Lauwersmeer

Natuurgebied
Dongeradeel Kollumerland en Nieuwkruisland De Marne
GroningenFryslân

lauwersmeer_50_jaar_2019_logo.png

Naar aanleiding van de Watersnood van 1953 besloot men onder meer de Lauwerszee met een dijk af te sluiten. Dat is in 1969 gereedgekomen. Sindsdien is de Lauwerszee het Lauwersmeer. In 2019 heeft men het 50-jarig bestaan van het Lauwersmeer gevierd.

Naar aanleiding van de Watersnood van 1953 besloot men onder meer de Lauwerszee met een dijk af te sluiten. Dat is in 1969 gereedgekomen. Sindsdien is de Lauwerszee het Lauwersmeer. In 2019 heeft men het 50-jarig bestaan van het Lauwersmeer gevierd.

Lauwersmeer

Terug naar boven

Status

Het Lauwersmeer is een natuurgebied in deels provincie Fryslân (gemeente Noardeast-Fryslân), deels gemeente Groningen (gemeente Het Hogeland).

Terug naar boven

Ligging

Het Lauwersmeer ligt in het uiterste NO van Fryslân en het uiterste NW van Groningen, en grenst in het N aan de Waddenzee.

Terug naar boven

Geschiedenis

Het Lauwersmeer was oorspronkelijk een zeearm van de Waddenzee, waar de zee vrij spel had. Zoet en zout water stroomden hier in elkaar over. Na de watersnood van 1953 stond Rijkswaterstaat voor de keuze de dijken rond de Lauwerszee te verhogen tot deltahoogte, óf de zeearm af te sluiten. Onder druk van met name de Friese bevolking werd voor het laatste gekozen. Op 23 mei 1969 is onder toeziend oog van koningin Juliana de Lauwerszee afgesloten en daarmee een meer geworden. De Groningers, met name de Zoutkampers, waren destijds minder blij met de sluiting, doordat de garnalenvloot en haven van het dorp hierdoor gedwongen moest worden verplaatst naar de nieuwe haven van Lauwersoog, welk dorp eveneens sinds 1969 is ontstaan.

In 2019 was het dus 50 jaar geleden dat de Lauwerszee werd afgesloten van de Waddenzee. Op verschillende plaatsen in en rondom het meer waren daarom in 2019 activiteiten in het kader van dit jubileumjaar. De zomereditie 2019 van de Infokrant Lauwersmeer stond helemaal in het teken van het 50-jarig bestaan van het meer. Wil je persoonlijke verhalen van mensen lezen of meer weten over het ontstaan van het meer en over de broedvogels door de jaren heen? Via de link is de Infokrant ook online te lezen.

Terug naar boven

Evenementen

- "Stichting 40Mijl organiseert bijzondere lange afstands wandeltochten in en rondom het prachtige natuurgebied en UNESCO Dark Sky Park Lauwersmeer, over de dijken van het Reitdiep, door bossen en landerijen en over de Waddenzeedijk. Buitengewone tochten door een van de mooiste natuurgebieden van Nederland. Tochten die jaarlijks georganiseerd worden zijn de 40Mijl Midzomernachtwandeling, de Lauwersmeermars en de Kennedymars. Ieder met een eigen, uniek, karakter. De tochten worden allemaal aangeboden in verschillende afstanden, van 25 tot 80 kilometer. Stichting 40Mijl is een jonge stichting, maar streeft een hoge standaard na voor wat betreft verzorging en voorzieningen."

- In mei (in 2020 voor de 2e keer) is er jaarlijks de Lauwersmeer Marathon. Met als start- en finishplaats Lauwersoog wordt door 900 sportievelingen een ronde door Groningen en Friesland om het Nationaal Park gelopen. Weidse blikken, bospaden, authentieke dorpen, de zeedijk met uitzicht over het UNESCO werelderfgoed Waddenzee gebied en uitzicht naar het Waddeneiland Schiermonnikoog en de visserijhaven zijn hoogtepunten van de route.

- "De Lauwersmeermars (begin juni) kent een rijke historie en heeft zijn sporen verdiend als militaire mars. De mars is 19 keer georganiseerd in Duitsland als "Bergen-Hohne Mars". Toen de mars daar in 1993 voor het laatst werd georganiseerd is de organisatie vanaf 1994 overgenomen door de W.L. van Nassaukazerne in Zoutkamp. In 2012 is Stichting Lauwersmeermars opgericht om de mars voort te zetten. In 2017 heeft Stichting 40Mijl de Lauwersmeermars overgenomen om deze tocht nieuw leven in te blazen en de continuïteit van deze mooie route te waarborgen.

De Lauwersmeermars, met start en finish in Lauwersoog, is een bijzonder mooie route van 45 kilometer om het Lauwersmeer. Hierbij wandelen de deelnemers door en langs het prachtige Nationaal Park. Bij de Lauwersmeermars gaat het om de afstand, het wandelen, de wind, de wolken, de weidsheid en flora en fauna, met het Lauwersmeergebied als gastheer. Hou je van rust, je hoofd leegmaken tijdens het wandelen, verdwijnen in het landschap en een gevoel van vrijheid, dan zit je goed bij de Lauwersmeermars! Onderweg wordt er uiteraard gezorgd voor EHBO-posten, masseurs, water, drinken en versnaperingen. Wel dienen de wandelaars zelf naar behoefte extra broodjes en drinken mee te nemen! Parkeerplaatsen aanwezig bij de start. Koffie, thee, koek en cake bij de start. Voeten intapen bij de start mogelijk (graag vooraf aangeven). Onderweg is water verkrijgbaar. Diverse dranken, versnaperingen en fruit bij de scanposten. Cup à Soup bij een van de rustpunten. Medaille en stempel bij de finish."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Een rondje Lauwersmeer op de fiets is ongeveer 60 km lang. Maar je komt dan onderweg door zóveel mooie dorpjes waar je uiteraard even afstapt om ze te bekijken, dat je daar met gemak een dag mee zoet kunt zijn.

- Activiteitencentrum Lauwersnest (De Rug 1, Lauwersoog) is het ideale startpunt voor een bezoek aan Nationaal park Lauwersmeer. In en rond het activiteitencentrum vind je alles over vogels en Dark Sky. Zo vogel je hier uit hoe trekvogels het meer als 'tankstation' gebruiken in de Oost Atlantische trekroute. Of neem een kijkje in de geheimen van de nacht en word een ster in de duisternis. Vanuit het centrum loop je zo de natuur in. Je vindt er verschillende wandelroutes en het is een startpunt voor excursies. Naast het centrum ligt het nestbouw-bos waar kinderen met natuurmaterialen zelf een eigen nest bouwen en lekker spelen. In het winkeltje vind je plattegronden, routes, boeken en kaarten, natuurlijk over vogels en Dark Sky. Lauwersnest is in schoolvakanties geopend van dinsdag t/m zondag van 11.00-17.00 uur. Buiten de schoolvakanties is het open op woensdag, zaterdag en zondag van 11.00-17.00 uur. In de periode van 1 november tot 1 april is op bovengenoemde dagen het Lauwersnest geopend van 11.00-16.00 uur. Op 25 en 26 december en 1 januari is het Lauwersnest gesloten. Bekijk wat er te doen is via de Activiteitenkalender!

- De provincies Groningen en Fryslân en de gemeenten Noardeast-Fryslân (FR) en Het Hogeland (GR) willen de komende jaren het Lauwersmeergebied verder versterken. Ze willen onder meer de haven van Lauwersoog verduurzamen, de dijken op een innovatieve manier versterken, de landbouw klimaatbestendiger maken, de vaarrecreatie verbeteren en de natuur versterken. De ambities van de noordelijke bestuurders zijn vastgelegd in de brochure 'Lauwersmeer 2019 - 2023'. Vanaf maart 2019 gaat Stuurgroep Lauwersmeer aan de slag om de ambities uit de brochure verder uit te werken tot concrete uitvoeringsprojecten in het gebied.

Van 2014 t/m 2018 heeft de Stuurgroep samen met uiteenlopende gebiedspartners het Lauwersmeergebied reeds op een aantal onderdelen verbeterd en versterkt. Daarbij zijn verschillende grote projecten opgeleverd, zoals de kadeverlenging in de visserijhaven van Lauwersoog, de verbetering van de vaarverbinding tussen Dokkum en het Lauwersmeer en de nieuwe mountainbikeroute in het Nationaal Park. Daarnaast zijn er nog verschillende projecten in uitvoering, zoals het Rondje Lauwersmeer, waarmee de beleving van het gebied wordt versterkt. (bron: Provincie Groningen, 19-10-2018)

- Sinds de aanleg van de dam in 1969 heeft het Lauwersmeer zich ontwikkeld tot een natuurgebied met een ongekende vogelrijkdom. De natuur in het Lauwersmeergebied is zo bijzonder dat het is uitgeroepen tot Nationaal Park.

Nationaal Park Lauwersmeer is in oktober 2016 door de International Dark Sky Association (IDA) officieel uitgeroepen tot Dark Sky Park. Een Dark Sky Park is een gebied waar het donker is, waar de duisternis behouden blijft en waar bezoekers 's nachts welkom zijn om die duisternis te beleven en de sterrenhemel te zien. De benoeming is bijzonder, omdat Nederland een van de landen is met de meeste lichtvervuiling ter wereld. Het predicaat helpt om de duisternis in het gebied te koesteren en te beschermen. Dat is nodig, want veel dieren zijn afhankelijk van de nacht en hebben duisternis nodig om te kunnen leven. Nachtelijk kunstlicht kan op veel manieren de levenscyclus en het gedrag van dieren beïnvloeden. Bijvoorbeeld vleermuizen gaan door te weinig duisternis minder eten zoeken. Het Lauwersmeergebied is het tweede Dark Sky Park van Nederland. In 2015 kreeg de Boschplaat op Terschelling het predicaat. (bron: Staatsbosbeheer)

Nieuwe entrees Nationaal Park
"Met drie kunstwerken of zogeheten 'landmarks' zijn de grenzen van Nationaal Park Lauwersmeer in 2021 beter zichtbaar gemaakt. De kunstwerken hebben een plek gekregen naast de belangrijkste toegangswegen naar het Nationaal Park: de provinciale weg N361 ter hoogte van de kazerne bij Lauwersoog, de Gerbrandywei bij de Hoek van de Bant en bij Dokkumer Nieuwe Zijlen tussen de kruising met de Kwelderweg en de Lorenzsluis.

Academie Minerva. Voor het ontwerp van de entrees heeft de provincie studenten in hun afstudeerjaar aan Academie Minerva van de Hanzehogeschool gevraagd een ontwerp te maken. Het winnende ontwerp is van Susan van den Berg. Haar kunstwerk bestaat uit een cortenstalen plaat met daarop de naam van het nationaal park met tien gebogen stalen buizen in de vorm van een opvliegende gans. Het is gebaseerd op het logo van Nationaal Park Lauwersmeer.

Rondje. De nieuwe entrees van het Nationaal Park zijn onderdeel van het project Rondje Lauwersmeer. De provincies Fryslân en Groningen, de gemeenten Noardeast-Fryslân en Het Hogeland en Staatsbosbeheer investeren ruim € 3 miljoen in de herinrichting van de 43 kilometer lange wandel- en fietsroute rond het meer, met financiering van het Waddenfonds. Hierdoor is de natuur van het meer straks nog beter te beleven, fietsend, wandelend of vanaf het water. De planning is dat de werkzaamheden aan het Rondje in het voorjaar van 2022 klaar zijn." (bron: Provincie Groningen, mei 2021)

- Analyse bodemfauna Lauwersmeer sinds 1969.

- "Het Waddenfonds draagt 8,3 miljoen bij aan het project Vitale Kustzone Lauwersmeer, dat een totale investering vergt van 96 miljoen euro. Het project omvat de aanleg van buitendijkse kwelders en een binnendijks zoet-/zoutwaterovergangsgebied. De subsidie is aangevraagd door Waterschap Noorderzijlvest. Het Waddenfonds valt onder de verantwoordelijkheid van de waddenprovincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland. Overgangsgebied. Het project wordt uitgevoerd tussen 2022 en 2024 en heeft als doel het Lauwersmeergebied te transformeren tot een klimaatbestendig overgangsgebied tussen het Wad en het achterland. Langs de Waddendijk bij het meer worden duikers gegraven, waardoor natuurlijke zoetzoutwater-overgangen ontstaan. Dit binnendijkse gebied moet 70 hectare groot worden en leiden tot verbetering van de natuurlijke dynamiek, natuurwaarden en biodiversiteit. Hiermee wordt voldaan aan een hoofddoel van het Waddenfonds, namelijk het vergroten en versterken van de natuur- en landschapswaarden. Vismigratie. De overgangsgebieden tussen Wad en achterland helpen vismigratie mogelijk te maken. Zo ontstaan verbindingen met vismigratieroutes via de Zoutkamperril en de Westpolder. Op deze wijze kan de populatie trekvissen in de Waddenzee groeien. De ontwikkeling van 20 hectare buitendijkse kwelder versterkt bovendien de populatie broed- en trekvogels in het Waddengebied." (bron: Provincie Groningen, 26-3-2020)

Rietproef
Om te voorkomen dat de leefgebieden voor de Natura-2000 vogelsoorten in het Lauwersmeer verdwijnen zijn maatregelen noodzakelijk. De rietproef of peilproef (wij zien beide termen in dit kader gebruikt worden) behelsde een peilverhoging van maximaal 41 centimeter in het meer gedurende 2 jaar achter elkaar in het voorjaar. Door in het voorjaar het water op een hoger peil vast te houden, wordt verwacht dat de leefgebieden voor de vogels verbeteren. Door een tijdelijk hoger peil worden de rietkragen namelijk steviger en de openheid groter. De proef was bedoeld om in de praktijk te testen of het ook echt zo werkt als men verwacht.

In januari 2019 blijkt dat in dat jaar de rietproef niet doorgaat, omdat er nog een beroep loopt bij de Raad van State. De Raad van State verklaarde de ingestelde beroepen niet-ontvankelijk en ongegrond. De hoogste bestuursrechter zegt dat de effecten van de rietproef uitgebreid zijn onderzocht door deskundige bureaus. In geval van wateroverlast door hevige regenval wordt water uit het Lauwersmeer gespuid op de Waddenzee. Voor nadere informatie zie de uitspraak van de Raad van State d.d. 20 maart 2019. In overleg met Waterschap Noorderzijlvest heeft de provincie Groningen in maart 2020 besloten dat de rietproef ook in 2020 niet doorgaat en deze te verplaatsen naar 2021. De rietproef kon niet starten vanwege de weersomstandigheden en de hoge waterstand in het meer.

"De proef met een natuurlijker waterstand in het Lauwersmeer heeft in maart 2021 plaatsgevonden. Met de rietproef wilden de provincies Groningen en Fryslân onderzoeken of een tijdelijk hogere waterstand helpt om het waterriet weer te laten groeien. Waterriet is belangrijk als leefgebied voor beschermde vogels, zoals de blauwborst en de rietzanger. Natuur. Het waterriet is hier bijna verdwenen en dat is een groot risico voor de natuur in het gebied. Waterriet is niet alleen de plek waar beschermde vogels veilig kunnen broeden, het is ook nodig voor een goede kwaliteit van het water en de visstand. Het huidige waterpeil is 0,93 meter onder NAP. Tijdens de proef is de waterstand tijdelijk verhoogd tot maximaal 0,52 meter onder NAP.

Waterriet. Het waterriet is nodig om verdere afkalving van de oevers te voorkomen. De afgelopen jaren zijn al vele meters van de oevers van het meer afgeslagen. De nattere omstandigheden met fluctuerende peilen helpen om organisch materiaal, zoals plantenresten, op te ruimen. Ook opgehoopt strooisel van rietblad spoelt op deze manier weg. Dit voorkomt de verzuring van de bodem en daarmee verdere achteruitgang van het waterriet. Monitoren. Tijdens de rietproef is op verschillende punten in het Lauwersmeergebied de grondwaterstand en het zoutgehalte gemeten, en daarnaast de regenval en de waterstand in het meer. Deze gegevens zijn toegankelijk via Meetnet Lauwersmeer. Hieraan kan men zien of de tijdelijk hogere en wisselende waterstand het gewenste effect heeft gehad op de groei van het waterriet. Natura 2000. Met de rietproef dragen de provincies bij aan de Europese natuurdoelstellingen voor Natura 2000.

De proef met een natuurlijker waterpeil heeft geen aantoonbare effecten gehad op de grondwaterstanden, zoutgehaltes en zoetwaterlenzen in het Lauwersmeergebied. Dat is de uitkomst van de evaluatie van de proef die in het voorjaar van 2021 gehouden is. Om te bepalen of de proef een positief effect heeft gehad op de groei van het waterriet, is nog niet duidelijk. Om daar achter te komen wordt langer gemonitord. Nieuw beheerplan. De proef maakte onderdeel uit van het Beheerplan 2016-2022 voor het Lauwersmeergebied, een verplichting die voortkomt uit de Natura 2000-status van het gebied. Eind 2022 is de conceptversie van het nieuwe beheerplan gereed. Deze wordt in samenspraak met de regio opgesteld." (bron: Provincie Groningen)

Lauwersmeerdijk
"De Lauwersmeerdijk, N langs het Lauwersmeer, tussen Lauwersoog en de Westpolder bij Hornhuizen, gaat op de schop. Waterschap Noorderzijlvest gaat de dijk versterken, zodat we ook in de toekomst beschermd zijn tegen overstromingen. Tegelijk met de versterking van de dijk wordt de natuur in het Lauwersmeergebied ook verder ontwikkeld. Zo ontstaat er een klimaatbestendig overgangsgebied tussen het Wad en het achterland. In november 2020 heeft Waterschap Noorderzijlvest een virtueel informatiecentrum over de dijkversterking geopend. Verbetering van dijk. De Lauwersmeerdijk is 9 kilometer lang en beschermt al meer dan 50 jaar het Lauwersmeergebied en het Groningse en Friese achterland tegen overstromingen. De dijk voldoet niet meer aan de normen voor waterveiligheid. Daarom gaat het waterschap dit stuk zeedijk verbeteren. Delen van de dijk worden opgehoogd en de dijkbekleding wordt vernieuwd.

Vissen. In het project werken we er ook aan om de visstand in de Waddenzee te verbeteren. Langs de Waddendijk bij het Lauwersmeer worden duikers gegraven, waardoor natuurlijke, klimaatbestendige overgangen ontstaan tussen zoet en zout water. Hierlangs kunnen vissen straks van en naar de Waddenzee zwemmen. Dit gebied binnen de dijk moet 70 hectare groot worden en moet de natuur en de biodiversiteit verbeteren. Vogels. Buiten de dijk wordt een kwelder van 20 hectare ontwikkeld met rijsdammen voor broed- en trekvogels in het Waddengebied. Rijsdammen zijn dammen die gemaakt zijn van wilgentenen. Samenwerking. We verwachten in 2025 het totale project te hebben afgerond. Waterschap Noorderzijlvest leidt het project en werkt samen met onder meer de provincie, gemeenten, Rijkswaterstaat en Het Groninger Landschap." (bron: Provincie Groningen, november 2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. rond het Lauwersmeer, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over het Lauwersmeer (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Nadere informatie over het Lauwersmeer op de site van beheerder Staatsbosbeheer.

- Nadere informatie over het Lauwersmeer op Wikipedia.

Reactie toevoegen