Lisse

Plaats
Dorp en gemeente
Lisse
Bollenstreek
Zuid-Holland

Lisse-bollenvelden-MSDC-20110418-231550.jpg

Lisse, de bollenvelden zijn veel bezocht in het voorjaar

Lisse, de bollenvelden zijn veel bezocht in het voorjaar

Lisse-bollenvelden-MSDC-20110418-231639.jpg

Lisse, de bollenvelden zijn veel bezocht in het voorjaar

Lisse, de bollenvelden zijn veel bezocht in het voorjaar

Lisse-Keukenhof-MSD-20060421-50296.jpg

Lisse, de Keukenhof, een van Nederlands grootste attracties

Lisse, de Keukenhof, een van Nederlands grootste attracties

lisse-keukenhof_1.jpg

Lisse, Keukenhof

Lisse, Keukenhof

lisse-keukenhof_3.jpg

Lisse, Keukenhof

Lisse, Keukenhof

lisse-keukenhof_4.jpg

Lisse, Keukenhof

Lisse, Keukenhof

ZH gemeente Lisse in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Lisse in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Lisse in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Lisse

Terug naar boven

Status

- Lisse is een dorp en gemeente in de provincie Zuid-Holland, in de regio Bollenstreek.

- Wapen van de gemeente Lisse.

- De gemeente Lisse omvat naast het gelijknamige dorp de buurtschappen De Engel, Halfweg (grotendeels) (beide voorzien van plaatsnaamborden) en Rooversbroek (dat plaatsnaamborden moet ontberen).

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Lisse.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1198 Lis, 1259 Lisse, 1280-1287 Lysse.

Naamsverklaring
Mogelijk terug te voeren op een collectiefvorm van het Germaanse lisja*, gevormd met het suffix -ja bij lis, nultrap (als in het Oudhoogduitse lesa 'rimpel, plooi') bij de woordstam van het Middelnederlandse lese, het Oudhoogduitse waganleisa 'wagenspoor' (verwant met het Latijnse lîra 'akkervoor' en delîrus 'uit het spoor geraakt', vergelijk het Nederlandse delirium). Zie ook De Leest.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Lisse ligt Z van Hillegom, NO van Sassenheim, O van Noordwijkerhout. De gemeente grenst in het W aan de Leidsevaart en in het O aan de Ringvaart van de Haarlemmermeer, en wordt doorsneden door de provincialeweg N208 (Velsen-Sassenheim). De dorpskern ligt tussen de N208 in het W - die weg heet ter hoogte van het dorp dan ook Westelijke Randweg - en de Ringvaart in het O.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Lisse, die slechts het gelijknamig dorp omvat (De Engel is pas later ontstaan en de buurtschappen Halfweg en Rooversbroek werden niet apart vermeld) 205 huizen met 1.544 inwoners. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 9.000 huizen met ca. 22.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De inwoners van dit dorp, dat in 1198 voor het eerst wordt vermeld, houden zich aanvankelijk vooral bezig met landbouw, veeteelt en turfsteken. De bloembollencultuur ontstaat hier al in 1735, maar komt pas in de loop van de 20e eeuw echt tot grootschalige ontwikkeling, in het dorp en in de Bollenstreek in bredere zin, door voortdurend onderzoek in de laboratoria van Lisse en de resultaten die dat afwerpt.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instanties:

- "Vereniging Oud Lisse richt zich op het beschikbaar maken en behouden van het Lissese erfgoed en de geschiedenis van haar bewoners. De vereniging onderneemt activiteiten in werkgroepen, zoals: Genealogie en historie, Ruimtelijke ordening, Digitalisering en archivering, en Promotie en publiciteit. Ieder kwartaal wordt een Nieuwsblad uitgebracht. Verder zijn in de loop der jaren diverse boeken uitgegeven. Meerdere malen per jaar organiseert de Vereniging thema-avonden, die altijd druk worden bezocht. Eenmaal per jaar ook is er een Jaarvergadering waarop met de leden wordt teruggeblikt op het afgelopen jaar en wordt vooruit gekeken naar de geplande activiteiten in het komende jaar. Na de pauze is er steeds een boeiende lezing of iets dergelijks. Ook deze vergadering wordt altijd druk bezocht.Wil je kennismaken met de vereniging, of heb je vragen over de geschiedenis van het dorp en zijn bewoners, kom dan eens naar een inloopochtend, iedere dinsdagochtend vanaf 09:30 uur in de Vergulde Zwaan (1e Havendwarsstraat 4). Of stuur een bericht door middel van het contactformulier. Vind je het werk van de vereniging van belang, steun ons dan door lid te worden. Je ontvangt dan gratis het Nieuwsblad en hebt vrij toegang tot de lezingen."

Voor het Netwerk Digitaal Erfgoed is Social Linked Data (Solid) de aangewezen techniek om de bruikbaarheid van digitale erfgoedcollecties te vergroten. In deze video (juni 2020) legt Vereniging Oud Lisse uit wat zij met Linked Data heeft bereikt, door haar eigen collecties aan data en documenten aan elkaar te koppelen én te koppelen en daarmee te verrijken met die van andere instanties. En waarom het belangrijk is dat zo veel mogelijk digitaal erfgoed als Linked Data beschikbaar komt.

- Museum de Zwarte Tulp is gehuisvest in een mooi gerestaureerd, oud gebouw in het hart van Lisse, dat vroeger als bollenschuur dienst heeft gedaan. Het toont de geschiedenis van de Bollenstreek en het ontstaan en de ontwikkeling van de bloembollencultuur. Het museum maakt de cyclus van bol tot bloem tot bol aanschouwelijk aan de hand van tekeningen, foto's en video's over de winning van bollengrond, gereedschappen voor de bollenteelt en interieurs van bloembollenbedrijven en een kleine vakbibliotheek. Ruime aandacht is er in de expositie voor de historie van de bloembollencultuur, zoals de introductie in Nederland van bolgewassen, de veredeling en het zoeken naar nieuwe variëteiten, de tulpomanie en kunstuitingen die hun inspiratie vinden in het bolgewas.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Lisse heeft 35 rijksmonumenten (waarvan er 15 betrekking hebben op Kasteel Keukenhof met toebehoren).

- Lisse heeft 92 gemeentelijke monumenten. - Beschrijving van alle gemeentelijke monumenten in tekst en beeld op de site van de gemeente.

- De RK Sint-Agathakerk (Heereweg 273) dateert uit 1903. Het is een driebeukige kruiskerk in neogotische stijl. De architect was waarschijnlijk Jean van Groenendael, die in 1901 al het Sint-Agathagesticht tegenover de kerk had gebouwd. Het werk van Jean van Groenendael wordt echter regelmatig verward met dat van zijn broer Hubert van Groenendael, aan wie deze kerk ook wel wordt toegeschreven. In 1929 is het bovenste deel van de toren vervangen door de huidige spits, die is ontworpen door Jos Cuypers. Een groot deel van de gebrandschilderde ramen is in 1908 geplaatst en is afkomstig uit atelier F. Nicolas en Zonen uit Roermond. Beeldhouwer J.P. Maas bouwde de altaren. De kruiswegstaties zijn geschilderd door Jan Dunselman. Zijn broer Kees Dunselman maakte de muurschilderingen. Het orgel is in 1913 gebouwd door Joseph Adema en is geplaatst in een neogotische kas, die is ontworpen door F.W. Mengelberg. De Sint-Agathakerk valt tegenwoordig onder de Parochie H. Willibrordus.

- De Lageveensemolen in Lisse (Loosterweg Zuid 6) is gebouwd ten behoeve van de bemaling van de Lageveense polder. De voorganger van deze molen is tweemaal verplaatst: eenmaal in 1657, bij de aanleg van de Leidsevaart (de trekvaart tussen Haarlem en Leiden) en eenmaal in 1842, bij de aanleg van de spoorlijn Haarlem-Den Haag. De huidige molen dateert uit 1890 en verving zijn voorganger, die in dat jaar afbrandde. De Lageveensemolen is eigendom van de Rijnlandse Molenstichting. De molen is op afspraak te bezichtigen.

- De huidige Zemelmolen (1e Poellaan 59) is een poldermolen in Lisse uit 2003, die de oorspronkelijke Zemelmolen uit de 18e eeuw vervangt, die door brandstichting op 4 november 1999 geheel is afgebrand. De molen is gebouwd ten behoeve van de bemaling van de Zemelpolder. De Zemelmolen is maalvaardig, maar bemaalt nog slechts op vrijwillige basis. In de molen bevindt zich een ijzeren scheprad. In het gras naast de molen ligt de bovenas van zijn voorganger, die na de brand is afgekeurd. De oorspronkelijke molen was een rijksmonument. De huidige molen is een gemeentelijk monument.

- De Keukenhofmolen is een stellingmolen op het terrein van de Keukenhof in Lisse. De molen is afkomstig uit het Groningse Scharmer, waar hij in 1892 is gebouwd als poldermolen. Het was daar nog een grondzeiler. In 1957 is de molen verplaatst naar het terrein van de Keukenhof, als geschenk van de Holland-Amerika Lijn. In de Keukenhof heeft de molen alleen een functie als sierobject. De molen kan draaien en heeft een vlucht van 17,90 meter. Hij is gedekt met dakleer.

- De Lisserpoelmolen staat in buurtschap Rooversbroek en wordt daarom aldaar beschreven.

- 't Huys Dever te Lisse is een 14e-eeuwse donjon. Rond 1580 en tussen 1630-1634 zijn delen aangebouwd, waardoor een landhuis ontstond. Dit geheel werd bewoond tot ongeveer 1750. Leegstand leidde tot de instorting van de eerste aanbouw in 1848. Binnen tien jaar verdwenen de 16e- en 17e-eeuwse aanbouwen, waardoor de donjon weer vrij kwam te staan. Het dak van de donjon stortte in 1862 in, waarna het interieur grotendeels volgde. Na de restauratie van 1973-1978 is de donjon voor publiek opengesteld. Dit bouwwerk is bijzonder doordat dergelijke donjons in Holland nauwelijks bewaard zijn gebleven als gevolg van onder meer verwoesting (bijvoorbeeld voorafgaand aan het Beleg van Leiden), brand (Slot Teylingen) en ingrijpende verbouwingen.

De in 1963 opgerichte Stichting Vrienden van ‘t Huys Dever te Lisse zet zich in voor een verdere restauratie van Dever. "Wat zou het mooi zijn als die holle kies in het bollenlandschap weer een echte Ridderhofstede zou zijn, waarin je kunt lopen en je in de middeleeuwen kunt wanen, schree men bij de start van de stichting. Hulkenberg en zijn medebestuursleden zagen hun inspanningen tien jaar later bekroond met de start van de restauratie (door architect Pieter van der Sterre). Bijzonder is dat het restauratiewerk op ambachtelijke wijze is uitgevoerd, op dezelfde manier als waarop de donjon in de tweede helft van de 14e eeuw is gebouwd. Dit is bijvoorbeeld goed te zien in de constructie van de dak- en vloerspanten (gat-penverbinding). Dankzij de jaarlijkse bijdragen van de Vrienden van Dever kon de stichting direct na de restauratie beginnen met de aankleding van ’t Huys, met de pilaren aan het begin van het Deverlaantje bijvoorbeeld, een windvaan en handgesmede haardstellen voor de schouwen. Waardevolle zaken waar het restauratiebudget niet in voorzag. Wat later kon ook archeologisch onderzoek worden gefinancierd ten tijde van het uitgraven van de grachten rond Dever.

Dankzij de donateurs en de nodige sponsors zijn de fundamenten van het oude voorhuis opgemetseld (1989) en is het voorterrein gereconstrueerd (1999). In 2000 is de Devergracht opnieuw uitgegraven. De schat aan archeologische vondsten die hierbij werd ontsloten, is nog altijd te zien in de vitrines op zolder. In 2003 volgden de ophaalbrug over de slotgracht en in 2008 de loopbrug van het voorterrein naar de ingang van de woontoren. De ervaringen uit het verleden hebben aangetoond dat Dever heel veel vrienden nodig heeft om te blijven zoals het is. Het jaarlijks onderhoud kost handenvol geld. De Vriendenstichting barst ook van de plannen en ideeën om ’t Huys Dever nog mooier en authentieker te maken. Plannen die je alleen met hulp van je vrienden kunt realiseren. Word daarom donateur van Stichting Vrienden van ’t Huys Dever te Lisse voor een jaarlijkse bijdrage van € 15,00 of meer. Als Vriend van Dever word je elk jaar uitgenodigd voor de jaarlijkse Vriendenmiddag. De donateurs ontvangen bovendien elk jaar het Dever Bulletin, met een jaarverslag en een scala van artikelen betreffende Dever en de wijde omgeving."

- Gevelstenen in Lisse.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Snuffelmarkt (eind maart).

Terug naar boven

Natuur en recreatie

- In de Z van Lisse gelegen Poelpolder vind je sinds 2009 een zelfbedieningspontje; je kunt jezelf met een touw naar de overkant trekken. Je komt het pontje tegen op de wandelroute Poelpolderpad.

- De geschiedenis van de Keukenhof, al sinds vele jaren een van de grootste en bekendste attracties van ons land, gaat terug tot de 15e eeuw. Gravin Jacoba van Beieren (1401-1436) haalde uit het Keukenduin groente en fruit voor de keuken van kasteel Teylingen. In 1641 werd kasteel Keukenhof gebouwd en het landgoed groeide uit tot een oppervlakte van ruim 200 ha. Landschapsarchitecten Jan David Zocher en zijn zoon Louis Paul Zocher, later ook de ontwerpers van het Vondelpark, richtten in 1857 de tuin rondom het kasteel opnieuw in. Dat park, in Engelse landschapsstijl, vormt nog altijd de basis van de Keukenhof. In 1949 bedacht een groep toonaangevende bloembollenkwekers en -exporteurs het plan om op het landgoed een tentoonstelling van voorjaarsbloeiende bloembollen te maken. Het lentepark Keukenhof was een feit. Geschiedenis van landgoed Keukenhof, waar landgoed Zandvliet in 1808 in is opgegaan.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Lisse, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Beeldbank Lisse van de heemkundekring.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Lisse (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Lisse.

- Media / nieuws: - "Bo is de publieke, lokale omroep voor de gemeenten Noordwijk, Teylingen, Lisse en Hillegom. Kortom: de omroep van de Bollenstreek! Wij brengen nieuws, sport, agenda en entertainment. Dat doen we voor 95% met vrijwilligers en met twee betaalde krachten. Geschiedenis omroep. Het is halverwege de jaren ‘80 als een aantal radiozendamateurs onder de naam Noordwijk Lokaal de directe omgeving voorziet van lokaal nieuws en muziek. In 1991 verkrijgt de zender de officiële omroepstatus en verandert de naam in Noordwijk Radio. Als in 2003 het uitzendgebied wordt uitgebreid met Noordwijkerhout en De Zilk is RTV Nens een feit. De ontwikkelingen op het gebied van media volgen elkaar in rap tempo op en de omroep breidt haar diensten uit met de kabelkrant, teletekst, internet en televisie-uitzendingen. Ook de opkomst van social media wordt op de voet gevolgd. In 2013 verkrijgt de omroep ook de uitzendrechten voor de gemeenten Hillegom, Lisse en Teylingen. RTV Nens wordt hiermee de lokale publieke omroep voor de gehele streek en verandert haar naam in Bollenstreek Omroep (Bo)."

- Muziek: - "Muziekvereniging Da Capo Lisse is in 1995 ontstaan na een fusie van beide plaatselijke verenigingen t.w. Canite Tuba en Trou Moet Blijcken. Momenteel bestaat Da Capo uit zo’n 150 leden, en heeft twee eindafdelingen, namelijk de harmonie en de show- en marchingband. Da Capo heeft een eigen opleidingstraject dat zich richt op instroom in een van beide eindafdelingen. Tot die tijd spelen jonge muzikanten bij Jong Da Capo; het opleidingsorkest van onze vereniging. Daarnaast is er de twirlgroep, die in diverse samenstellingen en formaties regelmatig deelneemt aan lokale en nationale twirlwedstrijden. Da Capo wordt gesteund door een trouwe schare liefhebbers die we de “Vrienden van Da Capo” noemen. In ruil voor die steun ontvangen zij vier maal per jaar ons verenigingsblad De Partituur."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Lisse Agathakerk, - idem Duinhof, - idem Engelenkerk, - idem Mariakerk, - idem oude kerk.

Reactie toevoegen