Status

- Marum is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2018.

- De gemeente Marum omvatte naast de gelijknamige hoofdplaats verder nog de dorpen Boerakker (grotendeels), De Wilp, Jonkersvaart, Lucaswolde, Niebert, Noordwijk en Nuis, en de buurtschappen Bakkerom (grotendeels), Bremen (deels), De Haar, De Jammer (deels), De Linde, Hamrik, Keuningswijk, Malijk, Trimunt, Willemstad en Zethuis. Dat zijn 8 dorpen en 11 buurtschappen in totaal.

- Wapen van de voormalige gemeente Marum.

- Onder het dorp Marum vallen ook de buurtschappen De Haar, De Linde, Hamrik, Malijk, Trimunt, Willemstad en Zethuis (deels). Dit zijn 7 buurtschappen in totaal.

Naam

In het Gronings
Moarm, Moarem.

In het Fries
Mearum.

Oudere vermeldingen
1385 Marum.

Naamsverklaring
Misschien datief meervoud (met plaatsaanduidende functie) van het Oudfriese mâr 'meer, plas, waterloop', of anders een samenstelling van het Oudfriese mâr en heem 'woonplaats, woning', vergelijk Marrum en Mareham (GB), ca. 1200 Marum.(1)

Ligging

De gemeente Marum lag en het gelijknamige dorp ligt in het uiterste ZW van de provincie Groningen. De dorpskern grenst in het N aan de A7. Het dorpsgebied grenst in het ZW aan de provincie Fryslân (aan het dorp Drachtstercompagnie, de buurtschap Ureterp aan de Vaart en de dorpen Frieschepalen en Siegerswoude), in het Z aan het dorp De Wilp, in het O aan het dorp Nuis en in het N aan de dorpen Opende en Noordwijk.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Marum 592 huizen met 2.972 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 159/794 (= huizen/inwoners) met de buurtschappen De Wilp 96/482, Linde 7/34, De Haar 6/30 en Trimunt 4/19, dorp Niebert 142/714, dorp Noordwijk 52/259 met buurtschap Lukaswolde 21/117 en dorp Nuis 105/523. In 2018, in het jaar voorafgaand aan de opheffing dus, heeft de gemeente ca. 4.000 huizen met ruim 10.000 inwoners. Het gelijknamige dorp heeft ca. 2.300 huizen met ca. 5.700 inwoners.

Geschiedenis

- Archeologisch onderzoek in 2012 heeft uitgewezen dat 'de bult van Marum', op het weiland naast de kerk, het restant is van een versterkt complex met een stenen toren en een boerderij, omringd door brede grachten, een zogeheten 'stinswier'. Het complex is uniek voor Groningen. In Fryslân zijn een stuk of vijf stinswieren bekend. De Schierstins in Feanwâlden is daarvan de enige die nog een intact gebouw heeft. In de middeleeuwen hebben er overigens honderden van dit soort gebouwen in het Noorden gestaan.

- Eind 2018 is een afscheidsboek verschenen over de gemeente Marum, ter gelegenheid van de opheffing van de gemeente per 1-1-2019. Het gaat niet alleen om foto’s, maar uiteraard ook om een stukje geschiedenis. Daarnaast een visie van dorpelingen; hoe zien zij hun dorp op dit moment en hoe zien zij dat hun dorp zich in de toekomst gaat profileren. Met foto’s van toen en nu, van onder meer activiteiten. De dorpen zijn erg actief. De redactie heeft materiaal gekregen uit alle dorpen. Het is een overzicht geworden van allerlei activiteiten en bijzondere gebeurtenissen. En daarnaast ook een beetje het gewone leven. Zo hebben ze ook een prachtige herfstopname van de Pierswijk gekregen. Er is ook een hoofdstuk over de gemeente zelf. Veel zaken gebeuren voor het laatst. Het gemeentewapen bijvoorbeeld verdwijnt ook. Kortom: het is een afscheid voor en door de inwoners. Het boek telt ongeveer 120 pagina's. Elk gezin in de toenmalige gemeente heeft een boek gekregen. Naast het afscheidsboek is er ook een afscheidsfeest geweest, op 13 oktober 2018, in de Kruisweg.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen in de voormalige gemeente) Marum, kun je terecht bij de in 2003 opgerichte Heemkundekring Vredewold-West (HVW), die zich actief bezighoudt met het erfgoed van het eigen heem, om het waardevolle uit de geschiedenis van deze voormalige gemeente te behouden en de belangstelling voor en kennis van de leefgemeenschap in heden en verleden te vergroten. "De vereniging heeft als doel: het in brede kring wekken van belangstelling voor en bevorderen van kennis over de heemkunde in het algemeen en die over deze voormalige gemeente in het bijzonder; het onderzoeken en bestuderen van de verschillende aspecten die tot het begrip heemkunde behoren, zoals onder andere de geschiedenis, het volksleven, het landschap, de bodem, het milieu en de ruimtelijke ordening; het bewaren en/of beschermen van heemkundig gezien belangrijke roerende en onroerende goederen, zaken en voorwerpen, de volkstaal en oudheidkundige gegevens."

De vereniging geeft 2x per jaar het tijdschrift 't Olde Guet. Voor deze naam is gekozen, omdat deze voorkomt in een van de oudst bekende publicaties over het werkgebied van de vereniging. In het register van archieven en kloosters in de provincie Groningen staat namelijk: "23 juli 1470, naesten maendages nae Allexii confessoris Syger op de Haer verklaart te hebben verkocht en overgedragen aan de conventualen van Tremont zijn goed, geheten Tyarsema Olde Guet, gelegen tussen de Aa en de overvaart in de sloot op de Haer in het Kerspel Marum in het land Vredewolt." Het klooster Trimunt kocht dus van Syger op de Haer landerijen in het kerspel genaamd ‘Tyarsema Olde Guet’, gelegen tussen de Aa en de Haar.

De keus is als volgt beargumenteerd: het gaat hier om een historisch feit dat plaatsvond in het gebied Vredewold-West; de betreffende landen liggen centraal in het gebied; de naam is niet concreet te verbinden met een bepaald gebiedsdeel en daardoor neutraal; de woorden ‘oud en goed’ worden in deze naam samengebracht. Via deze link zijn alle edities ook online te lezen. En via deze link vind je een overzicht van alle verschenen artikelen. Als een van de weinige heemkundekringen vind je op hun site niet alleen beschrijvingen van de dorpen in de voormalige gemeente Marum, maar ook van alle buurtschappen. Buurtschappen worden vaak 'gemakshalve' door deze en gene vergeten, niet alleen qua plaatsnaamborden, ook qua beschrijvingen op o.a. gemeente-, VVV- en heemkundekringsites. Goed voorbeeld dus!, dat hopelijk door andere heemkundekringen goed doet volgen... (hint).

Recente ontwikkelingen

- "Vrijwel alle dorpen in onze gemeente hebben wel de beschikking over een, al dan niet actuele, dorpsvisie. Behalve? Behalve het mooie dorp Marum. Het dorp had, tot voor kort, geen dorpsvereniging die opkwam voor de belangen van het dorp. Dit had alles te maken met het feit dat het veruit het grootste dorp van de gemeente was, en de lijntjes met de gemeente hecht genoemd konden worden. Met de aanstaande gemeentelijke herindeling op komst, gaat dit drastisch veranderen. Het blijft weliswaar een van de grotere dorpen binnen de gemeente Westerkwartier, maar hoe je het ook wendt of keert, het is straks een van de 41 dorpen die het Westerkwartier rijk zal zijn. Daarmee komen de verhoudingen anders te liggen. Ook in de relatie met het gemeentebestuur.

Ik ben daarom zeer verheugd dat een aantal enthousiastelingen is opgestaan en Stichting Marumer Belang heeft opgericht. Met thema’s als saamhorigheid, bedrijvigheid, toerisme, wonen en maatschappelijke voorzieningen is men de boer op gegaan. Hoewel duidelijk is geworden dat de samenleving in het dorp nog moet wennen aan haar nieuwe positie, is daarmee wel een actuele en gerichte agenda opgesteld. Met deze agenda en de uitkomsten daarvan kan de discussie met de inwoners, maar zeker ook met de politiek, verder worden aangegaan. De eerste Dorpsvisie Marum heeft daarmee het levenslicht gezien. Iets om trots op te zijn, iets om de waardering voor uit te spreken in de richting van onze enthousiastelingen. Ik wens Marumer Belang en de inwoners van het dorp heel veel inspiratie toe om de dorpsbelangen tot in lengte van jaren te dienen. Henk Kosmeijer, burgemeester, oktober 2018."

Bezienswaardigheden

- Marum heeft 9 rijksmonumenten, zijnde de rentenierswoning uit 1914, in overgangsstijl, met aangebouwde schuur, op Haarsterweg 21, boerderij Oosterheerdt uit ca. 1855 op Haarsterweg 32, boerderij Westerheerdt uit ca. 1870 op Haarsterweg 34, de Hervormde kerk, de kop-rompboerderij uit midden 19e eeuw op Verlengde Wilpsterweg 2, de dwarshuisboerderij uit 1899, met eclectische elementen, met bijschuur en stookhut (dat zijn samen 3 rijksmonumenten), op Kruisweg 2, en de voormalige lagere landbouwschool uit 1939 met dienstwoning op Noorderweg 8.

- De Hervormde (PKN) kerk (Noorderringweg 41) is een van de oudste bakstenen bouwwerken in de provincie en heeft haar romaanse hoofdvorm 800 jaar lang behouden. Twee forse steunberen zijn in de 18e eeuw aangebracht om verzakking van de muren te voorkomen. Binnen in de kerk bevindt zich een herenbank uit het eerste kwart van de 18e eeuw en een preekstoel uit 1826. Het schip van de kerk is klein van formaat ten opzichte van het koor, dat tegen het schip is aangebouwd. Halverwege de 16e eeuw is de toren verhoogd met een klokkenzolder en is de huidige kap op het schip aangebracht. De noordgevel is in zijn geheel opnieuw beklampt, waarschijnlijk in 1770. Hier vind je een uitgebreide beschrijving van de kerk.

Omstreeks 1997 is de kerk overgedragen aan Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). In 2004 is de kerk na een uitgebreide restauratie heropend. De kerk wordt een keer per maand gebruikt voor diensten door de Vrijzinnige geloofsgemeenschap Westerkwartier. Doordeweeks gebruikt de muziekschool het gebouw voor concerten. Er kunnen burgerlijke huwelijken worden voltrokken en er is ruimte voor vergaderingen en excursies. De kerk is opengesteld voor bezichtiging. Het is ook het startpunt van een 10 km lange wandelroute, het Witte Nonnenpad. De wandeling start vanuit het lijkenhuisje en voert o.a. door buurtschap Trimunt, waar vroeger een klooster heeft gestaan.

- De huidige (PKN) Ontmoetingskerk (voorheen Gereformeerde Kruiskerk) (Kruisweg 30) dateert uit 1926. De vorige kerk op dezelfde plek dateerde uit 1852. Nadat in 2013 de lokale Gereformeerde en Hervormde Gemeente (onder laatstgenoemde viel ook buurdorp Noordwijk) waren samengegaan tot Protestantse Gemeente, is daar in 2019 de Hervormde gemeente Nuis-Niebert aan toegevoegd. Vandaar dat er tegenwoordig sprake is van de Protestantse Gemeente Marum en omstreken. De Ontmoetingskerk is de hoofdkerk van de kerkelijke gemeente. Ook in de andere kerken worden nog diensten gehouden.

- De Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (GKV) (Langestraat 84) dateert uit 1963.

- De Molukse Evangelische kerk Hosiana (Merelstraat 1) dateert uit 1991 en is de opvolger van een eerdere kerk op dezelfde plek uit 1952.

- De zogeheten Amerikaanse windmotor, die voorheen NO van Marum op adres Hamrik 17 heeft gestaan, is in 2017 verplaatst naar het Gelderse Wezep, waar hij nu voor de sier draait.

- De zuivelfabriek in Marum zal in de loop der jaren ongetwijfeld vele malen gemoderniseerd en uitgebreid zijn, maar het kantoor uit 1918 is gelukkig nog intact gebleven (zie de afbeelding elders op deze pagina). Het verleden en heden van deze fabriek vinden wij bondig beschreven op de site van FrieslandCampina, waar de fabriek tegenwoordig onderdeel van uitmaakt, en citeren wij hier (mede gezien het belang van de fabriek als grote werkgever in het dorp): "Dit kaasproductiebedrijf van FrieslandCampina bestaat in 2018 een eeuw. De ‘Coöperatieve Zuivelfabriek Zuidelijk Westerkwartier’, zoals de oude gevel van het pand vermeldt, is in 1918 gebouwd naar voorbeeld van de kaasproductiebedrijven in het Noord-Hollandse Lutjewinkel en het Friese Wolvega.

In de loop van de jaren heeft deze vestiging van FrieslandCampina zich hoofdzakelijk toegelegd op de productie van Edammer kaas. Deze Marumse Edammer kaas is uitgegroeid tot de nummer één Edammer in de markt en bekend over de hele wereld. Jaarlijks worden hier ruim 23 miljoen stuks geproduceerd. Daarmee is het bedrijf wat het aantal kazen betreft binnen FrieslandCampina de grootste. Sibble Jan Broos, plant manager van het kaasproductiebedrijf: “In de afgelopen honderd jaar hebben de kaasmakers in Marum veel kennis opgedaan over de productie van Edammer kazen. Onze kaasmakers hebben niet voor niets vijf keer op rij goud gewonnen met onze Marumse Edammers op de tweejaarlijkse World Championship Cheese Contest in Wisconsin in de Verenigde Staten. Dat is niet niks. Consumenten in landen als Japan, Frankrijk en Spanje waarderen onze Edammer om zijn milde smaak. Wij zijn dan ook bijzonder trots op dit mooie product.”

De productie van Edammer kaas uit vestigingen in Balk (1998), Elsloo en Vollenhove (1999), Gerkesklooster (2000), Workum (2005) en Middenmeer (2008) werd gecentreerd in Marum. Op dit moment is het kaasproductiebedrijf, waar 130 medewerkers werken, het enige kaasbedrijf binnen FrieslandCampina dat Edammer kaas produceert. De Edammers zijn er in drie gewichten, 0,9 kilo, 1,7 kilo en 1,9 kilo en in totaal in 25 recepturen, die verkocht worden als ballen of als wigstukjes. In honderd jaar tijd is deze kaasmakerij uitgegroeid tot het grootste kaasproductiebedrijf van Edammer kaas in West-Europa. 80 tot 90 procent van de producten is bestemd voor export. Onder de merknaam Frico gaan de Edammers de hele wereld over en vind je de kaas in onder meer Egypte, Filipijnen, Frankrijk, Japan, Libië, Marokko, Mexico, Spanje en Zweden."

Jaarlijkse evenementen

- Feestweek Marum (mei, in 2020 voor de 24e keer).

- Trekkertrek Marum (op een zondag in september, in 2020 voor de 8e keer).

- "De MaRun (op een zaterdag eind september) is een jaarlijks hardloopevenement met start en finish in de Marktstraat. Het evenement is recreatief. Het doel van de MaRun is om zo veel mogelijk geld op te halen voor een jaarlijks wisselend goed doel. Zo is er in 2019 geld opgehaald voor Stichting Leergeld Westerkwartier-Noordenveld. De MaRun is opgezet in een 4-tal onderdelen: de normale 5 en 10 kilometer, de Bedrijvenloop, de KidsRun en sinds 2019 ook de Wandeltocht. De afstanden variëren van 1 tot 16 kilometer, die langs een mooi parcours in de buitengebieden van Marum liggen. Het boerenlandschap wordt afgewisseld met bos, heide en houtwallen."

- Sinterklaas.

Landschap, natuur en recreatie

- "Openluchtzwembad Optisport Wotterwille in Marum heeft een buitenzwembad waar je zowel recreatief kunt genieten als aan je conditie kunt werken in het wedstrijdbad. Bij het zwembad is een grote ligweide waar je bij lekker weer heerlijk van het zonnetje kunt genieten en relaxen. De kinderen vermaken zich op de duikplank en glijbaan en de kleintjes kunnen zich heerlijk uitleven in het peuterbadje. Bij Optisport Wotterwille kun je je de hele dag vermaken met vrienden en familie. Wij hanteren ruime openingstijden, ook op een doordeweekse zomerse avond kun je bij ons genieten. Naast dat je iedere dag welkom bent om gebruik te maken van onze faciliteiten, organiseren wij ook diverse activiteiten. Bij Optisport Wotterwille vind je voor ieder wat wils. Ook voor zwemlessen kun je bij ons terecht. Wil jouw zoon of dochter aankomende zomer zijn/haar zwemdiploma halen? Geef je dan snel op."

- Het recent ingerichte, 80 ha grote natuurgebied Marumerlage, N van Marum, rond de gelijknamige waterloop, ligt direct N van de A7 en is vanaf die snelweg goed te zien. Water is een belangrijk element in het gebied geworden, waardoor het grote aantrekkingskracht uitoefent op allerlei soorten water-, moeras- en weidevogels, die er jaarrond te zien zijn. De provincie, die een bijdrage heeft geleverd aan de hieronder genoemde vogelkijkhut, noemde het gebied bij de presentatie van de vogelkijkhut 'een grote snackbar voor vogels'. Het gebied is echter open en daardoor erg verstoringsgevoelig. Om toch te kunnen genieten van de vogels is samen met leerlingen van RSG de Borgen een vogelkijkhut ontworpen. Er zijn verschillende ontwerpen gemaakt door verschillende teams. Het winnende ontwerp is ook daadwerkelijk gerealiseerd. Het gebied is zeer vogelrijk geworden. De vogelkijkhut is dan ook een ideale manier om de vogels ongestoord te kunnen bewonderen. Niet alleen voor bewoners, maar ook voor bezoekers van het gebied.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Marum, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Fotoreportages van flora, fauna, monumentale panden en andere bezienswaardige objecten in Marum en omgeving, door Harry Perton.

- © van de foto van de Ontmoetingskerk en trappenfabriek Synwood: Harry Perton.

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Marum op Facebook. - Nieuws van Marumer Belang op Facebook.

- Ondernemend Marum is een Facebookpagina met berichten, aankondigingen, advertenties en evenementen van ondernemers, verenigingen, stichtingen en overheden uit deze voormalige gemeente.

- Belangenorganisatie: - Stichting Marumer Belang is in 2017 opgericht, om de belangen van de inwoners van het dorp te behartigen in de nieuwe gemeente Westerkwartier. Marum was een van de weinige dorpen in de toenmalige gemeente die nog geen dorpsraad had. In verband met de nieuwe gemeente Westerkwartier was het wel van belang om een vertegenwoordigend orgaan vanuit het dorp te hebben, om de contacten met de gemeente en andere relevante instanties te coördineren. In die lacune is nu dus voorzien. De stichting is gelijk daadkrachtig van start gegaan, door het, met ondersteuning van Marleen van der Werff van Stichting Groninger Dorpen, opstellen van een Dorpsvisie. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Recente ontwikkelingen.

- Muziek: - Showband Marum heeft ca. 40 uitvoerende leden. Vernieuwing en originaliteit hebben de band al vele competitieve successen gebracht, bijvoorbeeld op het Wereld Muziek Concours en het Open Dutch Showcorps Championship. De showband verzorgt optredens door heel Nederland, en is ook internationaal een graag geziene gast. De leden komt uiteraard deels uit het dorp, maar ook uit heel Fryslân, Groningen en Drenthe.

- Sport: - Voetbalvereniging sv Marum is opgericht in 1945. Natuurlijk hebben ze door de jaren heen veel meegemaakt. Daarover kun je lezen op de pagina geschiedenis van de voetbalvereniging.

- Volleybalvereniging JMC is in 2002 opgericht uit een fusie van volleybalvereniging Jonkersvaart (de 1e letter uit de afkorting) uit het gelijknamige dorp, en volleybalvereniging Mintonum (de 2e letter) uit Marum. De 3e letter betekent 'Combinatie'. Jong of oud, topsporter of recreant; iedereen is welkom bij JMC. Wat vooral telt is het teamgevoel; samenspelen, elkaar helpen, elkaar aanvoelen. Dat is volleybal. Daarom is de sfeer binnen de club voor JMC heel belangrijk. Om die sfeer goed te houden organiseert JMC naast trainingen en het competitievolleybal door het jaar heen ook allerlei leuke clubactiviteiten zoals een BBQ, tal van activiteiten voor de jeugd en beachvolleybal. Volleybal kan bij JMC zowel op prestatief als op recreatief niveau worden gespeeld. Dit kan zowel bij de jeugd als bij de senioren.

- "Acro Academy Noord Nederland (AANN) in Marum zet zich in voor (topsport) acrobatiek in het noorden van het land, door trainingen te faciliteren en lokale clubs te ondersteunen. Het is onze missie om het niveau van acrobatiek in (Noord) Nederland naar een hoger niveau te brengen door samen te werken en kennis te delen, met als ultiem doel een wereldkampioen voortbrengen! Acro Academy Noord Nederland is dé organisatie voor topsport acrobatiek in (Noord) Nederland. AANN levert op internationaal niveau topsporters die zich kunnen meten met de wereldtop. AANN sluit zich aan bij de visie van NOC*NSF om structureel bij de top tien beste landen ter wereld te horen." De door AANN in 2019 georganiseerde loterij, met als hoofdprijzen een vakantiehuis en een auto, was een groot succes; er zijn maar liefst 33.000 loten a 33 euro verkocht. De opbrengst komt ten goede aan de realisatie van een eigen hal.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Marum.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)