Heerewaarden

Plaats
Dorp
Maasdriel
Bommelerwaard
Gelderland

Heerewaarden.jpg

Heerewaarden is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Bommelerwaard, gemeente Maasdriel. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1998.

Heerewaarden is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Bommelerwaard, gemeente Maasdriel. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1998.

heerewaarden_plaatsnaambord_heerwaarden.jpg

Het gebeurt nog weleens dat zowel bordenmákers als bordenpláátsers niet zien dat er een drukfout in een plaatsnaambord zit, zoals hier aan de Vosseweide in Heerwaarden ehh Heerewaarden in jan. 2017. Na de plaatsing is het wél snel ontdekt en gecorrigeerd.

Het gebeurt nog weleens dat zowel bordenmákers als bordenpláátsers niet zien dat er een drukfout in een plaatsnaambord zit, zoals hier aan de Vosseweide in Heerwaarden ehh Heerewaarden in jan. 2017. Na de plaatsing is het wél snel ontdekt en gecorrigeerd.

gemeente_heerewaarden_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Heerewaarden anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Heerewaarden anno ca. 1870, kaart J. Kuijper

Heerewaarden (2).jpg

Dorpsgezicht Heerewaarden

Dorpsgezicht Heerewaarden

Heerewaarden (3).jpg

Landelijk Heerewaarden

Landelijk Heerewaarden

heerewaarden_bezoekerscentrum_de_grote_rivieren.jpg

Heerewaarden, Bezoekerscentrum De Grote Rivieren

Heerewaarden, Bezoekerscentrum De Grote Rivieren

Heerewaarden

Terug naar boven

Status

- Heerewaarden is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Bommelerwaard, gemeente Maasdriel. Aanvankelijk is het dorp een zelfstandige gemeente t/m 1817. In 1818 fuseert zij met de gemeente Hurwenen tot de gemeente Rossum. In 1821 splitst het dorp zich daar alweer van af tot wederom een zelfstandige gemeente, die in 1999 opgaat in de gemeente Maasdriel.

- Wapen van de voormalige gemeente Heerewaarden.

- Onder het dorp Heerewaarden vallen ook de buurtschappen Sint Andries, Veluwe en Voorne.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
997 kopie 13e eeuw Heriuuarda, 1024 vervalst? kopie 13e eeuw Heruuarde, Heruarde, 1070 kopie 13e eeuw Heriwardes, 1181 Herwarden, 1316 kopie 15e eeuw Herwerden, 1317 Herwarden, 1645 Heerenwaerd, 's-Heeren-weerd, 1665 Herwerden. De oudst bekende vermelding van het dorp is in een oorkonde uit 997 van keizer Otto III, waarin hij Heriuurda, zoals de nederzetting toen heette, schonk aan bisschop Notker van Luik.

Naamsverklaring
Men heeft gedacht aan het Germaanse harjawardô* 'wachtpost van het leger', een samenstelling van het Oudnederlandse warda 'wacht, uitkijkpost' en heri, ontstaan uit harja-* 'heer, leger'. Heerewaarden ligt in de Bommelerwaard en keizer Otto II had hier een hof, dus sommigen zagen in de naam waard, Oudnederlands werde = weerd 'land aan water, riviereiland' van de heer. In dat geval is echter de i in de oudste vorm moeilijk te verklaren, alsmede de afwijkende variant warda* (zonder umlaut) ten opzichte van gangbaar werde. De vorm 1070 Heriwardes heeft een Romaanse meervoudsuitgang.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Heerwaarden ligt ter hoogte van het punt waar de rivieren Maas en Waal bijna bij elkaar komen en ligt N van het dorp Maren-Kessel, NW van de dorpen Lith en Lithoijen, ZW van het dorp Dreumel, Z van het dorp Ophemert, ZO van het dorp Varik en O van het dorp Heesselt.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Heerewaarden 105 huizen met 604 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 90/511 (= huizen/inwoners), de buurtschap Oud Sint Andries 15/93 en het fort Nieuw Sint Andries. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.450 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"In de geschiedenis van Heerewaarden heeft de kerk van oudsher een belangrijke rol gespeeld. Keizer Otto III van het Duitse rijk schonk de nederzetting in 997 aan bisschop en benedictijnermonnik Notgerus van Luik (930-1008). Deze ondernemende en creatieve kerkvorst, in 985 prinsbisschop geworden, heeft misschien de aanzet gegeven tot het stichten van de eerste kerk alhier. Of was het de tweede kerk? Want er was al een kloosterkerk uit de 8e eeuw. Dat er een kloosterkerk was kan worden afgeleid uit de twee torens, meestal karakteristiek voor een kloosterkerk. Een andere reden voor het bestaan van een klooster is dat in 1018 bisschop Balderik II van Luik het dorp aandeed. Hij bevond zich in het gezelschap van Graaf Godfried I van Neder-Lotharingen, die op bevel van keizer Hendrik II met een leger moest vechten tegen Dirk III van Holland. Vanwege ziekte moest de bisschop in het dorp achterblijven en dit kon alleen omdat hij in een klooster kon worden opgenomen.

Vanwege het klooster kan men de vroege bloeiperiode van het dorp (1000-1150) verklaren, waardoor het zich kon meten met steden als Tiel, Zaltbommel en Den Bosch. Een andere reden was de geografisch gunstige ligging tussen Maas en Waal, zoals nu nog altijd het geval is. Deze (klooster)kerk had volgens sommigen kenmerken van de Ottoonse architectuur, die invloeden onderging van de Karolingische en Byzantijnse stijl. Anderen denken aan een Romaanse kerk. Dat deze kerk twee torens had weten we door een bezoek van de beroemde schilder Albrecht Dürer aan het dorp in 1520. Hij noteerde in zijn dagboek: "From thence we went to Tiel; there we left the Rhine and sailed up the Maas to Heerewaarden, where the two towers stand. We spent the night there and I spent 7 st." Ook op het schilderij 'De blokkade van Bommel' van 1574 in het stadkasteel in Zaltbommel zijn duidelijk de twee torens te zien van ‘Herwaerden’.

In mei 1599 staken de Spanjaarden met een leger van naar schatting 7000 man bij Alem de Maas over, Bommel werd wederom belegerd en in Heerewaarden werd de kerk met de twee torens verwoest. De strijd tussen de Spanjaarden en de Staatsen was heftig. De Spanjaarden vochten onder Mendoza vanuit Fort Sint Andries (hier vind je een uitvoerig verslag van de overgave van Fort Sint Andries in 1600) en de Staatsen onder prins Maurits vanuit Fort Voorne. Dit fort zou later, in 1672, door de Fransen worden verwoest. Tijdens de moeizame overgang van katholicisme naar protestantisme werd de tweede kerk gebouwd in 1608. Tussen 1821 en 1848 raakten kerk en toren door nalatigheid van het kerkbestuur in verval. Omdat minstens nog tot 1827 in de kerk werd begraven, klaagde men ook over 'nadelige uitwasemingen des zomers in de kerk'. Vanaf 1848 werden plannen gemaakt voor nieuwbouw. Hiervoor moest het raadhuisje op kosten van de kerk worden verplaatst." (bron: Protestantse Tweestromengemeente) De nieuwe, huidige kerk kwam in 1850 gereed, waarvoor zie het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Diverse blokken oudere woningen in de zogeheten Varikse3hoek in Heerewaarden zijn in 2017 gesloopt en vervangen door - aldus woningbouwvereniging De Kernen - "prachtige nieuwe huurwoningen. Eengezinswoningen en multifunctionele woningen, voor jong en oud(er). In totaal zijn hier 38 nieuwe huurwoningen onder de huurgrens gebouwd door Aannemer De Vree en Sliepen uit Tiel. De huidige bewoners van de Varikse3hoek hebben als eerste hun nieuwe woonplek en woningkeuze gemaakt." Enkele woningen zijn/worden via de vrije verhuur verhuurd.

Dankzij een goede samenwerking met alle betrokkenen is een wijk ontstaan die naar ieders zin is en zeer energiezuinig is. De bouw in drie fasen is in snel tempo gerealiseerd. Ook de provincie Gelderland heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het herstructureringsproject. Gedeputeerde mevrouw Meijers: “Een prachtig resultaat, en een mooi voorbeeld van hoe we samen kunnen werken aan toekomstbestendig wonen.” Bewoners zijn tevreden met het eindresultaat. Zij hebben de vertrouwde plek los moeten laten en kijken met een positieve blik vooruit. “Het ging om onze woningen en dat is heel spannend”, vertelt bewoonster Rebecca Vink. “Maar er is altijd ruimte geweest om in gesprek te gaan en er is serieus geluisterd naar onze wensen. We zijn blij met het resultaat.” In september 2017 is de nieuwe wijk feestelijk opgeleverd. (bron en voor nadere informatie zie: woonstichting De Kernen)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Heerewaarden heeft 10 rijksmonumenten.

- Heerewaarden heeft 6 gemeentelijke monumenten.

- Voor de voorgeschiedenis van de huidige kerk van Heerewaarden zie het hoofdstuk Geschiedenis. In 1849 begon men met de bouw van de nieuwe, huidige Hervormde (thans PKN) kerk (Hogestraat 20). De benodigde stenen werden gekocht bij W. Ambrosius, de toenmalige eigenaar van steenfabriek De Nek. Het gebouw is opgetrokken in een traditionele trant, die aansluit bij de 18e-eeuwse baksteenarchitectuur. De bouwstijl is gedeeltelijk neogotiek. Dit is te zien aan de spitsboogvensters en de galmgaten. Maar er zijn ook invloeden vanuit het neoclassicisme, wat onder meer tot uitdrukking komt in de omlijsting van de ingangspartij. Boven de ingang is een steen aangebracht met een opschrift over de eerstesteenlegging in 1849. De inwijding vond plaats in 1850. De kerk is niet georiënteerd, niet op het oosten gericht. Onder de toren wordt de kerkzaal aan de oostzijde begrensd door een driezijdige koorsluiting.

De toren heeft een ingezwenkte topgevel voorzien van een geveltoren met een achtzijdige ingesnoerde naaldspits, omgeven door een smeedijzeren balustrade op een geprofileerde lijst. Van hieruit heeft men een prachtig zicht op het dorp. In de toren bevindt zich een oud gesmeed slingeruurwerk van de firma Gebr. van Bergen uit Midwolda. Het is afkomstig uit de vorige kerk en stamt uit 1641. Het uurwerk is buiten gebruik. De wijzers worden door een elektrisch uurwerk aangedreven. Ook het klokje van de nieuwe kerk was afkomstig uit de oude kerk en stamde eveneens uit 1641. In 1919 werd de klok vergoten tot een nieuwe, die in 1943 in beslag werd genomen voor de Duitse wapenindustrie. Op de klokkenzolder bevindt zich nu een klokkenstoel van gietijzer en smeedijzer, die een bronzen klok bevat, die in 1950 is gemaakt door de fa. Van Bergen in Heiligerlee. De Hervormde Gemeente te Heerewaarden en de Protestantse Gemeente te Rossum-Hurwenen zijn in 2018 gefuseerd tot de Protestantse Tweestromengemeente.

- Gevelstenen in Heerewaarden.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Voet- en fietsveer Heerewaarden - Varik v.v.

- Onder het motto van de Gelderse Bezoekerscentra 'wie hier binnen kijkt, ziet buiten meer' is Bezoekerscentrum De Grote Rivieren in Heerewaarden een bron van informatie en inspiratie voor een ieder die de regio Rivierenland gaat verkennen. Tijdens rondleidingen of op eigen houtje komt de bezoeker in aanraking met het verleden, heden en de toekomst van Rivierenland. Door het aanbieden van schoolprogramma’s en leskisten aan de basisscholen in de omgeving komen kinderen op een avontuurlijke en leerzame wijze in aanraking met natuur en milieu.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Heerewaarden, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- © van de foto van het plaatsnaambord Heerwaarden: Liliane Hommers.

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Heerewaarden heeft als doel de leefbaarheid in het dorp te handhaven en waar mogelijk te bevorderen. Dit kan door eigen initiatieven te nemen, maar ook door als spreekbuis en vraagbaak te fungeren van en naar de dorpsbewoners, de gemeente, de provincie, de woonstichting, enzovoorts. Dit doen we vanuit een pro-actieve insteek, waarbij het motto is: Samen kijken naar wat er wel kan!"

- MFC: - Begin 2018 is met een feestelijke opening het nieuwe multifunctioneel centrum MFC De Steen in gebruik genomen. De kinderen gaan hier naar de peuterspeelzaal en de basisschool, de verenigingen kunnen hier sporten, muziek maken en toneelspelen, en de inwoners zijn welkom voor een hapje en drankje in de ontmoetingsruimte.

- Onderwijs: - Het openbaar onderwijs in Heerewaarden bestaat al meer dan 100 jaar. De Tweestromenschool is de enige school in het dorp. De huidige school is in 1976 gebouwd. Karakteristiek aan de school is het puntdak. Hieronder is een gemeenschapsruimte waar omheen klaslokalen zijn gesitueerd. De lokalen zijn allemaal 6-hoekig van vorm, wat een tweede karakteristiek van de school is. Inpandig is ook Peuterspeelzaal De Wigwam, waarmee de school regelmatig contact heeft, met name in het traject Voor- en Vroegschoolse Educatie. Ze vinden het van groot belang dat ieder kind zich thuis voelt op de school. Als een kind zich prettig voelt zal dat ook positieve gevolgen hebben voor de onderwijsresultaten. Ze werken dan ook hard aan een vriendelijk en veilig klimaat. Daarbij hebben zij het vertrouwen in het vermogen van de kinderen om te leren, waarbij zij er van uitgaan dat er tempoverschillen zijn en dat sommige kinderen via andere wegen hun doelen bereiken. Dit vertrouwen leidt tot zelfvertrouwen bij de kinderen. Op 23-5-2014 hebben leerlingen en leraren samen een prachtige 'lipdub' opgevoerd, op het liedje 'Klaar voor de start'. Wat dat inhoudt? Bekijk dat maar onder de link.

- Muziek: - Harmonie Concordia uit Heerewaarden is momenteel een 'slapende' muziekvereniging. Begin 2016 is het harmonieorkest gestopt met spelen omdat er te weinig muzikanten over waren. Ze hopen dat er de komende tijd weer nieuwe muzikanten komen die samen muziek willen maken. Dat kan overigens van alles zijn, zij pretenderen een algemene lokale muziekvereniging te zijn waarbij muziek maken voorop staat.

- "De Ganzenfanfare uit Heerewaarden brengt een unieke en vrolijke noot op je feest, festiviteit of evenement. Van jong tot oud, iedereen wordt in verrukking gebracht door deze schitterende stoet echte Toulouser Ganzen die op de maten van de muziek mee marcheren achter de tamboer-maitre aan."

- Sport: - Voetbalvereniging s.v. Heerewaarden.

- Zorg: - Huisartsenpraktijk Rossum en Heerewaarden. De praktijk is gesticht door dokter Warnier die vlak voor de oorlog in Heerewaarden begon en na de oorlog de praktijk voortzette in Hurwenen en later in Rossum. Vele jaren deed hij het werk alleen, tot 1974, toen hij ging samenwerken met “de oude Beijderwellen.” Deze laatste zette na pensionering van dr. Warnier de praktijk voort met zijn neef Leonhard. De samenwerking duurde maar kort, in 1983 overleed Dolf Beijderwellen. De dokters Leonhard Beijderwellen en Klaas Bonsema werkten samen van 1983 tot 2008 en werden sinds een paar jaar in hun praktijk bijgestaan door Anke Busch. Vanaf 2011 geven dokter Laurens Waanders en Leonhard Beijderwellen samen leiding aan de praktijk. Zij worden ondersteund door een waarnemend huisarts, een aantal praktijkondersteuners en doktersassistenten. In juli 2016 is dokter Leonhard Beijderwellen na 35 jaar dokteren tussen de Maas en de Waal met pensioen gegaan. De echtgenote van dokter Laurens Waanders: dokter Marleen Waanders-Lips, volgde hem op. Het doktersteam wordt sinds 2019 versterkt door dokter Mytrhe Tijdink.

- Welzijn: - In 2014 namen acht inwoners van Heerewaarden het initiatief tot het oprichten van Burenhulp. Onder het motto 'hulp als het even nodig is' bieden zij hulp aan inwoners die even een steuntje in de rug nodig hebben, maar die om wat voor reden dan ook geen beroep kunnen doen op familie, vrienden of organisaties. Deze hulp kan uit van alles bestaan, zoals kleine klusjes, of het doen van de boodschappen. Maar ook het brengen en halen van mensen die slecht ter been zijn naar arts, fysiotherapeut of bibliotheek, het helpen bij het invullen van ingewikkelde formulieren of het aanvragen van extra hulpmiddelen valt onder de noemer Burenhulp.

Reactie toevoegen