- Middag-Humsterland is een regio en Nationaal Landschap in het noordwesten van de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier.
- De regio Middag-Humsterland omvat de dorpen Den Ham, Ezinge, Feerwerd, Garnwerd, Niehove, Oldehove en Saaksum, met de bijbehorende buurtschappen.
Terug naar bovenVolgens een van de websites over dit gebied is dit het oudste cultuurlandschap van Europa. De geschiedenis van deze streek gaat terug naar de vroege ijzertijd, in de 5e of 6e eeuw voor het begin van de jaartelling. In die tijd ontwikkelen zandplaten onder de Waddeneilanden zich tot kwelders met kweldergras, ideale gronden voor de schapen en runderen van de eerste bewoners. Omdat de kwelders bij storm overstromen, brengen de eerste bewoners kwelderzoden naar de hoger gelegen delen, de overwallen langs de kreken. De eerste woonheuvels ontstaan. Zie verder de pagina's ontstaan en ontwikkeling van Middag-Humsterland en Geschiedenis van Middag-Humsterland en het Reitdiepgebied.
Terug naar boven- Bij de herindelingen van 1990 is de gemeente Ezinge opgegaan in de gemeente Winsum. Dorpsbelangen en veel inwoners vinden dit een historische vergissing, omdat hun grondgebied geografisch, cultuurhistorisch en maatschappelijk onder het Westerkwartier, en daarbinnen de streek Middag-Humsterland valt. Zij hebben dan ook onder de aandacht gebracht dat zij vinden dat bij de gemeentelijke herindelingen van 2019 die hele streek onder één gemeente moet komen te vallen (en niet over 2 gemeenten verdeeld moet worden), wat dan logischerwijs de nieuwe gemeente Westerkwartier zou zijn. In 2016 hebben zij gemeenten en provincie wederom opgeroepen om hieraan mee te werken.
Bij een volksraadpleging eind 2016 vond 85 procent van de inwoners van Middag-Humsterland dat die regio na de herindelingen in de nieuwe gemeente Westerkwartier moet komen te liggen. B&W van de gemeente Winsum hebben daarop aan de gemeenteraad voorgesteld om de dorpen Ezinge, Feerwerd en Garnwerd met de bijbehorende buurtschappen over te dragen aan de nieuwe gemeente Westerkwartier. De gemeenteraad van Winsum heeft zich daar op 6-12-2016 "bij neergelegd", oftewel zijn fiat gegeven aan de grenscorrectie.
Terug naar boven- Er zijn allerlei manieren om de streek Middag-Humsterland lopend (hardlopend of 'gewoon' wandelend) te verkennen. Stichting OranjeRun uit Oldehove bijvoorbeeld, organiseert o.a. op of rond Koningsdag de OranjeRun (hardlopen over naar keuze 5 km, 10 km of 10 mijl) en op een zaterdag begin september de Dorpentocht (20 km) door het landschap van deze streek. Deze wandeling leidt langs diverse mooie dorpen en andere markante plaatsen in het landschap. De route gaat zowel over verharde als onverharde wegen met prachtige uitzichten over het Reitdiep en het Aduarderdiep. De uitgezette route is ruim voorzien van picknick- en rustplaatsen. Start en finish is in dorpshuis het Schleurholtshuus in Ezinge.
- Verder organiseert de hiervoor genoemde stichting ook nog de Avond4daagse Middag-Humsterland (waarbij iedere dag vanuit een ander dorp - Oldehove, Ezinge, Garnwerd en Kommerzijl - wordt gestart om gevarieerdere routes mogelijk te maken) en vogelobservatie-wandeltochten.
Terug naar boven- "De wandeling 'Wandelen door 26 eeuwen bewoningsgeschiedenis' voert je door Middag-Humsterland en langs de boorden van het Reitdiep en zijn voormalige, nog in het landschap zichtbare meanders. Over een afstand van 15 km beleef je 26 eeuwen bewoningsgeschiedenis! Voorchristelijke wierden en waterlopen, middeleeuwse dijken, Romaanse kerken, kronkelende wegen en 19e-eeuwse dorpsstraatjes maken van deze route een boeiende reis door de tijd. Het gebied wordt al vanaf omstreeks 600 v. Chr. continue bewoond en daarmee behoort het tot de oudste cultuurlandschappen van Noordwest-Europa. De officiële start van de route is in Garnwerd. De route kan ook in Klein Wetsinge worden gestart. Onderweg kom je twee eetgelegenheden tegen: café-restaurant Bij Hammingh en Garnwerd aan Zee. Je bezoekt tijdens het wandelen van deze route ook de kerkjes in Garnwerd en Wetsinge. Onderweg is er genoeg gelegenheid om uit te rusten en van het landschap te genieten. Dit is een route van Stichting Promotie Waddenland. Sta je op het punt om deze route te wandelen? Download dan de app 'Waddenland Routeland' voor een optimale beleving!" (kennelijk alleen beschikbaar voor iPhones, red.). Voor nadere toelichting zie ook deze pagina.
- Middag-Humsterland is in 2005 aangewezen als Nationaal Landschap om zijn 3 bijzondere kenmerken: reliëf door wierden, dijken en kwelders; onregelmatig patroon van landbouwgronden; zeer open landschap. Provincie, gemeenten en maatschappelijke organisaties zetten zich in om het cultureelhistorische karakter van het landschap te behouden én het gebied verder te ontwikkelen met oog voor de bijzondere kwaliteiten van de streek. In dat kader is in 2007 het Uitvoeringsprogramma Nationaal Landschap Middag-Humsterland vastgesteld.
Om het karakteristieke landschap in Middag-Humsterland niet verloren te laten gaan, hebben alle betrokken partijen (provincie Groningen, waterschappen, Dienst Landelijk Gebied, agrariërs, natuurbeheerders en gemeenten) daarin o.a. afgesproken dat natuurlijke waterlopen en geulen, die nu als sloten in het landschap liggen, niet mogen verdwijnen. Dat geldt ook voor karakteristieke sloten, al mogen sommige geruild worden voor nieuwe sloten. Voorop staat dat de kleinschaligheid van het landschap niet verder wordt aangetast.
- De kerk van Niehove is ingericht als bezoekers- en informatiecentrum voor en over het Humsterland.
- "Een boer bij Niehove in Nationaal Landschap Middag-Humsterland heeft in het voorjaar van 2020 een karakteristieke sloot gedempt. Volgens het bestemmingsplan en de Provinciale Omgevingsverordening is dat niet toegestaan. Toch is de gemeente niet van plan hier tegen op te treden. Wij vrezen dat hiermee het hek van de dam is en het beschermde slotenpatroon, en daarmee een belangrijke waarde van het Nationaal Landschap, stukje bij beetje zal verdwijnen. In een brief aan burgemeester en wethouders en de gemeenteraad van Westerkwartier hebben wij er mede namens Het Groninger Landschap op aan gedrongen dat de sloot weer in de oorspronkelijke staat wordt hersteld.
Middag-Humsterland is het oudste cultuurlandschap van Europa. Het is een zeer open, oud wierdenlandschap, waarin de ontginningsgeschiedenis nog goed te zien is. De eerste bewoners kwamen zo’n 2.500 jaar geleden vanuit de Drentse zandgronden naar dit vruchtbare kweldergebied aan de rand van de Waddenzee. De kreken en prielen die toen door de kwelder liepen, zijn nu nog te herkennen aan de kronkelende sloten. Rond het begin van de jaartelling woonden de mensen in het gebied op wierden die er deels nog steeds zijn. In de vroege middeleeuwen werden de eerste dijken in het gebied aangelegd en ook die zijn nog altijd zichtbaar. Dat maakt dit gebied zó bijzonder, dat het gebied in 2005 is aangewezen als Nationaal Landschap.
Door landbouwmechanisatie en schaalvergroting werden echter steeds meer sloten gedempt waarmee dit unieke landschap dreigde te verdwijnen. De Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG) zet zich al meer dan twintig jaar in voor het behoud van dit landschap. En met succes: in 1998 is er een convenant gesloten tussen de NMG, de toenmalige gemeente Zuidhorn (in 2019 opgegaan in de gemeente Westerkwartier), de Provincie, de Noordelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO), het waterschap Noorderzijlvest, het Ministerie van LNV en de Dienst Landelijk Gebied, waarin de bescherming van het gebied is geregeld. Het slotenpatroon werd vastgelegd in het nog altijd geldende Bestemmingsplan Buitengebied en de kaart van te beschermen sloten die bij het convenant hoort, is opgenomen in de Provinciale Omgevingsverordening.
Onlangs werd duidelijk dat een boer in Niehove, in strijd met het convenant, toch een karakteristieke sloot heeft gedempt. Dat op zich is al vervelend genoeg, maar nu leek het erop dat de gemeente Westerkwartier deze illegale demping wilde legaliseren. Volgens het Dagblad van het Noorden had het door de gemeente ingeschakelde onderzoeksbureau ‘De Steekproef’ geconstateerd dat de illegaal gedempte sloot niet gerelateerd is aan een getijdengeul of kreekbedding en dus ten onrechte als karakteristiek zou zijn aangemerkt. Ons ontgaat de relevantie. Immers, het convenant stelt: ‘De karakteristieke waterlopen die de (onregelmatige) verkaveling accentueren (...) zijn belangrijk voor het landschappelijk karakter en de waterhuishouding van het gebied, maar vertegenwoordigen niet ieder afzonderlijk een belangrijke waarde.’ Dus sloten zijn niet karakteristiek omdat ze van oorsprong een getijdengeul of kreekbedding zijn, maar omdat ze belangrijk zijn voor het landschappelijk karakter en de waterhuishouding van het gebied. In een brief van 21 april 2020 aan de gemeenteraad en het college van B&W van de gemeente Westerkwartier dringen de NMG en Het Groninger Landschap, net als Stichting Nationaal Landschap Middag-Humsterland, aan op herstel van de oorspronkelijke staat van de sloot. Vanuit de gemeenteraad zijn kritische vragen gesteld en het college lijkt inmiddels met de kwestie in de maag te zitten. Wordt vervolgd..." (aldus Natuur en Milieufederatie Groningen, 1-5-2020)
Terug naar boven- NCRV-reportage over Nationaal Landschap Middag-Humsterland.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Middag-Humsterland (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Site over Middag-Humsterland van de Gebiedsraad. - Pagina over deze streek op Wikipedia.
- Duurzaamheid: - "Middag-Humsterland is een prachtig landschap met grote cultuurhistorische waarde, waar veel te zien en te beleven is. Als je goed kijkt, zie je de rijke geschiedenis van de voormalige (schier-)eilanden Middag en Humsterland nog terug in het huidige landschap, net als andere ontwikkelingen die het gebied hebben gemaakt tot wat het nu is. Landschappen zijn een spiegel van de tijd: ze bewegen mee met ontwikkelingen en zijn nooit af. Tegelijkertijd is het belangrijk om zorgvuldig om te gaan met de intrinsieke waarde van het landschap waarin je woont. Een van de ontwikkelingen die van invloed is op onze fysieke omgeving is de energietransitie. Energietransitie is de overgang van ons huidige, op fossiele energie gebaseerde energiesysteem naar een duurzaam energiesysteem dat gebruik maakt van hernieuwbare energie. Dit is een van de grootste maatschappelijke opgaven voor de komende tientallen jaren. Al in 2030 moet de uitstoot van CO2 in Nederland bijna de helft minder zijn en is het de bedoeling dat er geen aardgas meer wordt gewonnen n Groningen. Hoe zorgen we dat we met hernieuwbare, schone energie in onze energiebehoefte kunnen voorzien? En hoe passen we productie van energie in onze omgeving in? Hoe blijven we comfortabel wonen in onze huizen en hoe gaan we ons verplaatsen?
Om de energie- en klimaatdoelen te halen, moet de energietransitie worden versneld. Ook in Middag-Humsterland. Maar tegelijkertijd willen we de grote landschappelijke waarde van het gebied behouden, en waar het kan zelfs versterken. Dat betekent niet dat er niets mogelijk is! Het betekent wél dat we de energietransitie zorgvuldig in het landschap en de leefomgeving moeten inpassen. Vraagstukken waar de Werkgroep Energie Middag-Humsterland al langere tijd mee bezig is. Om een volgende stap te zetten is het project ENDELK (Gronings voor ‘EINDELIJK’) gestart. In het project hebben we een eerste verkenning gedaan naar de mogelijkheden in deze streek. Daarbij was het landschap het uitgangspunt van ons denken. In een aantal ontwerpbijeenkomsten hebben we de contouren van een duurzame energiehuishouding in de streek verkend. Hieraan deden veel partijen mee: bewoners (waaronder leden van de Werkgroep Energie), de Gebiedscoöperatie Westerkwartier, LAOS Landschapsarchitectuur en Stedebouw, de gemeente Westerkwartier, Enexis en studenten en onderzoekers van Hanzehogeschool Groningen.
Op 29 juni 2019 zijn de uitkomsten van de verkenning gepresenteerd op het Festival Nieuwe Energie op de Allersmaborg. In een eerste ‘houtskoolschets’ hebben we vooral het probleem van het verwarmen van onze huizen in de toekomst verkend. Het zijn eerste ideeën die we nog verder moeten uitwerken en doorrekenen, maar ze passen wel in het uitgangspunt dat de landschappelijke waarden van Middag-Humsterland recht wordt gedaan. De belangrijkste resultaten van de mooie en rijke discussies die we met elkaar hebben gevoerd staan in het voor alle inwoners van de streek bestemde boekje 'Energietransitie in Middag-Humsterland - Kan dat eigenlijk wel?' Ik wens je veel leesplezier toe en hoop dat het boekje jou inspireert om ook een rol te spelen in de energietransitie van jouw streek! Ga je met ons mee op reis? Klaas Jan Noorman, Lector Energietransitie EnTranCe, Centre of Expertise Energy, Hanzehogeschool Groningen." Aldus het voorwoord van het genoemde en gelinkte boekje.
En hier ook gelijk maar het slotwoord van het boekje, met enkele conclusies: "We zijn nog maar een klein stukje onderweg op zoek naar nieuwe energie in Middag-Humsterland. Maar in die korte tijd hebben we veel geleerd. Een van die dingen is dat we nu weten dat er nog veel vragen onbeantwoord zijn. Wat kost het, wat levert het op, helpt het tegen de klimaatverandering, en wat is de impact op mijn woon– en leefomgeving? Wat moet ik zelf doen, of is het handiger om met anderen samen te werken? Iedere inwoner energiedeskundige? Moet iedere inwoner deskundige op het gebied van energietransitie worden? Nou nee, gelukkig niet. Maar om je staande te kunnen houden tussen de technische verhalen, discussies op internet en de aanbiedingen van leveranciers van ‘schone’ energie, en om dus de goede vragen te kunnen stellen, is basiskennis wel handig.
In dit boekje hebben we je de uitkomsten van onze verkenningen laten zien, zodat je een indruk hebt van de vele kanten die je op kunt met energietransitie, en waar je daarbij tegenaan kunt lopen. We onderzochten een paar opties: een grootschalige aanpak: alle energie opwekken op één plek, en de rest van het gebied ’met rust laten’, en; een kleinschalige aanpak verspreid over de verschillende kernen van het gebied, waar de maatregelen zo in het landschap ingepast kunnen worden, dat landschap en inwoners er zo min mogelijk last van hebben. Daarbij is ruimte om te experimenteren met nieuwe technieken belangrijk. Alleen zo ben je goed voorbereid op de toekomst. De keuze is aan u. Er zijn natuurlijk nog meer 'wegen naar Rome'. Onze ontdekkingen zijn niet in beton gegoten. Durf jij het aan om koploper te worden en om als een van de eersten in Nederland te beginnen met een collectief lage temperatuur warmtenetwerk? Of hebben we je misschien op heel andere ideeën gebracht? De uiteindelijke keuze is aan u, de inwoners van Middag-Humsterland."
- Inwoners waren anno 2017 verontrust over een aanvraag van de firma EAZ om 5 windmolens in Middag-Humsterland te plaatsen met een ashoogte van 15 m en een tiphoogte van 21 m. De toenmalige gemeente Zuidhorn, op wiens grondgebied de molens zouden moeten komen te staan, zag planologisch niet veel mogelijkheden om de aanvragen te weigeren. Volgens de inwoners die bezwaar hebben aangetekend bij de gemeente, is deze streek uitgeroepen tot Nationaal Landschap met name vanwege de weidsheid en dorpsgezichten, en wordt dat met de molens aangetast. “Formeel zijn ze met een ashoogte van 15 meter iets hoger dan de maximum schuurhoogte, die 14 meter bedraagt. Maar in de praktijk zijn de meeste stallen en schuren rond de 8 meter hoog. Dat betekent dat de windmolens tweemaal zo hoog worden als de meeste gebouwen en daarmee dus zeer zichtbaar worden in het landschap.”
De bezwaarmakers zouden in plaats van losse windmolens op boerenerven liever een collectief zien van boeren en burgers, die samen optrekken voor de realisatie van een gezamenlijk windmolenpark op een passende(r) locatie. De gemeenteraad van Zuidhorn heeft medio 2017 ingestemd met plaatsing van deze relatief kleine windmolens bij de boerenbedrijven in Middag-Humsterland. Wel zijn beperkende voorwaarden gesteld. Zo mogen bij een boerderij maximaal twee turbines verrijzen, en de molens zijn niet toegestaan op het voorerf van een boerderij. Sommige inwoners blijven zich verzetten, omdat ze onder meer vinden dat windmolens, hoe klein ook, het landschap ontsieren en niet in dit gebied passen.
Reactie toevoegen