Kruisstraat bij Rosmalen is een klein, maar levendig dorp, en dat willen ze graag zo houden! Daarom werken ze er hard aan om de voormalige basisschool te herbestemmen tot multifunctioneel dorpshuis voor inwoners, heemkunde en wijkraad. Wij duimen mee!
Gedichtje van Kruisstraatster Karin over het mooiste durpke dè ze kent: Kruisstraat natuurlijk! :-)
Als Brabants dorp doen ze natuurlijk ook in Kruisstraat aan carnaval. Tijdens het carnaval heet het dorp Waoterhazendurp.
Een van de hoogtepunten van het jaar, of wellicht wel hét hoogtepunt van het jaar in het kleine dorp Kruisstraat, is de sinds 1987 georganiseerde jaarlijkse Dorpszeskamp, op een zaterdag in mei. Maar liefst 35 teams doen er aan mee.
Ook het palletkletsen is een zeer populair evenement in Kruisstraat. Het is altijd snel uitverkocht. Wij hadden nog nooit van palletkletsen gehoord (dus je bent niet de enige ;-) ). Wat het inhoudt kun je lezen onder het kopje Jaarlijkse evenementen.
Op 30 april 2017 weten de heren van RKKSV Kruisstraat het kampioenschap van de 5e klasse binnen te halen. Hierdoor promoveren ze vanaf het volgende seizoen naar de 4e klasse. (© Joris Smeur/RKKSV)
- Kruisstraat is een dorp* in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente 's-Hertogenbosch. T/m 1995 gemeente Rosmalen. De gemeente 's-Hertogenbosch is opgedeeld in stadsdelen. Kruisstraat maakt deel uit van het stadsdeel Rosmalen Noord.
* Hoewel de plaats geen kerk heeft, is het gezien de grootte en zekere mate van kern toch wel als dorp te beschouwen. Kerkelijk valt het dorp onder Nuland. Op zich is het even legitiem als grote buurtschap of als klein dorp te kwalificeren. De inwoners gebruiken beide termen ook door elkaar op lokale sites. Maar al met al opteren wij toch voor de kwalificatie 'dorp'; voor een buurtschap is de plaats toch wel érg groot, en het evenement Dorpszeskamp suggereert toch ook een lokale voorkeur voor deze kwalificatie, dus daar sluiten wij ons bij aan.
- Het dorp Kruisstraat heeft - evenals de andere Rosmalense dorpen Hintham en Maliskamp - in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam in het postcodeboek gekregen, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Rosmalen.
Terug naar bovenIn het dialect
In het Rosmalens: Krùisstroat. In het Maaslands: Krojsstroat.
Oudere vermeldingen
1484 op de Cruysstraat, 1794 Kruys Straat.
Naamsverklaring
De naam is waarschijnlijk te danken aan de ligging aan de twee doorgaande wegen van het dorp, die een kruis vormen; de horizontaal lopende Kruisstraat en de verticaal lopende Vliertwijksestraat. Óf genoemd naar de aanwezigheid van een kruis (bijvoorbeeld een boetekruis).(1)
Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Waoterhazendurp.
Kruisstraat ligt rond de gelijknamige weg en de Vliertwijksestraat, NO van Rosmalen, NW van Nuland.
De Kruisstraat is aangelegd als winterdijk, die bescherming moest bieden tegen het water van de Maas. N van het dorp bevindt zich de laaggelegen en vlakke Polder van den Eigen en Empel, Z van het dorp ligt een hogergelegen dekzandrug waarop zich enkele landgoederen met zorginstellingen, bossen en heiderestanten bevinden.
Z van het dorp, O van de Vliertwijksestraat, ligt bedrijventerrein Kruisstraat.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Kruisstraat 46 huizen met 311 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 600 inwoners.
Terug naar bovenHistorische geografie / cultuurhistorie
Op de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Noord-Brabant is de nederzetting Kruisstraat aangeduid als lijn met een zeer hoge waarde als historisch-geografische lijn. Ook wat betreft historische stedenbouw wordt het dorp met 'een hoge waardering' gekwalificeerd. Het betreft een, aan weerszijden van de as Heeseind, Kruisstraat en Bruggen gesitueerde, overwegend agrarische lintbebouwing, iets ten noorden van en parallel aan de spoorlijn 's-Hertogenbosch-Oss, gelegen tussen Rosmalen en Nuland.
De nederzettingen dateren van voor 1400. De kernen zijn ontstaan op een lage zandrug. Kruisstraat concentreerde zich rond een verdwenen kapel. Na 1850 groeien de kernen langzaam naar elkaar toe. Bruggen werd in het westen omsloten door de uitbreidingen van Rosmalen. Het huidige bebouwingsbeeld dateert grotendeels uit de periode 1875-1945. Na 1945 is de lintbebouwing in de kernen verdicht. De relaties tussen de lintbebouwing en de omringende, open landbouwgronden zijn grotendeels intact gebleven en leveren vooral aan de noordzijde van de bebouwing sterke zichtrelaties over een open en nagenoeg leeg land op.
De lintbebouwing heeft twee kernen waar de bebouwing zich enigszins concentreert, waarvan Kruisstraat er één is. Het bebouwingsbeeld is eenlaags en vrijstaand, met de nok parallel aan de straat. De rooilijn is ongelijkmatig, doordat de bebouwing doorgaans verspreid van de straat ligt. Alleen in de beide kernen grenst de bebouwing deels aan de straat. De beide straten liggen in de laaggelegen gedeelten op een dijk en zijn voorzien van restanten van een laanbeplanting met onder meer linden.
Delen van de bebouwing en soms ook de erven liggen op lage huisterpen in verband met de vroegere regelmatig terugkerende wateroverlast van de Maas en de Beerse Overlaat, in wiens stroomgebied Heeseind / Kruisstraat / Bruggen voor een deel was gelegen. Ook het gebied van de vroegere Beerse Overlaat heeft een redelijk hoge waardering wat betreft historische geografie. De Beerse Overlaat is destijds aangelegd om controle te krijgen over de wateroverlast van de Maas. Om de polders aan de Gelderse zijde van de Maas te sparen, werden ter hoogte van Beers en Cuijk twee dijkvakken, de 'overlaten', opzettelijk laag gehouden. Bij hoge waterstanden stroomde de rivier over en trad de 'Groene Rivier' in werking.
Deze stroomde over laaggelegen landen en polders via Cuijk, Grave en Oss richting 's-Hertogenbosch. Afhankelijk van de hoeveelheid water stroomden verschillende kommen, die door dwarsdijken en kades van elkaar werden gescheiden, een voor een in elkaar over. Grote delen van de voormalige Beerse Overlaat zijn in de periode 1940-1950 onderhevig geweest aan ruilverkavelingen, waardoor veel kavelstructuren verdwenen of gewijzigd zijn. Het historisch zeer open en weids karakter is in Kruisstraat echter nog goed bewaard gebleven. (bron: Bestemmingsplan bouwplan Kruisstraat 28a)
Tweede Wereldoorlog
In de Tweede Wereldoorlog is de kelder van Kruisstraat 64 in gebruik geweest als opvangplaats voor zieke en gewonde Duitse soldaten. Het gezin Van Santvoort, dat in dit pand woonde, is daarvoor geëvacueerd. Ook het gezin van buurman Tinuske van Nistelrooij moest vertrekken. Tijdens een beschieting voorafgaand aan de evacuatie is zoon Grad dodelijk getroffen door een granaatinslag in hun pand. Op 23 oktober 1944 is in en bij Kruisstraat hevig gevochten tussen de Duitsers en de geallieerden, waarna Rosmalen bevrijd was.
- Het schoolgebouw van Kruisstraat is altijd het kloppende hart van het kleine dorp geweest. Jong en ouder verzamelde zich er door het jaar heen om elkaar te ontmoeten voor alle grote en kleine evenementen die de inwoners verbinden. Kerstfeest, Sinterklaas, de musical, het zomerfeest: de school was de vanzelfsprekende ontmoetingsplek voor iedereen in het dorp.
De sluiting van de school in 2014 is dan ook een grote klap voor het dorp. Het was de bedoeling dat de combinatiegroep 6/7/8 nog wel op Basisschool Kruisstraat zou blijven, maar álle ouders hebben besloten hun kind voor het volgende schooljaar naar een andere school te laten gaan. Omdat er in het nieuwe schooljaar slechts 17 leerlingen zouden zijn in groep 1 t/m 5, was al besloten deze leerlingen aan te laten sluiten bij basisschool De Hobbit in Rosmalen. De bewoners zochten naar mogelijkheden om toch ontmoetingsfaciliteiten in het dorp te houden, en hebben in dat kader Buurtvereniging Op de Kruisstraat opgericht. Na overleg met de gemeente mogen de inwoners in afwachting van een definitieve herbestemming gebruik blijven maken van het gebouw, de centrale hal met keuken en het schoolplein. Vanuit de school worden sindsdien sociale activiteiten georganiseerd die zo belangrijk zijn voor de onderlinge contact tussen buurtbewoners.
"Er zijn filmavondjes, knutselmiddagen voor de jeugd, er worden lezingen gegeven voor en door buurtbewoners. Er is een kerstborrel en er zijn Herfst-, Nieuwjaars- en Lentewandelingen. Voor Dodenherdenking zijn er tekeningen en gedichten gemaakt die neergelegd zijn bij het monument in de Kruisstraat. Op Koningsdag is er een geweldige brunch waar ca. 150 dorpelingen aanschuiven. Er zijn plannen om samen te koken en buurtdiners te organiseren. Buurtvereniging Op de Kruisstraat heeft al deze activiteiten opgenomen in een mooie kalender die in het dorp wordt verspreid."
Buurtvereniging Op de Kruisstraat ziet een multifunctioneel gebruik door inwoners, heemkundekring, wijkraad en ateliers als de ideale herbestemming voor het schoolgebouw en voor het dorp. "Alle schoollokalen worden nu gebruikt door kunstenaars, met wie een goed contact is opgebouwd. Schilders, tekenaars, ontwerpers en een fotograaf zorgen voor levendigheid en een mooie inrichting van het gebouw. Zij verzorgen workshops en exposities waar ook de inwoners voor worden uitgenodigd. Samen met de buurtvereniging zorgen zij voor veiligheid en houden zij het gebouw schoon. Dat is goed voor de buurt en voor de omgeving.
Ook Heemkundekring Rosmalen zou graag naar dit pand in Kruisstraat willen verhuizen. Zij hebben dat al afgestemd met de buurtvereniging. De heemkundekring heeft ruimte nodig voor exposities, lezingen, opslag van archiefmaterialen en foto's. Zij krijgen veel oudheden uit Rosmalen aangeboden en willen dit graag in een permanente opstelling toegankelijk maken voor de inwoners van Rosmalen. De heemkundekring neemt een belangrijke positie in als het gaat om het behoud van alles wat Rosmalen is en was. Zij organiseren lezingen, wandelingen, tentoonstellingen en geven het blad Rosmalla uit. Ze hebben ca. 150 m2 ruimte nodig om hún droom werkelijkheid te laten worden.
Daarnaast wil Wijkraad Rosmalen-Oost, die van oudsher vergaderde in de kantine van de voetbalclub, haar vergaderingen ook graag in het schoolgebouw gaan houden. Op deze locatie is er genoeg ruimte, zodat buurtbewoners een bestuursvergadering kunnen bijwonen. De wijkraad ziet ook zeker een meerwaarde in het gebruik van het schoolgebouw voor en door de dorpelingen." Aldus Buurtverenging Op de Kruisstraat in haar inzending aan de gemeente, als zijnde een van de ideeën voor een zinvolle herbestemming van het schoolgebouw.
De gemeente heeft namelijk personen en instellingen opgeroepen om met ideeën voor herbestemming te komen. "De voormalige school van Kruisstraat vormde gezien haar functie een ontmoetingsplaats bij uitstek voor de inwoners van dit dorp. Blaast jouw initiatief/droom weer levendigheid in dit gebied? Wij zijn op zoek naar concrete plannen die een levendige invulling kunnen geven voor dit pand. Alle plannen, van commercieel tot zorg, zijn welkom!" Aldus de gemeente op de pagina over het schoolgebouw van Kruisstraat op de website Droomstad Den Bosch. Er zijn nóg 6 ideeën ingediend voor een herbestemming van het voormalige schoolgebouw (je vindt alle 7 ideeën onder de 1e link in deze alinea). Het hierboven beschreven plan heeft tot heden veruit de meeste stemmen gekregen. Plaatsengids.nl duimt met de buurtvereniging mee dat hun plan/droom werkelijkheid mag worden!
Terug naar boven- Kruisstraat heeft 1 rijksmonument: kortgevelboerderij van het hallehuistype met middenlangsdeel De Duinse Hoeve uit 1627 en 1856 op Vliertwijksestraat 63.
- Gemeentelijke monumenten in het dorp zijn het gebouw van de voormalige basisschool op Kruisstraat 29, de langgevelboerderij uit 1909 op nr. 30/30a/30b, het café-restaurant uit ca. 1890 op nr. 31, de t-boerderij en restaurant uit ca. 1900 op nr. 38, langgevelboerderij Bosch Duinen uit 1896/1900 op nr. 42, de langgevelboerderij in wederopbouwtrant uit ca. 1945-1950 op nr. 60, de kortgevelboerderij uit 1864 op nr. 64, de kortgevelboerderij in wederopbouwtrant uit ca. 1945-1950 op Vliertwijksestraat 35, het 19e-eeuwse woonhuis op nr. 50, en het voormalige klooster uit 1932 op Graafsebaan 172.
Gebouw voormalige basisschool: "Van oudsher (17e eeuw) bevindt zich op deze plaats een school, die in de huidige vorm vooral het aanzicht van een verbouwing uit ca. 1920 heeft. De gebouwen vormen een beeldbepalend element in het historische dorpsbeeld. Achter het klasgebouw met schilddak heeft Basisschool Kruisstraat zich uitgebreid met meer moderne aanbouwen. Aan de linkerzijde bevindt zich de voormalige woning van de bovenmeester (nu particulier woonhuis), gebouwd in 1884. Inwendig zijn in dit huis enkele oude paneeldeuren en de vroegere stookplaats in de keuken bewaard gebleven." (bron: boekje Open Monumentendag 2003)
- Op Graafsebaan 172, Z van de Binckhorst, O van Mariaoord, ligt het voormalige klooster van de paters H. Harten uit 1932. Het is tot begin jaren negentig als zodanig in functie geweest. De toenmalige eigenaar heeft in 2004 of eerder een sloopvergunning aangevraagd, maar de gemeente heeft het complex in genoemd jaar benoemd tot gemeentelijk monument, zodat de hoge monumentale waarden sindsdien juridisch beschermd kunnen worden. In 2016 is het complex gerestaureerd, verbouwd en herbestemd tot luxe, kleinschalige - 25 appartementen - woon-zorgvoorziening Huize De Graef. Het complex biedt sinds eind 2016 plaats aan ouderen die niet meer zelfstandig kunnen wonen, bijvoorbeeld als gevolg van psychogeriatrische problemen zoals dementie.
- Oorlogsmonument uit dankbaarheid voor de bevrijding en ter herdenking van 5 Kruisstraatse oorlogsslachtoffers.
Terug naar boven- Nieuwjaarswandeling (op een zondag begin januari).
- 4 weken voor het carnaval op de Kruisstraat losbarst is er als warming up het Palletkletsen, zoals dat hier heet*. Op deze avond treden 4 tonpraters op en er is ook een live band. Vele bekende tonpraters uit Brabant hebben al achter de Kruisstraatse pallet gestaan. Tijdens hun optredens passeren actuele zaken de revue en worden lokale en nationale situaties en bekendheden op humoristische wijze op de korrel genomen. Het evenement is zeer populair; mensen staan in de rij als de kaartverkoop van start gaat en het Palletkletsen 2017 was 23 minuten na de start van de kaartverkoop al uitverkocht.
* Dit is een traditie die met name plaatsvindt in Brabant, Limburg, Zeeland en de Achterhoek. Elders heet het vaak een Pronkzitting of Buutavond. Degene die optreedt heet een buutteredner of buutreedner (Limburg en de Achterhoek), ouwoer (Zeeland) of tonpraoter (Brabant). Alleen in Kruisstraat heten ze palletkletser, omdat ze daar niet in een ton staan zoals elders, maar achter een pallet. Vandaar dat het evenement ook Palletkletsen heet ;-)
- Carnaval. - De Carnavalsoptocht van de Kruisstraat oftewel tijdens carnaval het Waoterhazendurp is naar eigen zeggen "uitgegroeid tot de mooiste, grootste, maar vooral de gezelligste van de omgeving". - Fotoreportage Carnavalsoptocht 2017.
- De Dorpszeskamp (op een zaterdag in mei) is in 2016 alweer voor de 30e keer georganiseerd (zIe hier artikelen uit de geschiedenis van de Dorpszeskamp sinds 1987). Het is een sportief evenement waar 35 teams - wat het maximum is; het is al jaren jaarlijks volgeboekt, met wachtlijst - strijden om de overwinning. Welk team presteert het best tijdens de tien spelrondes en de playbackshow? Meedoen is leuk, maar kijken natuurlijk ook. Ieder jaar wordt het publiek verrast door onverwachte acts en de verkleedpartijen van de deelnemers. Ook de spellen variëren. Het kan bijvoorbeeld gaan om Modderbad, Bassin, Stormbaan en Trucktrekken.
"De charme van de Dorpszeskamp is het kamperen, de spellen en natuurlijk de playbackshow. Die wordt steeds professioneler. Hele decorstukken worden het podium opgesjouwd. De formule is sterk genoeg en we vragen ons natuurlijk wel af of we moeten groeien, gezien de wachtlijst. Maar ja, moet je het zo groot laten worden? Dan wordt de hele opzet ook anders,” aldus organisator Gert-Jan van Alebeek in het interview i.v.m. Dorpszeskamp 2016. - Uitslagen en foto's Dorpszeskamp 2016. - Dorpszeskamp op Facebook.
Terug naar boven- Harmen en Kim Valenkamp van Landwinkel Valenkamp (Kruisstraat 58) hebben op hun terrein een Blotevoetenpad aangelegd. "Dat is een hele ervaring. Schoenen en sokken uit dus en dan ondervinden wat houtsnippers, kiezels, gras, water en modder met je doen. Het is sensationeel, je zintuigen op zo’n manier te prikkelen. Voor jong en ouder. En ieder seizoen heeft zijn charmes", aldus Kim.
Al wandelend kom je langs de thematuinen die ze ook hebben aangelegd. Bijvoorbeeld de Oosterse tuin en de strandtuin. Hier kun je mooi inspiratie opdoen voor een nieuwe tuin rond je huis. Het pad voert ook langs de moestuin, waar groenten voor de winkel in de volle grond worden gekweekt. Het liefst puur natuur, in eigen tempo en met zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen. "Dat pure proef je. De smaak van onze courgettes, prei, bietjes, boerenkool, boontje en wortelen is écht goed", zo stelt Harmen.
Terug naar boven- Oude foto's van Kruisstraat.
Terug naar boven- Buurtvereniging: - Buurtvereniging Op de Kruisstraat is opgericht in 2014. Zie verder bij Recente ontwikkelingen.
- Nieuws: - Actualiteiten uit Kruisstraat op Facebook.
- Sport: - Voetbalvereniging RKKSV is opgericht in 1949 als KSV. In 1952 heeft pastoor Goossens uit Nuland, de geestelijk adviseur in die tijd, zijn invloed bij de mensen in Breda aangewend om de club in de KNVB te krijgen. In het kader van voor wat hoort wat wilde hij dan wel de letters RK ervoor. Vandaar... Ze spelen op Sportpark Eikenhage. Met een 1-1 gelijkspel tegen OSC’45 weten de heren van RKKSV Kruisstraat op zondag 30 april 2017 op sportpark de Hambaken in 's-Hertogenbosch het felbegeerde kampioenschap binnen te halen. Hiermee promoveren zij van de 5e klasse naar de 4e klasse. (bron: BD, 30-4-2017). - Site van de 3 G-teams van RKKSV. - RKKSV op Facebook. - Model Stockcar Club Rosmalen (MSCR) is een vereniging waar al ruim 30 jaar gereden wordt met radiografisch bestuurbare model stockcars schaal 1:8. Ze rijden op hun permanente ovale asfaltcircuit gelegen op bedrijventerrein Kruisstraat.
- Zorg: - Zorginstellingen De Binckhorst (voor mensen met een beperking) en Mariaoord (verpleeghuis) liggen in de bossen Z van het dorp Kruisstraat. Op locatie Binckhorst werken Cello en Spark samen aan het realiseren van een droomlocatie waar nieuwe vormen van zorg en welzijn worden ontwikkeld. Op Binckhorst wonen en werken mensen met een beperking die worden ondersteund bij hun dagelijkse bezigheden. Samen met Spark wordt onderzocht of vrijwilligers, familieleden enof andere geïnteresseerden in deze mooie omgeving willen komen wonen.
Reactie toevoegen