- Sinds de jaren zeventig is er als onderdeel van de muziekvereniging ook Slagwerkgroep Crescendo. Het is een jonge en enthousiaste groep slagwerkers, opererend in de hoogte divisie. Binnen zeer korte tijd wist zij door te dringen tot de top van Nederland. Tot eind jaren negentig werd er vooral op ongestemd slagwerk gespeeld. Enkele jaren geleden is gekozen voor een ander soort repertoire. Naast de veelal bekende slagwerkinstrumenten is het instrumentarium uitgebreid met allerlei melodische slagwerkinstrumenten.
- Schutterij: - Schutterij EMM is in 1894 als schuttersvereniging opgericht en komt voort uit een periode waarin gilden en schutterijen hun oorspronkelijke doel, bescherming van have en goed in de dorpsgemeenschap, op folkloristische wijze wilden voortzetten. Schutterij EMM houdt een aantal traditionele gebruiken in ere die vooral tijdens de optochten van het kaderkorps ten volle tot hun recht komen. Met behoud van haar karakter streeft schutterij EMM er naar een bloeiende vereniging te blijven met een hechte gemeenschapsband binnen het dorp Ooy onder het schuttersdevies “In Broederschap, Trouw en Dienstbaarheid”. Traditioneel zijn de jaarlijkse evenementen zoals de in eigen regio alom bekende kermis en de schuttersconcoursen in zowel binnen- en buitenland.
Folkloristisch is het door de geüniformeerde leden gevormde kaderkorps, de oogappel van de vereniging, dat deelneemt aan optochten en concoursen. Dit korps bestaat uit ruim 120 leden in de disciplines: officieren, boogschutters, hand- en kruisboogschutters, vendeliers, geweerschutters, ruiters en koetsiers. Bij haar optredens wordt het kaderkorps van Schutterij EMM veelvuldig met luid applaus beloond en ook in de schutterswereld geniet EMM aanzien. Hedendaags is de jongste afdeling geweerschutters, maar ook het openstaan en invulling geven aan de behoefte van deze tijd om passend in de verenigingsdoelstellingen ruimte te geven aan nieuwe ontwikkelingen. Een bloeiende vereniging met een oprichtingsdatum in 1894 kan dat alleen bestendigen door een blijvende verjonging. De jeugd bij deze vereniging kent geen echte minimumleeftijd en de jongste vendeliers hebben vaak de 8 jaar nog niet bereikt. Hun slogan luidt niet voor niets: Bijna 125 jaar jong van hart! Bij haar optredens wordt schutterij EMM muzikaal begeleid door muziekvereniging Crescendo uit Ooy.
Trots is de dorpsgemeenschap op haar schutterij, wat vooral blijkt uit de spontane wijze waarop schutterij EMM tegemoet getreden wordt bij haar optredens, evenementen en acties. Trots zijn de leden die eendrachtig schutterij EMM het huidige aanzien hebben gegeven. Trots is het kaderkorps wanneer zij zich presenteert in optochten en schuttersmanifestaties. Trots is het bestuur op haar vereniging dat zij het vertrouwen geniet om zo’n prachtige vereniging te mogen leiden. Trots is de vereniging op haar prachtige gebouw aan de Slenterweg 2 te Ooy, en op de verkregen koninklijke onderscheiding bij haar 100-jarig bestaan. Trots zijn de donateurs, sponsors en adverteerders op hun bijdrage aan het in stand houden en uitbouwen van schutterij EMM.
- Senioren: - "Senior Actief Oud-Zevenaar en Ooy is de plaatselijke vereniging van en voor senioren en richt zich op alle inwoners van 55 jaar en ouder. Senior Actief is aanwezig in het Platform Senioren Zevenaar. Via dit orgaan worden de belangen van de senioren behartigd bij o.a. de gemeente, woningbouwverenigingen, Caleidoz en andere relevante organisaties. Lid zijn van Senior Actief betekent dat je tevens lid bent van de landelijke Unie KBO-PCOB, de grootste landelijke organisatie van ouderen. Senior Actief komt op voor de belangen van de ouderen op o.a. de volgende gebieden: zorg en gezondheid; wonen en welzijn; inkomen en koopkracht; mobiliteit en veiligheid. Welzijn voor senioren betekent in dit geval, dat senioren zelf de regie over hun leven hebben en houden, in een inspirerende omgeving, in relatie met anderen en het liefst in de eigen vertrouwde omgeving.
Naast de reeds genoemde zaken zijn er nog een aantal voordelen waar je bij Senior Actief Oud-Zevenaar en Ooy van kunt profiteren, zoals: 10x per jaar het KBO-PCOB magazine boordevol leuke en interessante informatie voor senioren; korting op ziektekostenverzekeringen, rijbewijskeuringen energietarieven; toegang tot de KBO-servicelijn voor al je vragen over wonen, zorg, gezondheid en juridische zaken; hulp bij het invullen van je belastingaangifte door getrainde vrijwilligers; persoonlijke en deskundige ondersteuning bij je (zorg)vraag door vrijwillige ouderenadviseurs; kortingsacties bij activiteiten en evenementen; korting bij fitnesscentra; de mogelijkheid om zelf als vrijwilliger aan de slag te gaan: laat jouw talent niet verloren gaan en blijf actief! En daarnaast kun je ook deelnemen aan yoga, bridgen, biljarten en in ontwikkeling is jeu de boules. Ook kan ieder lid meedoen aan het project Samen aan Tafel, waardoor je voor een relatief klein bedrag kunt eten samen met dorps- of stadsgenoten. Ook deelname aan de lezingen en bedrijfsbezoeken is inbegrepen. Nadere informatie vind je op de pagina 'Wie zijn wij'."
Reactie toevoegen