Status

- Naaldwijk is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Delfland, gemeente Westland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2003. Het is de hoofdplaats van de gemeente Westland.

- Onder de gemeente Naaldwijk vielen naast het gelijknamige dorp ook de dorpen Honselersdijk en Maasdijk.

- Onder het dorp valt ook de buurtschap Baakwoning.

- Wapen van de voormalige gemeente Naaldwijk.

- Koning Willem-Alexander is o.a. Heer van Naaldwijk.

Naam

In het Westlands
Naluk of Nalek.

Inwoners
Een inwoner van dit dorp heet een Naaldwijker, of in het lokale dialect een Naaleker.

Oudere vermeldingen
1156 kopie 13e eeuw Nadelwich, 1198 Naltwic, 1220 Naldewich, 1280-1287 Naelduiich, ca. 1342 Naeldwijc, 1351-1356 Naeldewijc, 1573 Naeldijck6, 1846 'Naaldwijk, ook wel Naaltwijk of Naalwijk'.

Naamsverklaring
Samenstelling van wijk 'hoeve, nederzetting, dorp' en nadel 'naald' (met metathesis van -l-), vermoedelijk naar een langwerpige, spits toelopende vorm. Sommigen gaan uit van naald in de betekenis 'naaldboom'.(1)

Ligging

Naaldwijk ligt ZW van Den Haag, W van Delft.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Naaldwijk 404 huizen met 3.517 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 222/2.163 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Honselersdijk 140/1.016, Honderd-Land 18/196 en Oranje-Polder of 't Hoenderland 24/142. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 8.000 huizen met ca. 19.000 inwoners.

Geschiedenis

Archeologie
Bij de herinrichting van het Wilhelminaplein in Naaldwijk in 2018 hebben archeologen een verhard pad uit ca. 1400 aangetroffen. Dat was een onverwachte vondst, omdat in de middeleeuwen de meeste wegen nog onverharde karrensporen waren.

Heemkunde
Voor nadere informatie over de geschiedenis van deze voormalige gemeente kun je terecht bij de in 1999 opgerichte Historische Vereniging Naaldwijk-Honselersdijk. "We zijn een vereniging, gericht op het enthousiast verspreiden van kennis over de historie van onze dorpen, met een actieve inbreng van de leden, en waarbij elkaar ontmoeten een bindend element is. We werken vanuit 3 doelstellingen: Objectenbescherming. Het in kaart brengen, onderzoeken en actief beschermen van historisch waardevolle gebouwen, terreinen, waterwegen, zaken en goederen, alsmede de restanten hiervan, zowel boven als onder het maaiveld. Kennisontwikkeling. Het verzamelen van historische gegevens en documenten, ontwikkelen van kennis, én beschikbaar stellen van die kennis, gefocust op door de vereniging vastgestelde thema’s. Het gedocumenteerde materiaal wordt na afronding van een thema zoveel mogelijk ondergebracht bij het Westlands Museum en het Historisch Archief Westland. Kennisverspreiding. Het geven van voorlichting en informatie over historisch relevante zaken van zowel eigen ontwikkelde kennis, als van kennis, ontwikkeld door derden."

Bezienswaardigheden

- Naaldwijk heeft 23 rijksmonumenten.

- Naaldwijk heeft 29 gemeentelijke monumenten.

Oude Kerk
De Hervormde (PKN) Oude Kerk, die ook wel Grote Kerk wordt genoemd (Wilhelminaplein 5) heeft een deels 13e-eeuwse toren met een 15e-eeuws koor. De Oude Kerk kent een rijke historie. Het gebouw mag worden gerekend tot de belangrijkste middeleeuwse kerken van Zuid-Holland. Zijn bouwgeschiedenis en menig historisch detail doen de kenners watertanden. Ook de ligging binnen een kerkring is hoogst interessant en van grote historische betekenis voor het dorp. Als we naar de vorm kijken, herkennen we een kruiskerk, die voor een dorp als dit van enorme proporties is, met een fraai eiken tongewelf, dat overal even hoog is. Het oudste gedeelte is de laatromaanse toren, die in het begin van de 13e eeuw is gebouwd. Opvallend zijn het fraaie laatgotische koorhek met koperen spijlen en speels traceerwerk. De kerk dankt zijn aanzienlijke afmetingen aan de rijkdom van de Heren van Naaldwijk. Toen de kerk in 1472 door brand werd verwoest, kon men dankzij de inzet en steun van een van deze Heren snel tot herbouw overgaan. De kerk valt onder de Hervormde Gemeente Oude Kerk.

Adrianuskerk
- De huidige RK Sint Adrianuskerk (Molenstraat 29) dateert uit 1929. De parochie van Sint Adrianus gaat terug tot zeker het begin van de 14e eeuw. De huidige kerk verving een eerdere Sint Adrianuskerk uit 1868 op een andere plaats, die op zijn beurt een voorganger had uit 1790. Ook de huidige Hervormde kerk in Naaldwijk was voor de reformatie een Sint Adrianuskerk. Het huidige orgel is in 1969 aangekocht en in 1972 geplaatst door de firma Verschueren uit Heythuysen. Het is een mechanisch instrument met 18 registers en 1216 sprekende pijpen. Hiervan zijn er 824 afkomstig uit het ‘Witte-orgel’ uit 1890, dat gestaan heeft in de Sint-Jacobskerk in Den Haag. De overige pijpen zijn door Verschueren gemaakt. Bij de renovatie van de kerk (2001) is er een compromis gesloten tussen het bisdom Rotterdam en de parochie. Het verplaatsen van het orgel terug naar de zangzolder was om technische gronden maar ook om financiële redenen niet haalbaar. En daarom bevinden het orgel en koor zich nog steeds achter het altaar op het voormalig priesterkoor. De kerk valt onder Parochie Sint Adrianus. - De parochie maakt deel uit van de Parochiefederatie Sint Franciscus 'tussen duin en tuin'.

Kerkhof Adrianusparochie
De RK Adrianusparochie wilde in augustus 2020 starten met het ruimen van vrijwel alle - ca. 400 - graven op het RK kerkhof aan de Dijkweg. Terebinth, een landelijke organisatie die zich inspant voor behoud van oude begraafplaatsen, heeft de voorgenomen ruiming via de rechtbank laten stilleggen. Volgens Terebinth heeft de begraafplaats uit 1828 namelijk grote sociaalhistorische en funeraire waarde. "De geschiedenis van Naaldwijk ligt hier begraven. Er dreigt een historisch monument te worden vernietigd dat uniek is voor de geschiedenis van de katholieke kerk in het dorp. Het gaat niet alleen om het behoud van de priestergraven - die niet geruimd worden -, het gaat ook om een kleine vierhonderd middenstanders, kinderen, tuinders en anderen, die hier begraven liggen. Het zijn de mensen die de parochie vormden, die het dorp groot maakten. Daarom moet deze plek behouden worden, inclusief een restauratie en een herinrichting van het groen, die het respect laat zien dat het kerkhof verdient", aldus Terebinth.

Erfgoedvereniging Heemschut, het Cuypersgenootschap en Terebinth hebben bij de gemeente een gezamenlijk voorstel ingediend om de begraafplaats de status van gemeentelijk monument te geven en aldus te beschermen. Iedereen die wil meewerken aan behoud en restauratie van het kerkhof - op welke manier dan ook - kan zich melden bij Korrie Korevaart, woordvoerder van werkgroep Behoud RK Begraafplaats Dijkweg (tel. 06 24173646, e-mail bureau@terebinth.nl). (bron: Stichting Terebinth, augustus 2020) Zie ook het persbericht van Terebinth d.d. 2-9-2020.

De gemeente Westland heeft in september 2020 een omgevingsvergunning afgegeven voor de herinrichting van de begraafplaats aan de Dijkweg. Dit houdt in dat er ca. 400 graven geruimd zouden gaan worden. In augustus 2020 is een werkgroep opgericht die nadenkt over alternatieven. Het College van B&W heeft acht bezwaarschriften ontvangen. De bezwaren komen van Genootschap Oud-Westland, van groenorganisaties en van een aantal nabestaanden. Om er achter te komen hoe groot het maatschappelijke draagvlak is voor behoud, is een petitie gestart. Heemschut: “Er dreigt een historisch monument vernietigd te worden dat belangrijk is voor het sociale katholieke leven in Naaldwijk. Het kerkhof verdient een glorieuze restauratie als groene dorpsoase.” Ook de werkgroep Behoud de R.K. Begraafplaats Dijkweg zet zich sinds augustus 2020 in voor de toekomst van deze bijzondere plek. Naar aanleiding van dit alles is de gemeente Westland in januari 2021 toch een procedure gestart om de RK Begraafplaats aan de Dijkweg aan te wijzen als gemeentelijk monument.

Echter... in oktober 2021 heeft de gemeente toch besloten om de RK begraafplaats aan de Dijkweg in Naaldwijk niet tot gemeentelijk monument te benoemen. Voor de argumentatie zie de link. De aanvragers van de monumentenstatus (het Genootschap Oud-Westland, Erfgoedvereniging Heemschut, het Cuypersgenootschap en stichting Terebinth) hebben collectief een bezwaarschrift ingediend. Zij verwijten het College de oren te laten hangen naar het parochiebestuur (de eigenaar van de begraafplaats) en geen oog te hebben voor de monumentale waarde van het kerkhof. "De eigenaar verkwanselt dit katholieke erfgoed, waar generaties Naaldwijkse parochianen begraven zijn. Bovendien negeert het College zo een positief advies van de eigen Monumentencommissie. En er is intussen van diverse kanten hulp voor onderhoud en restauratie aangeboden: Natuurlijk Delfland is bereid om het groen-onderhoud op zich te nemen. In juli 2021 heeft een steenhouwersbedrijf het kerkhof nader bekeken om een offerte voor een restauratie uit te kunnen brengen. Met Allerzielen en de Open Monumentendagen kreeg het kerkhof weer extra aandacht. De werkgroep wil met parochiebestuur en bisdom overleggen over behoud en restauratie. Want op dit kerkhof ligt onvervangbare Naaldwijkse geschiedenis."

Joodse begraafplaats
"Veel mensen (ook Westlanders) weten niet dat een van de circa 200 Joodse begraafplaatsen in Nederland aan de Opstalweg in Naaldwijk ligt. Wie er langs loopt of rijdt ziet het nauwelijks, alleen het hekwerk is zichtbaar. Veel platte graven zijn overwoekerd, zien er slecht onderhouden uit en op de zerken zijn de Hebreeuwse letters nauwelijks zichtbaar. Al met al reden om daar iets aan te doen. De begraafplaats is een bijzonder stukje erfgoed, dat niet verloren mag gaan. Samen met de voormalige synagoge aan het Heilige Geesthofje houdt deze unieke begraafplaats de herinnering aan de ooit bloeiende Joodse gemeente in het Westland levend.

De joodse begraafplaats in Naaldwijk bestaat al ruim twee eeuwen (1794). Hoeveel Joden hier precies begraven liggen is moeilijk te zeggen, maar wel dat er nu nog 32 zerken op de begraafplaats staan en naar schatting 5 onder het oppervlakte verdwenen stenen. Bekend is dat slager Salomon Vollenhoven uit Wateringen hier in 1798 als eerste werd begraven. Ook heeft onderzoek door specialisten uitgewezen dat de begraafplaats een grote ecologische waarde heeft. Een waarde die door een goed beheer nog verder versterkt kan worden. De Nederlands Israëlitische Gemeente (NIG) Den Haag is eigenaar van de Joodse begraafplaats. Sinds 1938 wordt er niet meer begraven, maar de begraafplaats wordt nog altijd door nabestaanden bezocht. De in 2018 opgerichte Stichting Joods Westland stelt zich ten doel dit speciale stukje Westlands cultureel erfgoed op te knappen en te behouden voor de toekomst." (bron: Stichting Joods Westland) De stichting gaat de begraafplaats in 2022 restaureren. Dat kost ca. 60.000 euro en wordt deels gefinancierd door de gemeente, deels door het rijk en deels door de stichting.

Watertoren
De rijksmonumentale 40,8 meter hoge watertoren (Grote Woerdlaan) uit 1930 is ontworpen door de bekende watertorenontwerper Hendrik Sangster. De toren heeft een expressionistische baksteenarchitectuur. - Studie naar mogelijke herbestemmingen van de watertoren van Naaldwijk door studenten van de Hogeschool Rotterdam (2004). Zij achtten een combinatie van restaurant, hotel en klimwand het meest geschikt. De watertoren is in 2012 uiteindelijk verbouwd tot appartementencomplex. Naast de watertoren is een nieuw trappenhuis gerealiseerd met lift, die op de verschillende vloerniveaus aan de watertoren is gekoppeld. Voor het parkeren is een half verdiepte parkeerbak naast de watertoren aangelegd. Speciale aandacht is bij de constructie uitgegaan naar de stabiliteit van de watertoren en de materialisatie van de nieuwe verdiepingvloeren. De watertoren is in een driedimensionaal rekenmodel ingevoerd om de stabiliteit in de nieuwe situatie te beoordelen. De nieuwe vloeren worden gedragen door de hoofdkolommen in de toren, waarop vroeger de waterbak rustte. (bron: IMd Raadgevende Ingenieurs, die het ontwerp voor de nieuwe bestemming van de watertoren hebben gemaakt)

Heilige Geest Hofje
Hendrik IV van Naaldwijk liet in 1496 in zijn testament opnemen dat een som geld bestemd was voor de inrichting van een huis voor vijf arme oude mannen. Door het kerkelijk armbestuur werd het houten huis later vervangen door vijf kleine huisjes. Frederik Hendrik van Oranje liet later, als heer van Naaldwijk, vijftien huisjes bouwen in de vorm van een hofje. Daarvan waren er vijf voor mannen en tien voor vrouwen. Niet iedereen mocht er wonen. Men moest afkomstig zijn uit 's-Prinsen-heerlijkheden, oftewel heerlijkheden van de prins en men moest behoren tot de Hervormde gemeente. Vanaf 1795 werden er ook mensen van andere gezindten toegelaten. In 1955 nam de gemeente het beheer over het Heilige Geest Hofje (op het gelijknamige adres) over. In 1961 is er gerestaureerd, waarbij het aantal woningen door samenvoeging is verkleind tot elf. In 2009 is het hofje gerestaureerd door Vereniging Hendrick de Keyser die sinds 2006 de eigenaar is. De 17e-eeuwse kapel van het hofje fungeert tegenwoordig als trouwzaal van de gemeente.

Oude Raadhuis
Het Oude Raadhuis (Herenstraat 6) dateert uit 1561. In dat jaar schonk Willem Koorszoon grond voor de bouw van een gemeenraet of dynghuys. Rond 1852 is de hoofdingang verplaatst van het Wilhelminaplein naar de Herenstraat. Boven de toen nieuwe ingang is een van elders afkomstige gevelsteen die Vrouwe Justitia afbeeldt ingemetseld. De belangrijkste functie in de eerste eeuwen van het bestaan van het raadhuis was de rechtspraak. In 1934 zijn de (familie-)wapens van het geslacht Van Naaldwijk (bovenaan), Frederik Hendrik (midden) en Willem III (onderaan) aangebracht. In dat jaar vond ook een gevelrestauratie plaats en zijn een viertal glas-in-loodramen aangebracht. Deze staan voor de verschillende aspecten van het gemeentelijke leven, zoals huwelijk, tuinbouw, de zorg voor ouderen en de geschiedenis van het dorp.

Voormalig tramstation
Het rijksmonumentale voormalige tramstation in Naaldwijk (Verspycklaan 1) was een tramstation van de Westlandsche Stoomtramweg Maatschappij. Het pand dateert uit 1907. Het tramstation heeft tot 1968 dienstgedaan en werd gesloten doordat het vervoer over het spoor werd overgenomen door het wegtransport. Het station is gebouwd in eclectische stijl met jugendstil- en chaletstijlelementen. Het verving het oude stationsgebouw op Dijkweg 12, dat in 1895 was geopend. Dat is tegenwoordig een appartementengebouw. De reden van de bouw van het nieuwe station slechts twaalf jaar na opening van het oude was de verlenging van het spoor in zuidelijke richting.

Beelden
- Beelden in Naaldwijk.

Gevelstenen
- Gevelstenen in Naaldwijk.

Jaarlijkse evenementen

- Nieuwjaarsparty New Years Eve in de Balleringhal.

- Culinair Westland (1e weekend van september).

Natuur en recreatie

Theater
"WestlandTheater De Naald in Naaldwijk is niet meer weg te denken uit gemeente Westland. In meer dan 35 jaar groeide het theater uit tot een waardevolle ontmoetingsplek. Een plek waar cultuurliefhebbers elkaar vinden en met elkaar genieten van uiteenlopende theatervoorstellingen en films. De Naald biedt een podium voor culturele gezelschappen uit het Westland, artiesten met landelijke bekendheid en jonge talenten. Bijna 10.000 basisschoolleerlingen komen hier jaarlijks in aanraking met kunst en cultuur. Leerlingen uit het voortgezet onderwijs lopen stage in De Naald, doen er ervaring op en voeren er hun musicals op.

Leukste kleinkunsttheater. In de waan van de dag staat de tevreden gast centraal. Mensen komen speciaal naar dit theater voor de warme, persoonlijke sfeer. Ons team doet er alles aan hen een onvergetelijke beleving te bezorgen. Intern worden we gedreven door onze ambitie om het leukste kleinkunsttheater van Nederland te zijn. Vanuit een vraaggestuurde filosofie stellen we daar onze programmering op af - en dat stralen we uit met onze dienstverlening. De druk op de organisatie is groot en er wordt hard, maar met zeer veel plezier, betrokkenheid en liefde voor het mooie vak, gewerkt. In 2016, 2017 én 2019 is De Naald door de VVTP verkozen tot Beste Kleine Theater!"

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Naaldwijk, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Naaldwijk (online te bestellen).

Links

- Jeugd en jongeren: - "Scouting Naaldwijk wil zijn jeugdleden uitdaging en avontuur bieden in een groene en natuurlijke omgeving. In samenspraak met gemeente Westland en andere betrokken partijen hebben wij de unieke mogelijkheid gekregen om een duurzaam clubhuis te realiseren, direct gelegen aan het Prinsenbos. Dit duurzame en multifunctionele onderkomen biedt Westlandse kinderen en jongeren bij ons gegarandeerd een waanzinnige toekomst. Het clubhuis heeft een gebruiksoppervlak van ca. 550 m2 en beschikt over meer dan 3.000 m2 buitenruimte, waarvan ruim 1.000 m2 speelbos. Het gebouw is gasloos en wordt gerealiseerd met duurzame materialen. Het zorgvuldig uitgewerkte ontwerp sluit naadloos aan bij de omgeving van het Prinsenbos. Sponsoring vertegenwoordigt een aanzienlijk deel van onze begroting. Ons maximale budget is 750.000 euro. Met zijn allen zetten we onze schouders eronder om 130.000 euro daarvan te kunnen invullen met sponsoring en acties. Kom in actie! Voor niets gaat de zon op, dus kom in actie. Alleen samen kunnen we dit doel bereiken, dus doneer vandaag nog en overtuig iedereen die je kent om dit ook te doen."

- "Scouting Rambonnetgroep (opgericht in 1937) is een Scoutinggroep met momenteel zo'n 170 leden. Elk weekend zijn hier vrijwilligers actief om kinderen een leuke vrijetijdsbesteding te geven. Het is de meest afwisselende vrijetijdsbesteding die je je maar kunt bedenken en op onze site is daar alleen maar een indruk van te geven, dus... Kom maar eens kijken als je durft! Om lid te worden, kun je het beste eerst een paar keer met de groep meedraaien. Stap gerust eens bij ons binnen tijdens de opkomsttijden, vaak kun je dan al direct meedoen. Of neem eerst contact op met de leiding van jouw leeftijdsgroep. Na een paar keer meedraaien, kun je dan zelf beslissen of je lid wilt worden. Bij sommige leeftijdsgroepen kan het wel eens voorkomen dat er een wachtlijst is. De leiding van je leeftijdsgroep kan je daarover informeren."

- Muziek: - "Muziekvereniging Fusica is een gezellige en dynamische muziekvereniging uit Naaldwijk bestaande uit 2 harmonieorkesten, een talentenorkest, een slagwerkgroep en een Streetband. Fusica is in 1971 ontstaan uit een fusie tussen de muziekverenigingen St. Adrianus en Crescendo. Rond 1973 is de drumband met het trompetterkorps samengegaan en is het een drumfanfare geworden. In deze periode zijn de natuurinstrumenten vervangen door ventielinstrumenten. Rond 1986 is de drumfanfare ook als Egerländerkapel gaan optreden. In 1991 is de Egerländerkapel in haar repertoire overgegaan op meer populaire muziek en is het vervolgens Streetband De Herriemenie geworden. In 2008 is ons leerlingenorkest en Talentenorkest gestart. Een volgende nieuwe loot aan de tak van muziekvereniging Fusica was het in 2010 opgerichte Westlands Dag Orkest (WDO). Het WDO heeft als doel om concerten te verzorgen in de Westlandse regio. Het repertoire van het WDO strekt zich uit van licht klassieke werken tot aan de hedendaagse amusementsmuziek. In 2012 is de Slagwerkgroep opgericht, die is ontstaan vanuit het Musickidsproject, waarmee Fusica al vele jaren de basischolen bezoekt en kinderen enthousiast maakt voor muziekbeoefening."

- Duurzaamheid: - In 2011 zijn boringen verricht voor de aanleg van het kassenwarmtesysteem van nieuwbouwwijk Hoogeland in Naaldwijk. De boringen gaan tot 250 meter diep, waar bronnen de warmte en koude opslaan die de ruim 700 woningen en de Westlandse tomatenkassen van de Prominentgroep met elkaar gaan uitwisselen. De boringen zijn nodig voor de aanleg van de ondergrondse energieopslag in grondwaterbronnen centraal in de wijk. Hier wordt koude en warmte in de bodem opgeslagen. De Westlandse kassen van telersvereniging Prominent hebben in de zomer een overschot aan zonnewarmte. Deze restwarmte wordt afgegeven aan de grondwaterbronnen in de Naaldwijkse wijk Hoogeland. In de winter wordt het verwarmde grondwater opgepompt en gebruikt om via een leidingnet, warmtepompen en vloerverwarming, warmte te leveren aan de woningen en wijkvoorzieningen. Het gebruikte en afgekoelde grondwater wordt opgeslagen om in de zomer zowel de woningen als de kassen te koelen. De gemeente Westland, Vestia en Prominent investeren samen in duurzaamheid en zorgen voor een duidelijke vermindering van de CO2-uitstoot, waar ook de bewoners van profiteren door lagere energiekosten. Dankzij de duurzame energievoorziening, de milieubewuste manier van bouwen en het optimaal isoleren van de woningen, stoot Hoogeland straks 40% minder CO2 uit dan bij conventionele nieuwbouw.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Naaldwijk alg., - idem openbaar groen en - idem RK.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)