Status

- Hilvarenbeek is een dorp en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio Hart van Brabant en daarbinnen in de streek Kempen.

- De gemeente Hilvarenbeek is in 1997 vergroot met de gemeente Diessen.

- De gemeente Hilvarenbeek omvat naast de gelijknamige hoofdplaats verder nog de dorpen Baarschot, Biest-Houtakker, Diessen, Esbeek en Haghorst, en de buurtschappen Den Opslag (deels), Driehuizen, Dun, Gorp en Roovert (een tweelingbuurtschap), Groenstraat, Heikant, Hoogeind, Loo, Spul, Voort, Waterstraat en Westerwijk (in de volksmond 'de Westrik' genoemd). Dit zijn in totaal 6 dorpen en 13 buurtschappen.

- Wapen van de gemeente Hilvarenbeek.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Hilvarenbeek.

- Onder het dorp Hilvarenbeek vallen ook de buurtschappen Driehuizen, 'Gorp en Roovert', Loo, Spul (grotendeels), Voort en Westerwijk (deels). In totaal zijn dit 7 buurtschappen.

Ligging

De gemeente Hilvarenbeek grenst in het W aan België, de Belgische plaats Poppel en Goirle, in het NW aan de A58 en Tilburg, in het N aan Berkel-Enschot en Moergestel, in het NO aan Spoordonk, in het O aan Oirschot en Middelbeers en in het Z aan Lage Mierde, en ligt O en NO van Baarle-Nassau en de Belgische plaats Baarle-Hertog, Z van Oisterwijk, ZW van Boxtel, W van Best en Eindhoven, NW van Veldhoven en N van Bladel.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Hilvarenbeek 410 huizen met 2.494 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp of Vrijthof 118/706 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Speul 28/234, Beerten 25/117, Slibbroek 15/107, De Voort 31/208, Biest 37/213, Westerwijk 38/210, Loo 20/142, Brehees 5/27, Gorp 7/50, Rovert 3/22, Esbeek 70/370, Dun 10/63 en Tuldershoef 3/25. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 6.000 huizen met ca. 15.000 inwoners, het gelijknamige dorp heeft ca. 3.400 huizen met ca. 8.500 inwoners.

Geschiedenis

Tweede Wereldoorlog
Op 5 mei 1945 capituleert het Duitse leger en komt er in Nederland een eind aan 5 jaar bezetting die talloze families zwaar heeft getroffen. De gemeenten Diessen en Hilvarenbeek zijn al in oktober 1944 bevrijd door de Prinses Irene Brigade, met steun van Britse troepen. Tragisch is dat er bij die gevechten nog vele doden en gewonden zijn te betreuren. Op de website Oorlog en Vrijheid vind je veel foto's en beschrijvingen van gebeurtenissen tijdens die donkere periode in de genoemde gemeenten. En ook video-opnamen van mensen die getuigen over de oorlog uit het verleden, en - helaas - de oorlogen van nu. Ook op de website verwijzingen naar andere bronnen, die een stukje van die enorme puzzel vormen over de Tweede Wereldoorlog.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Hilvarenbeek, kun je terecht bij:

- Heemkundige Kring Ioannes Goropius Becanus.

- "Noord-Brabant is in 2020 weer een nieuwe regiocanon rijker geworden. Ed van Hees bracht namens Heemkundige kring Ioannes Goropius Becanus de geschiedenis van Baarschot, de Biest, Diessen, Esbeek, Hilvarenbeek en Haghorst samen in 45 canonvensters."

- Verhalen over de geschiedenis van Hilvarenbeek op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Bezienswaardigheden

- Hilvarenbeek heeft 29 rijksmonumenten.

- De RK Sint Petrus' Bandenkerk te Hilvarenbeek (Vrijthof 28) is een laatgotische kruiskerk met een toren van 74,5 meter hoogte, waarmee deze op de 47e plaats komt in Nederland. De oudste kerk op deze plaats stamt uit 990. Deze is gebouwd in opdracht van de heilige Hilsondis. Van deze tufstenen romaanse basiliek zijn in 1965, tijdens een restauratie, de overblijfselen gevonden. De vrouwe van (Hilvaren-)beek en Rode, Hildewaris, heeft de kerk later verbouwd. In 1157 is de kerk, als een van de eerste van Brabant, tot kapittelkerk verheven. Omstreeks 1300 is het kerkje in gotische stijl herbouwd. Tien pilaren van het vroegere gebouw bleven gehandhaafd. Later hebben er meer verbouwingen en uitbreidingen plaatsgevonden, de belangrijkste in de 16e eeuw. In het muurwerk is nog veel tufsteen te vinden. Het schip is oorspronkelijk 14e-eeuws, het koor en het dwarspand zijn 15e-eeuws en in 1520 en 1527 nog verbreed. De noorderschipbeuk is uit 1557. De zuidbeuk is in 1587 vergroot nadat in 1583 een brand was uitgebroken. Deze is veel breder dan de noordbeuk. Ook de toren is in 1448 door brand verwoest en herbouwd. In 1615 brak opnieuw brand uit in de kerk. Hierbij gingen het oksaal, het orgel en ook de archieven verloren.

Aan de zuidzijde is in 1924 een Mariakapel aangebouwd, die een staakmadonna uit 1775 bezit. Nabij het zuidportaal bevindt zich een muurschildering uit de 15e eeuw, die de proost Johannes van Nispen voorstelt. Het hoogaltaar, uit 1865, is in neobarokke stijl. Het werd meerdere malen versoberd. De drie beelden zijn afkomstig van het vorige altaar. De koorbanken zijn in renaissancestijl en stammen uit 1609-1621. Ze zijn door een plaatselijke meubelmaker vervaardigd. De eikenhouten preekstoel dateert van 1628. Hierin zijn de vier evangelisten en de Salvator Mundi uitgesneden. Op de trapleuning zijn de twaalf apostelen te vinden. De zijaltaren zijn in gebruik bij de schuttersgilden Sint-Joris en Sint-Sebastiaan. Deze zijn mogelijk in Frankrijk aangekocht en zijn 18e-eeuws. De beelden (1729) zijn afkomstig van Walter Pompe, een kunstenaar uit Lith die in Antwerpen werkzaam was. De biechtstoelen in barokstijl dateren uit het eind van de 17e eeuw. Achter in de kerk het houten beeld Christus op de koude steen, uit omstreeks 1600. De kruiswegstaties zijn modern en in 2000 geplaatst. Ze zijn vervaardigd door Martien van Woerkum. Van de vroegere kruiswegstaties uit 1841 zijn er nog enkele over. Het kerkorgel is tussen 1839 en 1843 gebouwd door Bernard Petrus van Hirtum. Het heeft 1606 pijpen.

De toren van de Sint Petrus' Bandenkerk, ook bekend als De Beekse Toren, wordt omschreven als een van de mooiste van Noord-Brabant en een hoogtepunt van de Kempense gotiek. De toren heeft ten voorbeeld gestaan voor de vrijwel identieke toren van Asperen. Ze is omstreeks 1450 gebouwd en omstreeks 1550 verfraaid met rijke versieringen zoals spaarvelden, balustrades en steunbeertjes. De spits dateert uit 1615 en heeft een met een open koepeltje bekroonde peer. In de benedenruimte van de toren, waarboven zich een stergewelf bevindt, hangen de klokkentouwen. De klokken worden nog met de hand bediend en, bij uitvaarten, traditiegetrouw door vrouwen. Sinds 2015 wordt de voorzijde van de toren tijdens carnaval voorzien van ogen, een neus en een mond. De toren komt tot leven als Schêêve Peer, de oudste inwoner van Hilvarenbeek die op een ludieke manier van zich laat horen. Zo spreekt Schêêve Peer de mensen toe wanneer zij naar binnen en buiten lopen voor de carnavalsviering en praat hij met de Prins der Pezerikken en de burgemeester bij de sleuteloverdracht. Ook bij de afsluiting van de Klèèn en Grôôt geeft hij zijn mening over de afgelopen carnaval en bedankt hij iedereen voor de gezelligheid in het dorp.

"De toren van de St. Petrus’-Bandenkerk is een fraaie vertegenwoordiger van de Kempense baksteengotiek. Middeleeuwse torens als die van Beek vindt men ook in bijvoorbeeld Hoogstraten, Oirschot en Asperen. Met zijn scheve spits rijst de toren al van ver boven de bebouwing en begroening van het dorp uit. Het bouwwerk is 75 meter hoog: 40 meter baksteenopbouw en de karakteristieke houten spits met zijn ‘appel’, ‘lantaarn’ en ‘ui’ nog eens 34,5 meter. Dit belangrijke monument wordt regelmatig opengesteld voor het publiek. De toren is gelegen aan het mooiste dorpsplein van Nederland: de Vrijthof van Hilvarenbeek." Aldus de site van De Beekse Toren.

- Mariakapellen.

- Molen De Doornboom.

- Bij museum De Dorpsdokter tref je o.a. het instrumentarium aan van de dorpsdokter uit de periode 1800-1945: amputatiezagen, aderlaatvlijmen, een bloedzuiger op sterk water, enge verlostangen met houten handvatten, ouderwets narcosemateriaal, kiezentangen, kwikdamplampen en bloeddrukmeters uit het begin van de 20e eeuw. Als je dit allemaal gezien hebt, ben je weer blij in de 21e eeuw te leven en niet in 1850! Achterin het museum vind je mooie nostalgische spulletjes uit het verleden van Hilvarenbeek en Diessen: gave urnen en een mammoetbot, gildezilver en maten en gewichten, maar ook werktuigen uit het boerenleven, uit de sigarenmakerijtjes van 1900 en relikwieën uit het Rijke Roomse leven van weleer. Het Drogisterijmuseum in Maarssen was het enige drogisterijmuseum ter wereld, met tienduizenden artikelen op het gebied van de drogisterij, waaronder een verzameling van 150 gapers. Helaas moest het museum in 2013 zijn deuren sluiten. Gelukkig heeft museum De Dorpsdokter de collectie overgenomen, zodat een en ander daar te bewonderen blijft.

- Museumbrouwerij De Roos.

- Gevelstenen in Hilvarenbeek.

Jaarlijkse evenementen

- Met gemiddeld 3.500 enthousiaste bezoekers en een goede sfeer zijn de voorgaande edities van Fier! (1e en 2e paasdag, in 2020 voor de 6e keer, gratis entree) uiterst succesvol verlopen. En dat allemaal op de kracht van vrijwilligers uit de familie-, vrienden- en kennissenkring. “Het succes van Fier! is het eigen karakter en de beleving. Op 1e Paasdag is er een gezellige feestavond. 2e Paasdag is een dag voor jong en ouder. We bieden een breed muziekprogramma, bijzondere sprekers, heerlijk biologisch eten en vermakelijk straattheater. Kinderen van 4 tot 10 jaar kunnen zich vermaken tijdens Fier!Kids. Zij kunnen op pad met de boswachter, brood bakken met een echte bakker, lekker voetballen en spelen, slagwerk leren, verhalen vertellen, dansen in de silent disco en nog veel meer. Kom het vooral zelf ervaren!” Aldus organisator Bart van den Broek van Bioboerderij 't Schop (Esbeekseweg 2, aan de Z rand van Hilvarenbeek), waar het festival gehouden wordt. Lees hier hoe ze het festival met de laagste CO2-voetafdruk willen worden.

- Sinds 2013 is er gedurende een weekend in juni het muziekfestival Best Kept Secret, op het terrein van Beekse Bergen.

- Decibel Outdoor Festival (weekend in augustus).

Natuur en recreatie

- In april 2019 is een monumentenwandeling door het oude dorpscentrum, langs en rond de Vrijthof, gereedgekomen. De monumentenwandeling is een initiatief van de toeristische stichting Infopunt Hilvarenbeek en heemkundekring Ioannes Goropius Becanus, in samenwerking met de gemeente. Langs de route liggen 11 'attentietegels', een concept dat is bedacht door een architectenbureau uit Schijndel en inmiddels al in verschillende plaatsen in Brabant wordt toegepast. Op elke steen staat een informatieve tekst over het desbetreffende monument en een historische foto. Met een QR-code is het mogelijk om online meer informatie op te halen.

De informatie op de attentietegels is verzorgd door de heemkundekring, die ook de 11 monumenten uitkoos. De heemkundekring heeft er zelf ook nog van geleerd, want van lang niet alle panden was gedocumenteerd wie er met name in de 19e en 20e eeuw allemaal hebben gewoond. Dus dat hebben ze al doende ook gelijk uitgezocht. De monumentenwandeling begint bij het gemeentehuis en loopt achtereenvolgens langs de lindenboom, de schorsmolen, de Platte Beek, de voormalige school, de kerk en het oude domineeshuis, brouwerij De Roos, het sigarenfabriekje, de voormalige dekanij, de voormalige pastorie/jeugdherberg en woonhuis de Cleijne Maen. Ook in Haghorst wordt gewerkt aan een wandeling langs attentietegels.

- Safaripark Beekse Bergen brengt Afrika gevaarlijk dichtbij. Kom speuren naar leeuwen, olifanten en neushoorns tijdens een echte safari. Beleef Afrika te voet, met de boot, de bus en zelfs met uw eigen auto. Geniet van de roofvogelshow, laat u verrassen door nieuwsgierige giraffen, kijk uit voor overstekende zebra’s en vergaap u aan de nijlpaarden en krokodillen die sinds 2014 te zien zijn. Safaripark Beekse Bergen is het enige wild life park in de Benelux waar je de ‘Big Five’ kunt spotten: de neushoorn, olifant, luipaard, buffel en leeuw. Je beleeft het allemaal met één entreebewijs. Bestel hier online je tickets met korting.

- In 2011 is het Nestven in oude luister hersteld. Het ven ligt tussen Goirle en Hilvarenbeek op de voormalige Beeksche heide. Dit gebied was van oorsprong zeer rijk aan vennen. Veel daarvan, waaronder het Nestven, zijn in de jaren twintig van de 20e eeuw bebost of ontgonnen tot landbouwgrond. Nu krijgen het water en de natuur weer de ruimte. In 2008 is al een deel van het ven hersteld. Een deel van het bos op de hogere oevers is verwijderd en sloten zijn gedempt. Verder zijn maatregelen genomen om in het gebied water langer vast te houden. En de toestroom van te voedselrijk water naar het gebied is omgeleid. Bijzondere plantensoorten hebben namelijk arme schrale grond nodig om zich te ontwikkelen.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Hilvarenbeek, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Fotoreportage van Hilvarenbeek door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook de links naar deel 2 en 3.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Hilvarenbeek (online te bestellen).

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Hilvarenbeek.

- Media / nieuws: - VLOHradio is de radio-omroep voor de gemeente Hilvarenbeek.

- Verenigingsleven: - Overzicht van organisaties in de gemeente.

- Welzijn: - "Maak het verschil voor een ander. Iedereen heeft een talent, groot of klein. Als vrijwilliger kun je iets extra's betekenen voor de samenleving. De medewerkers van ContourdeTwern zoeken een klus die bij je past. Zij kunnen je ook adviseren en bemiddelen naar organisaties in Hilvarenbeek die op zoek zijn naar vrijwilligers."