Monnickendam

Plaats
Stad
Waterland
Waterland
Noord-Holland

monickendam_collage.jpg

Monnickendam, collage van stadsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Monnickendam, collage van stadsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

monnickendam_langebrug.jpg

De Langebrug in Monnickendam

De Langebrug in Monnickendam

monnickendam_haven_platbodems.jpg

Platbodems in de haven van Monnickendam

Platbodems in de haven van Monnickendam

monnickendam_haven_gezien_vanaf_ijsselmeer.jpg

De haven van Monnickendam, gezien vanaf het IJsselmeer

De haven van Monnickendam, gezien vanaf het IJsselmeer

NH gemeente Monnickendam in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Monnickendam in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Monnickendam in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Monnickendam

Terug naar boven

Status

- Monnickendam is een stad in de provincie Noord-Holland, in de streek en gemeente Waterland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1990.

- Wapen van de voormalige gemeente Monnickendam.

- Onder de stad Monnickendam valt ook de buurtschap Overleek.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Monickendam, Monikendam, Monickendamm, Munnickendam, Munckedam, Monachodamum, Munnikendam, Monnikkendam, 1288 Monnickendam, Monikendamme, ca. 1305 Monekedamme, 1317 Monekiindamme, 1343 Monikedamme, 1361 Monicdam, 1367 Monekendam, Monekedam, 1373 Monickedamme, Monickedam, 1406 Monekdam, 1494 Monickendamme, 1617 Munnekedam, 1901 Monnickendam, 1903 Monnikendam en sinds 1966 is het officieel (weer) de huidige spelling.

Naamsverklaring
Betekent dam 'waterkering dwars door een waterloop' van de premonstratenzer monniken van het Friese klooster Mariëngaarde, die volgens de overlevering in de 12e eeuw een dam in de Purmer-Ee zouden hebben gelegd. De betreffende dam moet dan weer verloren zijn gegaan, want het is zeker dat de Purmer-Ee (nu Stinkevuil) pas in 1401 definitief werd afgesloten. Volgens andere bron betrof het een afdamming van het eveneens naar deze monniken genoemde Monnikenmeer (1575 Munke mer), ten zuidwesten van Monnickendam.(1)

Terug naar boven

Ligging

Monnickendam ligt NO van Amsterdam, ZO van Purmerend, Z van Edam-Volendam, W van Marken, aan het Markermeer.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Monnickendam 504 huizen met 2.476 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 457/2.206 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Overleek 14/66, De Purmer (deels) 28/174 en Oude Landsdijk 5/30. Tegenwoordig heeft de stad ca. 4.000 huizen met ca. 10.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij Historische Vereniging Oud Monnickendam, die zich ten doel stelt het stads- en landschapsschoon van de stad te bewaren, te beschermen en waar mogelijk te vermeerderen. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan via overleg en adviezen aan het gemeentelijk bestuur bij bouwplannen, ruimtelijke ontwikkelingen en restauraties. Bij diverse projecten wordt een positieve impuls gegeven. Daarnaast doet de vereniging onderzoek naar het verleden van de stad, bervordert zij het verbreiden van historische kennis d.m.v. lezingen en excursies en de uitgave van een jaarboek, dat naast de verslagen van het het afgelopen jaar vele artikelen over de historie vande stad bevat. De vereniging heeft verder Museum De Speeltoren (tegenwoordig ondergebracht in een aparte stichting) en Stichting IJsschuiten Gouwzee (momenteel in het bezit van maar liefst 18 historische ijsschuiten) opgericht, en heeft een afdeling stadsgidsen die deskundige rondleidingen door de historische binnenstad verzorgt.

"Wat kun je verwachten van de vereniging?: Dat we een prachtige website hebben met een grote beeldbank, die (inter)nationaal bekend is en geraadpleegd wordt. Dat we naast het alom gewilde jaarboek ook andere boeken uitgeven, die in het museum of via de website te koop zijn. Dat we een zeer actieve werkgroep stadsgidsen hebben. Dat we Waterlandmuseum De Speeltoren hebben, opgezet en gerund door vrijwilligers en dat in 2012 na nieuwbouw is geopend en in 2015 een landelijke 'innovatie' prijs kreeg! Dat je daar o.a. museumjaarkaarten kunt kopen, ook als cadeau voor een ander. Dat we actief zijn in de Welstand- en Monumentencommissie van de gemeente. Dat we de Stg. IJszeilschuiten hebben opgericht die zeer actief is. De antieke ijsschuiten zijn in binnen- en buitenland veel gefilmd en gebruikt voor toeristische publicaties. Dat we 2x per jaar meepraten met de gemeente over de ontwikkelingen in de binnenstad van Monnickendam en het toeristisch beleid.

Dat we onderzoekers en boekschrijvers helpen bij het verkrijgen van informatie over hun uitgave. Dat we meehelpen informatiepanelen in de oude binnenstad op te stellen. Dat we 2x per jaar een excursie organiseren. Dat we minimaal 4x per jaar een lezing organiseren. Dat we iedereen met raad en daad bijstaan die iets wil weten van de stad in vroeger tijden. Dat we een jaarlijkse prent uitgeven voor onze leden. Dat we diverse werkgroepen hebben, zoals een archeologische werkgroep en een werkgroep Oral History. Dat we sinds 2015 het Praathuis/Havenkantoor/Thuis van Vereniging Oud Monnickendam beheren aan de Brugsteeg 5. Dat we de prijs 'de Monnick" uitreiken aan diegene die iets heel speciaals gedaan heeft voor de stad op bijvoorbeeld bouwkundig gebied. En nog veel meer... De vereniging wil de inwoners zo veel mogelijk bij dit alles betrekken om gezamenlijk invloed in de goede richting uit te kunnen oefenen. Om als vereniging sterk te staan, hebben de steun van de inwoners ook hard nodig."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Monnickendam heeft 74 rijksmonumenten.

- Monnickendam heeft 22 gemeentelijke monumenten.

- De bouw van de gotische Grote Kerk of Sint-Nicolaaskerk in Monnickendam (De Zarken 2) begon na 1400. Het koor was in 1450 gereed, de toren verrees tussen 1510 en 1550. Sinds 1572 is de kerk protestants. Na dat jaar is de doopkapel verwijderd. In 1644 waren de laatste traveeën van het schip voltooid; rond die tijd is ook de torenspits vernieuwd. De sacristie, het pand tussen de twee entreegebouwen, de dakruiter en de venstertraceringen zijn tijdens de restauratie van 1959-1969 gereconstrueerd. De toren is gebouwd tussen 1510 en 1550. In de toren zijn nissen aangebracht waar heiligenbeelden in kunnen staan. Deze nissen zijn nooit gevuld, omdat de Reformatie plaats heeft gevonden voordat de beelden geplaatst konden worden. In de toren staat een klokkenstoel met klok van de hand van Everhardus Splinter. De klok is in 1641 gegoten en heeft een diameter van 171,2 cm. Geheel bovenaan staat een achtkantige torenspits.

In de kerk bevindt zich een tussen 1778 en 1780 gebouwd hoofdorgel. Het is gebouwd door Johann Gerstenhauer met pijpwerk uit het voorgaande orgel uit 1530. De kas is in een (neo)gotische stijl gebouwd door Daniël Stoopendaal. Hij heeft hiervoor ouder materiaal gebruikt. De klaviatuur van dit orgel bevindt zich in de toren. Voor de organist zijn een camera en microfoons aangebracht, zodat deze via een beelscherm en geluidssysteem kan horen en zien wat er in de zaal gebeurt. De organist kan ook via het snijwerk in het zwaluwnest kijken. Het orgel is van 2008-2011 gerestaureerd. In het koor staat een neogotisch koororgel uit 1834 van de hand van James Bruce, dat oorspronkelijk in Schotland heeft gestaan. Dit orgel staat sinds 2000 in de Grote Kerk. Tevens is er nog een kistorgel, dat oorspronkelijk in de Martinikerk te Groningen heeft gestaan.

De Grote Kerk is sinds 2000 in fasen gerestaureerd. Sluitstuk was het, dankzij een ontvangen legaat, aanbrengen van een hypermoderne professionele keuken in 2013. Hiermee heeft de kerk meer mogelijkheden om evenementen te organiseren waarbij een diner kan worden aangeboden. Op 17 mei 2013 is de ruimte door burgemeester Luzette Wagenaar-Kroon en Henri Willig, in zijn hoedanigheid van voorzitter van de Grote Kerk, in het bijzijn van vele vrijwilligers die de afgelopen jaren meegeholpen hadden om de kerk te renoveren, met het uitbrengen van een toost feestelijk geopend. De Grote Kerk is nog altijd volop in gebruik en heeft zijn kerkelijke functie behouden. Je bent van harte welkom om de kerk te bezoeken. Dankzij een grote groep vrijwilligers is de Grote Kerk gratis toegankelijk voor publieke bezichtiging. De Grote Kerk biedt ook een podium aan een breed scala aan culturele disciplines, waaronder exposities, muzikale evenementen en (culturele) bijeenkomsten, presentaties en lezingen. Mede door de ruime openstelling van de kerk kunnen activiteiten in de Grote Kerk rekenen op grote belangstelling van het publiek. Uitvoerige informatie over dit alles vind je op de site van de Grote Kerk. - De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Monnickendam.

- Monnickendam heeft het oudste bespeelde klokkenspel ter wereld (1597). De toren herbergt sinds 2012 Waterlandsmuseum De Speeltoren. Het museum maakt de bezoeker bewust van de unieke geschiedenis van het Waterlandse landschap maar ook van de kwetsbaarheid ervan. Je krijgt een levendig beeld van de tijden van weleer zoals scheepsbouw, visserij en visverwerking en de unieke tegelcollectie vertelt het verhaal over de mensen, handel en geloof. De Speeltoren is na 5 eeuwen voor een deel weer toegankelijk voor het publiek. Je staat oog in oog met de enorme speeltrommel, een machtig mechaniek dat draait, ratelt en een veelheid aan kabels in beweging brengt. Ook kun je met bestuurbare camera’s de niet toegankelijke delen van de toren bekijken om te ontdekken hoe de bazuin van de faam werkt en hoe de riddertjes ronddraaien.

- Gevelstenen in Monnickendam.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Stichting Hemmeland zet zich in voor behoud van natuur en landschap in Waterland en voor dat van recreatiegebied Hemmeland in Monnickendam in het bijzonder.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Monnickendam, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Monnickendam (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenvereniging: - De in 2011 opgerichte Stadsraad Monnickendam heeft als doelstelling: de behartiging van de belangen van de stad en zijn inwoners op een zo uitgebreid mogelijke wijze. Dit wil zeggen dat een goed functionerende stadsraad moet dienen als de ogen en oren van de burgers die in deze stad wonen. Daarna kunnen de wensen die in de Monnickendammer gemeenschap leven door de stadsraad worden vertaald naar het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Waterland. De stadsraad kan gevraagde en ongevraagde adviezen aan het gemeentebestuur geven; waarbij het veelal gaat om de openbare ruimte, maar ook om inspraak over welzijn of anderszins.

Reactie toevoegen