- Nieuwersluis is een dorp in de provincie Utrecht, in de regio Vechtstreek, gemeente Stichtse Vecht. T/m 2010 gemeente Loenen.
- Onder het dorp Nieuwersluis valt ook het grootste deel van de aan de andere zijde van de Vecht gelegen buurtschap Mijnden.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1639 Nieuwer Sluys.
Naamsverklaring
Betekent 'bij de nieuwe sluis'. (1)
De dorpskern van Nieuwersluis ligt Z van Loenen aan de Vecht, N van Breukelen en grenst in het W aan het Amsterdam-Rijnkanaal en de daarlangs gelegen spoorlijn Amsterdam-Utrecht, en in het O aan de rivier de Vecht en de Rijksstraatweg.
Het dorpsgebied omvat ook nog een groot stuk buitengebied en grenst in het O aan de Loosdrechtse Plassen, en in het W ligt er nog een stuk W van het Amsterdam-Rijnkanaal, tussen dat kanaal en de A2 (voor het Z deel) en tussen dat kanaal en de Angstel (voor het N deel). Vroeger was hier een brug en 'veerwagen' over het Amsterdam-Rijnkanaal, zodat bijv. boeren snel bij hun landerijen aan de overkant konden komen, maar sinds beide zijn opgeheven is het weer een heel eind omrijden om vanuit Nieuwersluis in het buitengebied van dat dorp aan de overkant van het kanaal te komen en andersom. Dat kan alleen nog via bruggen bij Breukelen en Loenersloot.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Nieuwersluis 33 huizen met 254 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 200 huizen met ca. 500 inwoners.
Terug naar bovenNieuwersluis is gebouwd rondom een sluis tussen de rivieren Vecht en Angstel.
Fort
In de oorlog tegen de Spanjaarden had Nieuwersluis een fort gekregen. In 1672 hield het fort stand tegen de oprukkende Franse legers. Vanaf 1673 maakte het deel uit van de versterking van de Hollandse Waterlinie en in 1850 werd het fort onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Binnen het fort stonden ook boerderijen. Het dorp kon daarom worden beschouwd als vestingdorp.
Station
Van 1843 tot 1953 had het dorp een station, station Nieuwersluis-Loenen, waar tot 1913 alle treinen, ook internationale, stopten. De eigenaar van landgoed Sterreschans had dit weten te bedingen bij de verkoop van zijn grond aan de spoorwegen. Sinds de aanleg van het Merwedekanaal, dat in 1892 in gebruik is genomen, lag dit station in feite alleen nog maar aan een paar weilanden. Pas na de Tweede Wereldoorlog is dit recht geheel afgekocht. Het stationsgebouw is in 1960 gesloopt t.b.v. verbreding van het Amsterdam-Rijnkanaal. Hiermee is gelijk verklaard waarom het dorp een Stationsweg heeft zonder station, en waarom die weg doodloopt op het kanaal. Vóór de aanleg van het kanaal kwam deze weg dus uit bij het station.
- De Dorspsvisie Nieuwersluis is in 2014 vastgesteld.
Terug naar boven- Nieuwersluis heeft 82 rijksmonumenten (waarbij moet worden aangetekend dat een landgoed vaak in meerdere rijksmonumenten is verdeeld).
- Buitenplaats Weerestein (ook wel: Weeresteyn of Werestein) (Zandpad 29) grenst aan de woonplaats Breukelen maar valt voor het postadres nog net onder Nieuwersluis. De buitenplaats ligt op de oude scheiding van Holland en Utrecht met de waterloop de Weersloot als grens. In de loop der jaren hebben diverse verbouwingen met herbouw plaatsgevonden. Op een ets van omstreeks 1680 is een ouder Huys te Weeresteyn afgebeeld. Wanneer het eerste huis is gebouwd is niet duidelijk. Ir. J.D.M Bardet vermoedde op deze plaats een laatmiddeleeuws kasteel of versterkt huis, maar dit is niet bewezen. Dit eerste huis zou mogelijk tijdens de franse inval in 1672 verwoest zijn. Het huidige hoofdgebouw dateert uit ongeveer 1705, maar is nadien fors verbouwd. De buitenplaats omvat in totaal 6 rijksmonumentale objecten.
- Buitenplaats Middenhoek (Rijksstraatwewg 55) is waarschijnlijk in 1719 ontstaan. In vroeger eeuwen was het hoofdgebouw op het zuiden georiënteerd. Na een brand in 1956 die het landhuis verwoestte, is in 1970 een nieuw woonhuis gebouwd. Van de oorspronkelijke bebouwing zijn een aantal dienstwoningen en een druivenkas overgebleven. Het tuinhuis is redelijk recent en is in 1988 verplaatst. Het park is deels toegankelijk middels een wandelroute. Het park heeft een kenmerkende stinzenflora wat vooral voor de tuinmanswoning opvalt vanwege de massale bloei van winteraconiet in februari. Maar ook boerenkrokus en sneeuwklokjes komen verspreid langs de route voor. De omgeving van het huis is niet toegankelijk. Er is geen parkeergelegenheid anders dan voor fietsen. Het is te bereiken vanuit Loenen of Nieuwersluis lopend of per fiets. - Fotoserie van onder meer Middenhoek van fotograaf Martin Stevens.
- Huis Vreedenhoff (Rijksstraatweg 53). Bakstenen, blokvormig hoofdgebouw gebouwd tussen 1749 en 1753 vermoedelijk door de Amsterdamse architect Jean Coulon (1678-1760).
- Huis Rupelmonde (Rijksstraatweg 24).
- Huis Sterreschans (Rijksstraatweg 18). De ingangspartij van het huis, dat met uitzondering van de zuidzijde en aanbouw aan de noordzijde witgepleisterd is, is vermoedelijk vanouds (circa 1690) centraal aan de oostgevel evenwijdig aan de Vechtstoep gesitueerd, zoals dat bij de oudste buitenhuizen langs de Vecht (vergelijk onder meer het naastgelegen huis Over Holland) steeds het geval was.
- Over-Holland (Rijksstraatweg 14) is een landhuis met aan de landzijde uitgebouwde zaal, midden 18e eeuw. Het hoofdgebouw, met de gevel aan de Vecht, 2e helft 17e eeuw. Aan de straatweg twee hekken met houten pilasters. Aan de Vecht fraai gesmeed aanleghek. Fraaie Chinese koepel, veelkantig, het dak met riet gedekt en door globe bekroond. Gesmeed ijzeren hek langs terras. Orangerie, langgerekt laag gebouw uit de 18e eeuw. Aan de overkant van de weg het in Engelse landschapsstijl aangelegde park-Over Holland, in eigendom van Het Utrechts Landschap. Veel Stinzenplanten. Vrij toegankelijk.
"Over-Holland (1676) is een van de best bewaarde buitenplaatsen in de Vechtstreek. Met haar statige beukenlanen, slingerpaden, kronkelende vijvers en parkbossen is het een heerlijke plek voor mens én dier. Het is een van de weinige buitenplaatsen in de regio die toegankelijk is voor publiek. Utrechts Landschap, eigenaar van de buitenplaats, is in 2021 gestart met een restauratie van het park. De stichting wil dat de biodiversiteit toeneemt, de cultuurhistorie behouden blijft én dat bezoekers nog beter van het park kunnen genieten. Watergangen worden gebaggerd en lanen hersteld. Ook wil Utrechts Landschap veel verschillende bomen, heesters en stinsenbollen planten." (bron: Utrechts Landschap, januari 2022)
- Huis Vijverhof (Rijksstraatweg 6a) is in 1866 in eclectische stijl gebouwd. Vijverhof heeft lange tijd het Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek gehuisvest. Het instituut is in 2011 verhuisd naar Wageningen. Er is een bijzondere tuin aangelegd waar vooral veel stinzenplanten in voorkomen die ook bekend zijn van andere buitenplaatsen langs de Vecht zoals sneeuwklokjes, voorjaarskrokus en breedbladig klokje, maar ook kivietsbloem en adderwortel. - Fotoreportage van de Stinzentuin van Villa Vijverhof door fotograaf Martin Stevens.
- Fort Nieuwersluis (Rijksstraatweg bij nr. 7a) is net als Fort Kijkuit in 1673 aangelegd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Halverwege de 19e eeuw is op het fort een torenfort gebouwd. Rond 1880 zijn aarden wallen, geschutsopstellingen, een bomvrije kazerne en drie remises toegevoegd. De kazerne is ’s winters rustplaats voor vleermuizen, waaronder de zeldzame baardvleermuis. Bosuil en sperwer broeden in het gebied. Omdat voor de fundering van het fort zand is gebruikt, staan er planten zoals vogelmelk, kraailook en gewoon knoopkruid. Aan de rand van het fort staan knotwilgen. In 2011 is de renovatie van het fort gereed gekomen. De werkzaamheden hebben 9 jaar geduurd. Interviews m.b.t. de renovatie van het Fort.
"Tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag opent Natuurmonumenten de deuren van tientallen cultuurhistorische gebouwen. Veel daarvan zijn meestal niet toegankelijk voor publiek. Bezoekers aan Fort Nieuwersluis hadden op 13 september 2020 een primeur! Natuurmonumenten presenteerde daar namelijk het hoor- en kijkspel ‘Beleef de BB’, waarin mensen kunnen ervaren hoe een oefening in de commandopost van de Bescherming Bevolking verliep. Deze tijd van schuilen en samen strijden tegen een gezamenlijke vijand - waarmee de coronacrisis wordt bedoeld, red. - doet sommige mensen wellicht terugdenken aan de Koude Oorlog. Ook toen bereidden mensen zich voor op een doemscenario. De Bescherming Bevolking was een civiele beschermingsorganisatie, gerund door vrijwilligers, die de bevolking zou waarschuwen en hulp zou verlenen in het geval van een kernoorlog of andere calamiteiten.
Op talloze plaatsen in Nederland oefende de Bescherming Bevolking op een aanval met een atoombom of biologische of chemische wapens. Dat een van de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Nieuwersluis is gevestigd is vrij bekend. Maar dit fort fungeerde later, in de Koude Oorlog, ook als commandopost voor de Bescherming Bevolking. Tussen 1965 en 1986 werden in de commandopost op het Fort geregeld oefeningen gehouden." (bron: Natuurmonumenten)
"De duurzame herbestemming van Fort Nieuwersluis is in september 2020 volledig afgerond en dat is gevierd met een feestelijke opening. Alle ruimtes zijn nu in gebruik genomen, met als laatste de commandopost. Het fort is nu toekomstbestendig. Om dat te vieren drukte Valeska van Straalen, opgavemanager van het programma Nieuwe Hollandse waterlinie en Stelling van Amsterdam van de provincie Utrecht, op een knop die een oude sirene van de Bescherming Burgerbevolking (BB) deed afgaan. De BB was gehuisvest ten tijde van de Koude Oorlog in het fort gevestigd. Zij opende de commandopost samen met Marc van den Tweel, directeur van Natuurmonumenten en Jeroen Willem Klomps, wethouder van Stichtse Vecht. Van Straalen: ‘Met de opening van de commandopost vieren we dat eigenaar Natuurmonumenten een traject van duurzame herbestemming van het fort heeft afgerond.’
Solide basis. In Fort Nieuwersluis zitten nu diverse organisaties en horeca. Hiermee is een stabiele inkomstenbron voor duurzaam beheer en onderhoud gegarandeerd. Overdag worden ruimtes in het fort verhuurd als werkplek en/of atelier voor een solide financiële basis. Het gaat om een totaalbeleving: bedrijven kunnen huren, er zijn vergadermogelijkheden, je kunt er veel te weten komen van de Oude Hollandse Waterline, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Koude Oorlog. Daarnaast is het een plek waar de buurt en bezoekers zich thuis voelen in de koffie- en theetuin met zelfgemaakte taart op de zondag en waar iedereen mee kan doen met culturele en buurtactiviteiten.
Toekomstbestendig. De provincie Utrecht heeft een forse financiële bijdrage geleverd aan de restauratie en de herbestemming om Fort Nieuwersluis toekomstbestendig te maken. Nu heeft het fort een grote meerwaarde voor de omgeving, door de zakelijke, maar ook recreatieve benutting met bijvoorbeeld een balie met informatie over wandel- en fietsroutes door de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de buurt. Dit draagt bij aan het versterken en verzelfstandigen van het militaire werelderfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en Stelling van Amsterdam. De Stelling van Amsterdam staat al op de lijst van UNESCO Werelderfgoed, de Nieuwe Hollandse Waterlinie is hiervoor genomineerd.
Open voor publiek. In 2012 werd de restauratie van het fort afgerond. Daarna ging eigenaar Natuurmonumenten op zoek naar een partij om het duurzaam beheer van het fort te bekostigen en om het open te stellen voor het publiek. In 2013 richten een aantal omwonenden Stichting Fort Nieuwersluis op en maken een plan waarbij het fort een belangrijke functie in de buurt zou vervullen. Samen met de buurt. Twee ondernemers op het fort, Patrick Riet en Chantal Evers, maakten een vervolgplan dat nog meer nadruk legt op de verbinding met de buurt. Voor de schoonmaak en catering wordt nu bijvoorbeeld samengewerkt met de vrouwengevangenis in het dorp. Ook is er maandelijks een buurt WhatsHap, waarbij iemand uit de buurt kookt voor buurtgenoten en een tentoonstelling over de geschiedenis van het fort en de omgeving. De ondernemers zijn aanspreekpunt voor het fort en werken verder aan verbinding en samenwerking met de buurt." (bron: Provincie Utrecht, september 2020) - Nieuws van het fort op Facebook.
- Schutsluis (Grachtje, bij nr. 1) in de Nieuwe Wetering, voorzien van houten puntdeuren. Vernieuwd in 1962. Baksteenwanden met natuursteen op hoeken en lange bovenkant. In oorsprong waarschijnlijk 16e-eeuws, later gewijzigd.
- De Inundatiesluis (Rijksstraatweg bij nr. 7a), gelegen ten zuiden van het fort in een uitloper van de fortgracht, is gebouwd in 1940. De sluis vormt de verbinding van de Vecht via de fortgracht naar de Nieuwe Wetering. De sluis bestaat uit een dam onder de Rijksstraatweg met drie aan de Vechtzijde door houten puntdeuren afgesloten lage, rechthoekige kokers. De sluis is nauwelijks te herkennen omdat er een stalen damwand aan de vechtzijde voor is geplaatst vanwege de zeer slechte staat van de deuren. De originele deuren uit 1940 zijn vrijwel geheel vergaan. De damwand is er dus ter bescherming van de deuren en heeft niets met waterpeilbeheersing te maken (toestand 2011).
- De Damsluis (Zandpad tegenover nr. 1) is in 1871 door de Genie gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, in samenhang met het fort van Nieuwersluis. De sluis is gelegen in de Vecht iets ten noorden van de brug over de rivier in het centrum van het dorp. De Vecht vervulde een belangrijke functie bij de aanvoer van inundatiewater vanuit de toenmalige Zuiderzee en de Lek. De damsluis werd gebouwd om samenvloeiing van het lage waterpeil uit de Zuiderzee en het veel hogere waterpeil in de Lek te voorkomen. De afdamming geschiedde door plaatsing van een dubbele rij schotbalken in de drie doorvaartopeningen. De ruimte tussen de schotbalken kreeg een zand- en kleiaanvulling voor een hechte afsluiting. Voor de opslag van de schotbalken stond er vroeger een schotbalkenloods pal langs de Rijksstraatweg. De damsluis vervult tegenwoordig geen functie meer.
De militaire objecten O van de Vecht vallen geografisch gezien onder de buurtschap Mijnden maar liggen in de bebouwde kom van Nieuwersluis en worden daarom hier beschreven:
- Directeurswoning (Zandpad 1). Het herenhuis in neorenaissancestijl is in 1878 gebouwd als directeurswoning bij de nabijgelegen pupillenschool van de voormalige Koning Willem III-kazerne. Het evenwijdig aan de weg gelegen vrijstaande woonhuis met uitzicht op de rivier is gesitueerd op de oostelijke Vechtoever aan de noordzijde van het kazerneterrein, nabij de brug over de Vecht in de bebouwde kom van Nieuwersluis, geografisch gezien in de buurtschap Mijnden.
- Militair Penitentiair Centrum Nieuwersluis (Zandpad 5). De voormalige Pupillenschool uit 1877 is opgericht onder beschermheerschap van Koning Willem III. Boven de centrale voordeur staat de naam 'Pupillenschool' en boven de twee voordeuren van de hoekgebouwen staat de W van Willem. Maximaal 250 jongens vanaf 12 jaar kregen daar les in lezen, schrijven, rekenen, aardrijkskunde en geschiedenis, zwemmen en schaatsen. Als ze 16 jaar werden, gingen ze naar de krijgsdienst. Meestal hadden de ouders geen geld om zelf voor de opvoeding te betalen. Later werd dit een kazerne: het bekende Militair Penitentiair Centrum. Militairen die straf kregen, 'kregen' Nieuwersluis. De mannen moesten hardlopen naar Utrecht om daar te zwemmen, verder kregen ze zware trainingen met stormbanen en dergelijke. Een tweede gebouw, iets meer naar achteren gelegen, wordt tegenwoordig gebruikt als Penitentiare Inrichting voor vrouwen. Ook aan de Rijksstraatweg staat een oude kazerne met daarbij een bunker.
- Het complex op Zandpad 6 bestaat uit 4 onderofficierswoningen, in 1881 in sobere neorenaissancestijl gebouwd.
- Gevelstenen in Nieuwersluis.
Terug naar boven- Nieuwjaarsduik in het openluchtzwembad.
Terug naar boven- Openluchtzwembad Zwemlust. "Top plek, met fijn water en veel faciliteiten zoals duikplanken, kabelbaan over het water, strandje voor de kleintjes, surfplanken in het water, klein kioskje voor ijsje en tosti/hotdog. Ook handig dat er parasols en plastic stoelen staan die je mag gebruiken, zolang de voorraad strekt. Parkeren is aan de smalle doorgaande weg en dat is wel even uitkijken geblazen ivm de andere weggebruikers", aldus de 'review' van Merel van Dijk op de Facebookpagina van het zwembad.
- De wandelroute Ommetje Nieuwersluis (7 km) leidt je door het buitengebied van dit dorp en buurdorp Loenen aan de Vecht. Over o.a. het jaagpad, langs buitenplaatsen, het fort, en de voormalige woning van W.G. van de Hulst.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Nieuwersluis, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Nieuwersluis (online te bestellen).
Terug naar boven- Nieuws: - "Al vele jaren verzorgt Ethel Hofkes (Grachtje 26) onze dorpskrant ’t Niewersluiszertje en daar zijn we heel blij mee. Het blad is voor alle inwoners van Nieuwersluis en wordt gratis huis-aan-huis verspreid. Het wordt ook toegezonden aan Burgemeester en Wethouders van gemeente Stichtse Vecht, de directie van de Penitentiaire Inrichting, het Fort en het ligt ter inzage in de bibliotheek in Loenen en in zorgcentrum ’t Kampje in Loenen."
- Belangenorganisatie: - "Vereniging Nieuwersluis Bestaat is opgericht in 1994, met primair als doel de belangen van de inwoners te behartigen en hen te vertegenwoordigen in zaken die direct en indirect met het wonen en leven in het dorp te maken hebben. Regelmatig vindt overleg plaats met het gemeentebestuur, met gemeentemedewerkers en met andere dorpen/kernen in de gemeente. De vereniging heeft ook een sociaal doel: het bevorderen van de leefbaarheid door vergroting van de sociale samenhang. Dat gebeurt door middel van ons dorpskrantje ’t Nieuwersluiszertje, de website Nieuwersluisbestaat.nl en allerlei evenementen, zoals dorpsfeesten, jeugdactiviteiten en burendagen. Inbreng van de leden, zowel door persoonlijke gesprekken als op de (jaar)vergadering wordt zeer op prijs gesteld. Omdat het merendeel van de huishoudens in het dorp lid is van de vereniging, kunnen we onze stem laten horen. Natuurlijk kunnen we meer bereiken als we nog meer leden hebben. Dus, als je nog geen lid bent, meld je aan! Het lidmaatschap is per huishouden/adres, niet per persoon. Dus je bent lid met je familie/gezin met wie je op een adres woont. Het lidmaatschap kost slechts € 10,= per jaar."
Terug naar boven- Een bekend aftelversje luidt: "Amsterdam, Nieuwersluis, trappetje op naar het gekkenhuis."
Reactie toevoegen