Heerenveen

Plaats
Dorp en gemeente
Heerenveen
Fryslân

heerenveen_plaatsnaambord_kleine_it_kopie_kopie.jpg

Het lidwoord van de Friese spelling van Heerenveen hoort - zoals íeder lidwoord van plaatsnamen - met een hoofdletter, maar de gemeente is daar niet consequent in. Bijvoorbeeld de plaatsnaamborden zijn deels met hoofdletter I, deels met kleine i gespeld.

Het lidwoord van de Friese spelling van Heerenveen hoort - zoals íeder lidwoord van plaatsnamen - met een hoofdletter, maar de gemeente is daar niet consequent in. Bijvoorbeeld de plaatsnaamborden zijn deels met hoofdletter I, deels met kleine i gespeld.

FR arrondissement Heerenveen in ca. 1870 kaart B. Behrns [1024x768].gif

Arrondissement Heerenveen in ca. 1870, kaart B. Behrns

Arrondissement Heerenveen in ca. 1870, kaart B. Behrns

Heerenveen

Terug naar boven

Status

- Heerenveen is een dorp* en gemeente in de provincie Fryslân.

* Specifiek in Fryslân houdt men aan de traditie vast om plaatsen die nooit stadsrechten hebben verkregen, geen stad te noemen, hoewel ze naar huidige maatstaven (zoals grootte, industrie, regionale verzorgingsfunctie voor vele faciliteiten) redelijkerwijs wel als stad zijn te beschouwen. Een vergeljkbare situatie geldt voor Drachten en Joure. Kennelijk houdt men in deze provincie om cultuurhistorische en toeristische redenen vast aan de klassieke 'elf steden'. Vroeger werden dergelijke grote-plaatsen-zonder-stadsrechten een 'vlek' genoemd, maar deze term is tegenwoordig niet gangbaar mee. Tegenwoordig hebben we nog drie soorten plaatsen: steden, dorpen en buurtschappen.

- De gemeente Heerenveen is per 1-7-1934 ontstaan uit samenvoeging van de gemeente Aengwirden, een groot deel van de gemeente Schoterland en een deel van de gemeente Haskerland.

- De oorspronkelijke gemeente Heerenveen omvat naast de gelijknamige hoofdplaats verder nog de dorpen Bontebok, De Knipe, Gersloot, Gersloot-Polder, Hoornsterzwaag, Jubbega, Katlijk, Luinjeberd, Mildam, Nieuwehorne, Nieuweschoot, Oranjewoud, Oudehorne, Oudeschoot, Terband en Tjalleberd, en de buurtschappen Anneburen, Brongergea, Het Meer, Kostverloren, Schurega, Spitsendijk en Welgelegen (deels).

- In 2014 is de gemeente Heerenveen uitgebreid met de dorpen Nieuwebrug en Haskerdijken van de in dat jaar opgeheven gemeente Skarsterlân, en met het zuidelijk deel van de in dat jaar opgeheven gemeente Boarnsterhim. Dat betreft de dorpen Akkrum (met de buurtschappen Jinshúzen, Meskenwier en Oude Schouw (deels)), Aldeboarn (met de buurtschappen Easterboarn, Poppenhúzen en Warniahúzen) en Nes (met de buurtschappen Burstum, Pean en Soarremoarre). In totaal omvat de gemeente sindsdien 22 dorpen en 16 buurtschappen.

- Wapen van de gemeente Heerenveen.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Heerenveen.

- Sinds juni 2013 hanteert de gemeente het logo en de slogan: 'Heerenveen, 'n Gouden Plak' ('plak' is Fries voor 'plaats').

Terug naar boven

Naam

In het Fries
It Hearrenfean. Ook in het Nederlands werd de naam heel lang - tot in de 20e eeuw - door het lidwoord het voorafgegaan. Taalkundig hoort het voorzetsel It met hoofletter te worden geschreven. De gemeente gaat hier echter niet eenduidig mee om en spelt de plaatsnaam bijv. op de plaatsnaamborden zowel met hoofdletter als met kleine letter i (zie foto).

Bijnaam
Met name in de 19e eeuw had Heerenveen - samen met het naastgelegen lommer- en landgoedrijke Oranjewoud - de bijnaam 'het Friese Haagje', wegens 'de aanzienlijke levenswijze en weelde'.

Oudere vermeldingen
De naam had al vanaf het begin dezelfde vorm als vandaag, al waren er kleine spellingvariaties. De kaart van 1579 heeft s heerenfeen, die met Friese varianten (1595) t heerenfeen. Overigens werd met de naam Heerenveen aanvankelijk het veengebied van de drie heren initiatiefnemers bedoeld. Toen er huizen langs de Hearresleat en de Skoatterlânske Kompanjonsfeart ontstonden, nam de nederzetting in het dagelijks spraakgebruik die naam over.

Naamsverklaring
Het tweede element van de naam is veen 'veen', wat voor zich spreekt: Heerenveen is vanaf 1551 ontstaan als turfgraversnederzetting. Het eerste element is het meervoud van heer 'manspersoon'. Dat meervoud gaat terug op de drie ondernemers die hier rond 1550 begonnen met turfontginning ten behoeve van Utrecht en West-Nederland. Het waren de heren Van Dekema, Van Cuyck en Foeyts. Deze heren zijn verder vernoemd in de Hearresleat en de Hearresyl. Die 'Heerenzijl', Veenherenzijl (19e eeuw) of Feenheerenzijl (1622) lag in de Slachtedijk onder Terkaple.(1)

Terug naar boven

Ligging

Heerenveen ligt in het ZO van Fryslân, ZO van Leeuwarden, ZW van Drachten, O van Joure.

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 had de kern Heerenveen 368 huizen met 2.244 inwoners, verdeeld in 280/1.828 (= huizen/inwoners) onder de gemeente Schoterland en 88/416 onder de gemeente Aengwirden.

- De gemeente Heerenveen is bij haar oprichting per 1-7-1934 als volgt samengesteld: van de gemeente Schoterland 15.159 inwoners, van de gemeente Aengwirden 4.848 inwoners en van de gemeente Haskerland 1.341 inwoners.

- Tegenwoordig omvat de gemeente ca. 17.500 huizen met ca. 43.500 inwoners (waarvan ca. 12.000 huizen met ca. 30.000 inwoners in de gelijknamige kern).

Terug naar boven

Geschiedenis

Ontstaan gemeente en woonplaats
Zoals hierboven reeds beschreven, is halverwege de 16e eeuw begonnen met het ontginnen van het veen van het huidige Heerenveen. Gelijktijdig is er ook bebouwing ontstaan. Het is daarmee het oudste veenkanaaldorp van Nederland. Als zelfstandige gemeente - en plaats! - bestaat het echter nog maar sinds 1934. Voordien bestond de kern juridisch namelijk uit een cluster buurtschappen van de dorpen Nijehaske, Oudeschoot en Terband, rond een driegemeentenpunt (van respectievelijk de gemeenten Haskerland, Schoterland en Aengwirden). Van der Aa (1840) spreekt van 'kruisbuurten' (vanwege de ligging rond de kruising van de de Hearresleat en de Skoatterlânske Kompanjonsfeart). Dat dat veel praktische problemen gaf, ligt voor de hand. En de herindeling van 1934 daarom evenzeer. Het deel onder Nijehaske heet op de kaart van Eekhoff Heerenwal. Daar werd in 1715 de nieuwe kerk van Nijehaske gebouwd. Het deel onder Terband werd al rond 1700 De Fok genoemd. Ook daar kwam een nieuwe - in de 20e eeuw weer afgebroken - kerk. Genoemde namen behoren nu tot het Heerenveense straatnamenbezit.

Uitbreidingen
Door de uitbreidingen van de kern in de loop van de 20e eeuw zijn de dorpen Oudeschoot, Nieuweschoot, Oranjewoud, Nijehaske, Terband, Nieuwebrug en Haskerdijken aan de kern Heerenveen vastgegroeid, hoewel het formeel (d.w.z. voor het postcodeboek en voor de gemeentelijke basisregistratie BAG) nog wel zelfstandige dorpen zijn. Zij het met de volgende kanttekeningen (voor nadere toelichting zie de pagina's van de dorpen in kwestie):

- De dorpskern van Nijehaske is bij de herindeling van 1-7-1934 toegevoegd aan de gemeente en kern Heerenveen. Het huidige formele dorp Nijehaske omvat nog slechts een klein stukje buitengebied van het vroegere dorp.

- De dorpskern van Oudeschoot, d.w.z. het deel van Oudeschoot W van de huidige A32, is in 1965 aanvankelijk aan de kern Heerenveen toegevoegd, maar heeft in 2003, na acties van de inwoners, haar plaatsnaam teruggekregen.

- Ook het deel van Oranjewoud W van de A32 is 'gemakshalve' aan de kern Heerenveen toegevoegd. De inwoners strijden er nog steeds voor om, net als in Oudeschoot, hun 'geamputeerde' dorpsdeel weer terug te krijgen.

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van de gemeente) Heerenveen, kun je terecht bij de volgende instanties:

- Op de site van Stichting Werkgroep Oud Heerenveen vind je onder meer een pagina over het ontstaan van de nederzetting en een pagina met meer dan 100 oude ansichtkaarten en foto's van de plaats met uitvoerige toelichting. De doelstellingen van de stichting zijn: het houden van bijeenkomsten, voordrachten, excursies; het uitgeven van een periodiek orgaan (de Veenbrief) met verslagen van lezingen en vermelding van wetenswaardigheden; het organiseren van cultuurhistorische wandelingen en fietstochten in de directe omgeving; het verlenen van assistentie aan Museum Heerenveen; het geven van adviezen en informatie aan instanties en personen; het zich inzetten voor het behoud en herstel van monumenten en beeldbepalende panden; het inventariseren van bouw- en kunstwerken en natuurlijke objecten door middel van beschrijvingen, opmetingen, tekeningen, foto's, dia's, films en andere informatiedragers, vooral wanneer het voortbestaan daarvan wordt bedreigd; het toekennen van onderscheidingen aan personen en instellingen, die een bijzondere prestatie hebben geleverd in overeenstemming met het doel van de stichting; het (ver)kopen, restaureren, verhuren of exploiteren van (beeldbepalende) onroerende zaken; te boek stellen van de lokale geschiedenis.

Naast de gebruikelijke historische informatie aan personen geeft de werkgroep advies en heeft zij overleg met o.a. historische verenigingen, bewonersgroepen, bibliotheek, verenigingen, gemeente, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars, Museum Heerenveen (voorheen Museum Willem van Haren). Uitgangspunt bij het geven van advies en informatie is het behouden en beschermen van monumenten en karakteristiek gegroeide bebouwingen en de onbebouwde omgeving in en rond het centrum.

- Het Historisch Informatiepunt Heerenveen (in de volksmond kortweg HIP) is sinds 2011 gevestigd op de eerste verdieping van Bibliotheek Mar en Fean (Burgemeester Kuperusplein 48). Op aantrekkelijke wijze wordt in het HIP de rijke geschiedenis van de gemeente gepresenteerd. Dat gebeurt via een aantal panelen, digitale fotolijsten, particuliere verzamelingen en enkele vitrines met oude voorwerpen en geschriften. Ook heeft de bibliotheek er haar collectie boeken over de gemeente en omstreken ondergebracht. Een computer geeft directe toegang tot diverse relevante sites. Je kunt je in het HIP oriënteren op de geschiedenis van eigen dorp of streek. Voor diepgaander onderzoek en het raadplegen van documenten, foto’s en dergelijke kun je terecht in Museum Heerenveen, het gemeentearchief en bij Tresoar in Leeuwarden. De boekencollectie in het HIP is opgenomen in de catalogus van de bibliotheek. Naast de historie vind je in het HIP ook informatie over het heden. De verenigingsbladen en de dorps- en wijkkranten liggen ter inzage. Je bent tijdens de openingsuren van de bibliotheek van harte welkom in het HIP.

- De vaste collectie van Museum Heerenveen toont het ontstaan van deze nederzetting in de volle breedte. Denk aan archeologische vondsten maar ook aan schilderkunst uit de 19e eeuw. De nederzetting is op 21 juli 1551 ontstaan uit de oprichting van de tweede Naamloze Vennootschap van ons land. Maak kennis met de steggelende grietenijen (gemeenten) en de humoristische gebeurtenissen rond de grietenijgrens. Echt Fries zo’n grietenij, want elders in Nederland wordt gesproken over gemeenten. Ontdek de opkomst van de plaats, de rijke heren grietmannen en de chique huizen die er gebouwd zijn. Deze plaats kreeg niet voor niets al snel de bijnaam 'het Friese Haagje'. Maar zie ook de andere kant; leer de (veen)arbeiders kennen en de barre arbeidsomstandigheden.

Onderdeel van Museum Heerenveen is ook het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum. Een zeer sfeervol museum, waar je je in de leefwereld waant van een van de boeiendste personen uit de recente Nederlandse geschiedenis. Domela Nieuwenhuis (1846-1919), de vader van het Nederlandse socialisme, was de meest geliefde én gehate persoon van zijn tijd. De Friese veenarbeiders noemden hem 'us ferlosser'. Samen vormen de collecties een veelzijdig dubbelmuseum, toegankelijk voor een breed publiek.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "De medio 2021 vast te stellen 'Omgevingsvisie Heerenveen - Naar een gezonde, ondernemende en duurzame gemeente in 2040' geeft richting aan de toekomst van onze gemeente. De samenleving en de leefomgeving veranderen snel. In deze verandering is het goed om een gezamenlijk richtpunt te hebben en te bepalen wat onze ambities zijn. Wat voor gemeente willen we zijn? En hoe komen we daar? De Omgevingsvisie bevat ons integrale beleid op hoofdlijnen voor de fysieke leefomgeving. In de visie staan de ambities, kernopgaven en de uitgangspunten van ons beleid voor de fysieke leefomgeving.

Kortom; wat willen we bereiken in 2040? En wat gaan we daar voor doen tot 2030? De Omgevingsvisie wordt vastgesteld door de gemeenteraad en is bindend voor de gemeente bij de uitwerking van nieuw beleid voor de fysieke leefomgeving. De Omgevingsvisie is een dynamisch document. Ontwikkelingen gaan steeds sneller. Dit vraagt om een flexibele aanpak met de mogelijkheid visies en plannen aan te passen aan voortschrijdend inzicht. Na vaststelling wordt de visie regelmatig geëvalueerd en aangepast. De stip aan de horizon blijft daarbij hetzelfde, maar de route om er te komen wordt daarbij aangepast aan ontwikkelingen en nieuwe inzichten.

Onze stip aan de horizon voor 2040 kan als volgt worden samengevat: Kern van de visie: “In 2040 is Heerenveen een gezonde, ondernemende en duurzame gemeente waar het prettig wonen, werken en recreëren is. We hebben ons onderscheidende profiel als (top)sportgemeente verder versterkt en verbreed. We koesteren de landschappelijke kwaliteit en diversiteit, de uitstekende bereikbaarheid en de (regionale) voorzieningen als reden om hier te wonen en te werken. En we zijn in 2040 een flink eind op weg om de gemeente samen met inwoners en bedrijven klimaatbestendig en klimaatneutraal te maken.” De keuzes die de gemeente de komende jaren maakt en de samenwerkingen die we aangaan, zijn ondersteunend aan deze ambities.

Onze kernkwaliteiten. Uit het ontstaan van het landschap, de ontginning van het landschap en de ontwikkeling daarna zijn de unieke kenmerken en waarden van Heerenveen ontstaan: ons DNA. Een deel daarvan zien we als de basis voor verdere ontwikkeling van onze gemeente en willen we doorgeven aan volgende generaties; dit zijn onze kernkwaliteiten. Tijdens de Omgevingsdialogen in maart en mei 2019 zijn deze kernkwaliteiten met inwoners besproken en aangescherpt. Onze kernkwaliteiten: 1. Een landelijk onderscheidend profiel als (top)sportgemeente; 2. De uitstekende (boven)regionale bereikbaarheid en daarbij horend vestigingsklimaat; 3. De nabijheid van regionale voorzieningen; 4. Landschappelijke diversiteit; 5. De historie van de (veen)ontginningsgeschiedenis; 6. Een robuust groen- en blauw netwerk.

Vier kernopgaven; waarmee gaan we aan de slag tot 2030? Vaak spelen meerdere opgaven in hetzelfde gebied en heeft het voordelen om deze in samenhang aan te pakken. We richten ons daarom de komende jaren op een aantal kernopgaven, waarin meerdere opgaven met elkaar samenhangen. Kernopgave 1: Werken aan Heerenveen als (boven)regionaal centrum voor (top)sport, werk en voorzieningen. We willen banenmotor voor de regio zijn en blijven. Niet groeien om het groeien, maar omdat we willen zorgen voor toekomstbestendige werkgelegenheid op basis van onze kracht. Om het (top)sportprofiel en de bijbehorende economische spin-off op lange termijn vast te houden, is het belangrijk dat (de gebieden rondom) Sportstad en Thialf aantrekkelijk zijn en goed blijven functioneren.

Het woon- en vestigingsklimaat in de gemeente verbeteren we door de centrumgebieden in Heerenveen, Akkrum, Jubbega en Aldeboarn op orde te brengen, ervoor te zorgen dat de werklocaties van goede kwaliteit zijn en dat de (bovenregionale) bereikbaarheid is gewaarborgd. Ook het stationsgebied willen we gebruiksvriendelijker maken. Wanneer deze basis op orde is, kan de gemeente blijven excelleren in topsectoren als duurzame logistiek; sport, vitaliteit & voeding en circulaire economie.

Omdat we een schaarste in grondstoffen willen voorkomen, is een omslag naar een circulaire economie noodzakelijk. Met de bestaande potenties willen we Heerenveen verder laten uitgroeien tot een Circular Valley: een aantrekkelijke plek waar ruimte is om met allerlei circulaire innovaties te experimenteren en op zoek te gaan naar nieuwe verdienmodellen. De vrijetijdseconomie vormt een interessante groeisector voor onze gemeente en kan tegelijkertijd positief bijdragen aan het woon- en leefklimaat (en daarmee het vestigingsklimaat). Dit vraagt een heldere profilering en samenwerking met andere gemeenten in de regio.

Kernopgave 2: Bouwen aan toekomstbestendige woningen. De kwaliteit van bestaande woningen wordt steeds belangrijker. Woningen die al zijn gebouwd moeten aan nieuwe behoeftes worden aangepast om langer mee te kunnen. Daarvoor moet worden geïnvesteerd in de verduurzaming van woningen, maar er kunnen ook aanpassingen nodig zijn om ze geschikt te maken voor zorg of voor andere doelgroepen. De komende jaren ligt de focus op vernieuwen, transformeren en verbeteren van het bestaande woningaanbod. Deze opgave pakken we samen met woningbouwcorporaties, particuliere verhuurders en particulieren op. Wat betreft nieuwbouw gaan we scherper kijken naar de realisatie van nieuwe projecten. Wat voegen ze toe aan het bestaande woningaanbod? En is er op de langere termijn ook vraag naar deze woningen?

We willen ons goed voorbereiden op de toekomstige vraag in de woningmarkt. Mogelijk gaat de woningmarkt in de regio veranderen doordat het thuiswerken belangrijk wordt of doordat de Lelylijn wordt aangelegd. De komende jaren verkennen we daarom ook of het realiseren van nieuwe uitbreidingswijken nodig is om iedereen een passende woning te bieden. We realiseren ons dat wonen meer is dan alleen een kwalitatief goede woning. De inrichting en de beleving van de woonomgeving en de beschikbaarheid van (recreatie)voorzieningen bepaalt in belangrijke mate het woonplezier (zie kernopgave 3).

Kernopgave 3 Zorgen voor gezonde, klimaatbestendige en leefbare wijken en dorpen. De inrichting en het gebruik van de openbare ruimte draagt bij aan de gezondheid van onze inwoners en de leefbaarheid van onze dorpen. Dat is ons doel. Dit doen we door bestaande milieuknelpunten op te lossen en door de mogelijkheden voor spelen, bewegen en ontmoeten nadrukkelijker mee te nemen bij ruimtelijke ontwikkelingen. Door te investeren in een kwalitatief hoogwaardig fietsnetwerk, bieden we een gezond en milieuvriendelijk alternatief voor de auto. Bij het aanpassen van de openbare ruimte houden we rekening met het veranderende klimaat en willen we biodiversiteit stimuleren. We zullen hierbij stevig inzetten op het vergroenen van de openbare ruimte en de vergroening op particuliere erven stimuleren. We maken een programma voor de groenstructuur, zodat duidelijk wordt welke rol groene gebieden gaan spelen.

Samen met inwoners werken we aan de leefbaarheid van onze wijken en dorpen. Voorzieningen, evenementen en recreatiemogelijkheden dragen allemaal bij aan de leefbaarheid. Hoewel dat wel onze inzet is, zal het moeilijk worden om alle scholen en sportvoorzieningen overal in stand te houden. De samenstelling van de bevolking gaat immers veranderen: het aandeel ouderen neemt toe en de hoeveelheid jongeren neemt af. We zetten daarom in op het bereikbaar houden van voorzieningen.

Kernopgave 4: Versterken van de kwaliteit en veerkracht van het landelijk gebied. De kwaliteit en herkenbaarheid van de verschillende landschappen rondom Heerenveen vormt een belangrijke kwaliteit van onze gemeente. Die willen we behouden en versterken. Tegelijkertijd kunnen we ons landschap niet bevriezen. Nieuwe maatschappelijke behoeftes op het gebied van landbouw, recreatie, energietransitie en de gevolgen van klimaatverandering zullen een plek in ons landschap krijgen. Om de landschappelijke kwaliteiten voor de lange termijn te waarborgen, zorgen we ervoor dat landschappelijke dragers herkenbaar blijven en dat ontwikkelingen leiden tot nieuwe investeringen in het landschap (behoud door ontwikkeling).

Samen met de bewoners, eigenaren en gebruikers werken we aan een vitaal en duurzaam landschap, waarbij we nieuwe verbindingen leggen tussen kernen en het buitengebied, bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe recreatieve routes. In het veenweidegebied ondersteunen we de gebiedsontwikkeling rondom Aldeboarn-de Deelen. Waar het kan leveren we een bijdrage aan het versterken van het natuurnetwerk en het verbeteren van het natuurlijke bodem- en grondwatersysteem. Daarmee bieden we het economisch perspectief en verbeteren we de leefbaarheid van het platteland.

Gebiedsgerichte uitwerking. De verschillende kernkwaliteiten, (kern)opgaven en ambities zijn in hoofdstuk 6 vertaald naar verschillende deelgebieden in onze gemeente. Zo ontstaat voor elk gebied een duidelijk toekomstperspectief, dat kan worden gebruikt bij de afweging van concrete initiatieven (bijvoorbeeld in het kader van een omgevingsvergunning). Er is een onderscheid gemaakt tussen een aantal gebiedstypen, met daaraan ondergeschikt verschillende deelgebieden. In de paragrafen 6.2 tot en met 6.9 zijn algemene uitgangspunten en ambities opgenomen die gelden voor de volgende acht gebiedstypen: Centrumgebieden; Gemengde gebieden met een bovenlokaal karakter; Groene gebieden met een bovenlokaal karakter; Historische lintstructuren; Hoofdassen en infrastructuur; Woongebieden; Bedrijventerreinen; Buitengebied. In subparagrafen met deelgebieden zijn specifieke uitgangspunten toegevoegd, voor zover deze in bepaalde deelgebieden van toepassing zijn.

Vervolg en uitvoering van de Omgevingsvisie. De ontwerp-Omgevingsvisie wordt (opnieuw) besproken met inwoners en organisaties. Aan de hand van reacties wordt de visie aangepast en ter vaststelling voorgelegd aan de gemeenteraad. Na vaststelling wordt de Omgevingsvisie verder uitgewerkt in het Omgevingsplan (juridische regels) en verschillende Programma’s (beleidsuitwerkingen). De Omgevingsvisie is een dynamisch document. De uitvoering van de visie wordt gemonitord en het document stapsgewijs aangepast. Na de 1.0 versie zullen dus nog andere versie volgen, waarbij ruimte is voor voortschrijdend inzicht." Aldus de samenvatting van de 'ontwerp-Omgevingsvisie Heerenveen - Naar een gezonde, ondernemende en duurzame gemeente in 2040' (versie 0.7, december 2020).

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De plaats Heerenveen heeft 31 rijksmonumenten.

- De plaats Heerenveen heeft 236 gemeentelijke monumenten.

- "In 2010 is de 'Nota Cultuurhistorisch Erfgoed gemeente Heerenveen' vastgesteld. Een van de doelen is om gebouwen met monumentale waarde te behouden. Dit kan door deze gebouwen aan te wijzen als gemeentelijk monument. Vanuit dit project zijn inmiddels ruim 200 gebouwen aangewezen als monument. Het gaat om gebouwen uit de 'oude' gemeente van voor de recente gemeentelijke herindelingen. De komende jaren worden de resterende gebouwen met monumentale waarde aangewezen als gemeentelijk monument. Dit gaat om gebouwen uit de 'oude' gemeente én gebouwen uit de voormalige gemeenten Boarnsterhim en Skarsterlân die als gevolg van de gemeentelijke herindeling van 2014 bij de gemeente zijn gekomen. Dit betreft in totaal ca. 100 objecten." (bron: gemeente) Vermoedelijk dateert deze datumloze pagina op de gemeentesite uit begin 2014, want hier lezen wij dat de gemeente tot begin 2014 262 gemeentelijke monumenten had, en dat er in mei 2014 97 aan zijn toegevoegd, wat het totaal na mei 2014 op ca. 360 brengt. - In april 2020 zijn wederom ca. 100 objecten aan de gemeentelijke monumentenlijst toegevoegd.

- De huidige RK Heilige Geestkerk (Crackstraat 13) is de vierde, en is in het centrum gebouwd, circa 50 meter ten westen van Crackstate. De kerk is in 1933 gebouwd in traditionalistische stijl door architect H.C.M. van Beers. De driebeukige kerk heeft een kleine torenspits en een toren, waarin zich drie klokken bevinden, met een hoge spits. De kansel komt uit het atelier van beeldhouwer Friedrich Wilhelm Mengelberg. Het orgel dateert uit 1867 en is gemaakt door Adema. De geschiedenis van de lokale RK parochie begint in 1636. De groei van de gemeente heeft tot gevolg dat men grotere kerken moet bouwen. De derde kerk dateerde uit 1842 en stond naast Oenemastate. Deze kerk was in gebruik tot 1933 en is later gesloopt. Sinds 2014 vormen de geloofsgemeenschappen van Heerenveen, Wolvega, Steggerda en Frederiksoord samen de HH. Petrus en Paulus Parochie.

- In de 19e eeuw bleef de Gereformeerde Kerk in Heerenveen groeien. Begin 20e eeuw is, omdat de bestaande kerk te klein was geworden, besloten tot nieuwbouw over te gaan. Architect Ane Nauta, een voormalig medewerker van architect Tjeerd Kuipers, maakte een ontwerp in rationalistische stijl. De van gewapend beton opgetrokken Kruiskerk (Burgemeester Falkenaweg 12) dateert uit 1921 en is in 1963 gerestaureerd. De kerk behoorde tot de lokale Protestantse Wijkgemeente (waartoe ook de Kerk aan de Fok en de Europalaankerk behoren). Het kerkgebouw is in 2012 na de bouw van de nieuwe Trinitaskerk buiten gebruik gesteld. Het kerkorgel uit 1959, gemaakt door J. Reil, is naar de nieuwe kerk overgeplaatst. De kerk is in 2018 verkocht en verbouwd tot wooncomplex voor senioren.

- Molen Welgelegen of Tjepkema’s molen (Tjepkemastraat 21) is gebouwd in uit 1849. Het is een stellingmolen en een achtkante bovenkruier met als functie korenmolen. Vanwege windbelemmering door omliggende bebouwing is de molen in 1898 met bijna zes meter verhoogd. Sinds 2007 is Stichting Molen Welgelegen eigenaar van de molen. De molen is elke zaterdag van 09.00-12.00 uur geopend voor bezichtiging en het kopen van meel.

- Museum Belvédère (moderne kunst).

- Huize Woudoord (Koningin Wilhelminaweg 11) is in 1908 gebouwd voor mr. T.C. Van Eijk Bijleveld (1859-1928), naar een ontwerp van architect K.P.C. de Bazel uit Bussum. Het huis is een voorbeeld van de typisch Hollandse baksteen-architectuur zoals die door architecten als De Bazel en Berlage in deze periode is ontwikkeld. Het vertoont de voor De Bazel karakteristieke meanderende baksteenversiering in de daklijst. In de tuin staat een - eveneens rijksmonumentaal - draaibaar prieel uit dezelfde tijd. Erfgoedvereniging Bond Heemschut, het Cuypersgenootschap en Werkgroep Oud-Heerenveen hebben gezamenlijk gestreden voor het behoud van het unieke koetshuis van Huize Woudoord. De eigenaar wilde het koetshuis uit 1908 slopen om plaats te maken voor een parkeerplaats. De erfgoedorganisaties hebben gezamenlijk bezwaar aangetekend tegen het besluit van de gemeente om de geplande gemeentelijke monumentenstatus op verzoek van de eigenaar niet te verlenen. “De villa Woudoord en het koetshuis zijn in 1908 als een geheel ontworpen door de beroemde architect K.P.C. de Bazel. Het slopen van het koetshuis zou dit monumentale complex verminken en dat is heel jammer”, stelt voorzitter Paula Voorthuijsen van de Fryske commissie van Heemschut.

Volgens de eigenaar verkeerde het koetshuis in slechte staat en moest het daarom worden afgebroken. De erfgoedorganisaties bestreden dat echter: volgens hen was de technische staat prima en was er alleen sprake van ernstig achterstallig onderhoud. Een onafhankelijke commissie heeft de bezwaren beoordeeld en gegrond verklaard. Inmiddels bleek tevens dat de status gemeentelijk monument in 2016 reeds was verleend. In juli 2019 heeft de gemeente besloten dat dat zo blijft. (bron: Heemschut, februari 2019) "Eigenaar Antea Groep (voorheen ingenieursbureau Oranjewoud) ging echter bij de rechter in bezwaar. Die verwees de zaak terug naar de gemeente, omdat er fouten waren gemaakt. Op dat moment verviel (tijdelijk) de monumentenstatus en hoewel Heemschut, het Cuypersgenootschap en werkgroep Oud-Heerenveen bij de gemeente aandrongen op een snelle nieuwe beslissing, zag de eigenaar de kans schoon om van dit moment gebruik te maken en het koetshuis snel af te breken." (bron en voor nadere informatie zie Heemschut, september 2020)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- WK IJsspeedway (weekend in maart, in 2020 voor de 4e keer in IJsstadion Thialf in Heerenveen, voorheen was het in Assen). Op vrijdagavond wordt gestreden om de Roelof Thijs Bokaal, op zaterdag en zondag nemen de internationale topcoureurs bezit van het ijs om de prijzen te verdelen tijdens de WK Finale. IJsspeedway is een nogal bijzondere, maar vooral een spectaculaire sport. Een sport die daarom met recht tot de extreme sporten gerekend mag worden. Het idee is heel simpel, maar spectaculair: motorcoureurs - voornamelijk uit Europa en Rusland - racen keihard tegen elkaar op een 400 meter ijsbaan. Dit is dezelfde baan waar anders de schaatswedstrijden op verreden worden. Met alleen tijdens het kampioenschap met een hek rondom en een beschermende laag strobalen.

De races worden verreden in zogeheten heats van 4 ronden. In elke heat starten 4 coureurs. De eerste krijgt 3 punten, de tweede 2, de derde 1 en de vierde krijgt geen punten. Er worden meerdere heats verreden middels een speciaal systeem. Degene die aan het einde van dat systeem de meeste punten heeft verzameld is de winnaar. Om niet weg te glijden zitten er spikes van 28 millimeter lang in de motorbanden. Zo’n 160 in de voorband en zo’n 200 in de achterband. Dit zorgt ervoor dat de coureurs, anders dan bij ‘gewone’ speedway, enorm plat door de bocht kunnen gaan. Zó plat dat het stuur zelfs het ijs raakt. Logisch dat ze daarom speciale knie- en voetbeschermers gebruiken. De coureurs bereiken op hun spectaculaire motoren, overigens zonder rem(!), snelheden van maar liefst 120 km/u!

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Posthuis Theater (Fok 78) verzorgt niet alleen voorstellingen op het podium, maar organiseert ook menig evenement in en rondom Heerenveen. Daarnaast is het Posthuis een officiële trouwlocatie binnen de gemeente. De naam Posthuis is ontstaan doordat het gebouw lang geleden functioneerde als herberg met een rustplaats voor de postkoets. Wellicht is de herberg al gebouwd bij het ontstaan van deze nederzetting in 1551. Het huidige pand dateert uit 1885. In 1966 is het Posthuis aangekocht door de gemeente en werd het een 'gemeenschapshuis'. Het Posthuis Theater is op 1 oktober 1983 geopend door Hans Wiegel, destijds Commissaris der Koningin van Friesland. Er is toen een theaterzaal bijgebouwd en aan de buitenkant een toneeltoren. In 2005 kwam er weer een belangrijke verbouwing en is het naastgelegen pand (Achter de Kerk 2) aan het theater toegevoegd.

Het Posthuis Theater heeft nog een klassiek lijsttoneel in de theaterzaal, die met rood pluche en gouden randjes is afgewerkt. De theaterzaal biedt ruimte aan een kleine 400 zitplaatsen. Het Posthuis Theater staat midden in de samenleving en maakt samen met andere culturele en maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven Heerenveen tot ‘n Gouden Plak om te wonen, te werken en uit te gaan. Naast jaarlijks zo’n 120 theatervoorstellingen kun je in het Posthuis Theater ook terecht voor vergaderingen, recepties, bedrijfspresentaties en dergelijke.

- Gedeputeerde Klaas Kielstra pleit in januari 2019 voor een vaarverbinding tussen Heerenveen en de Tsjûkemar.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Heerenveen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Heerenveen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Heerenveen. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Gemeentegids: - "In de digitale gemeentegids van Heerenveen vind je de meest actuele lokale informatie en adressen van alle bedrijven en voorzieningen binnen de gemeente. Om toegang te krijgen tot deze uitgebreide adressengids gebruik je de zoekbalk. Daarnaast vind je onder het menu 'E-book' een digitale weergave van de gedrukte versie van de gids."

- Algemeen: - "Heerenveen ’n Gouden Plak heeft als doel er samen voor te zorgen dat de hele regio ’n Gouden Plak is om te wonen, werken, ondernemen en bezoeken. Nu én in de toekomst. Dit doen we door enerzijds samen te werken aan een nóg mooiere regio en anderzijds samen te werken aan een nóg sterkere promotie van de regio. Zo realiseren we samen ’n Gouden woon-, werk-, ondernemers- en bezoekersklimaat die elkaar steeds weer versterken." Op de site vind je veel actuele informatie over wonen, werken, ondernemen en recreëren in de gemeente.

- Nieuws: - Nieuws uit Heerenveen.

- Muziek: - "Brassband Pro Rege is een bloeiende muziekvereniging bestaande uit drie orkesten. Pro Rege A staat onder leiding van dirigent Anne van den Berg en is succesvol op concoursen en festivals. In 2018 en 2019 werd het orkest kampioen in de 1e divisie op de Nederlandse Brassband Kampioenschappen (NBK). Daarnaast verzorgt Pro Rege A optredens tijdens diverse evenementen en is het al vele jaren het begeleidingsorkest van promsconcert Night of the Koemarkt in Heerenveen. Pro Rege B en C zijn de jeugdorkesten, onder leiding van Martine Reijenga. De jongste jeugd start in het C-orkest waarna zij kan doorgroeien naar het B-orkest. Een zeer gezellig en gedreven orkest dat in 2018 op het NBK de 3e prijs in de wacht sleepte in de 4e divisie. Ook is het B-orkest ieder jaar present op het Gouden Spiker Festival in Ureterp. Op onze website vind je nadere informatie over onze gezellige en ambitieuze brassband."

- De Glasblazers zijn opgericht in 1986 en bestaat uit 18 (semi)professionele muzikanten. "In de afgelopen 30 jaar hebben De Glasblazers hun eigen unieke sound en muziekstijl ontwikkeld. Dit muzikale concept maakt iets los bij het publiek en daar is het De Glasblazers om begonnen. Samen maken we het feest. De Glasblazers wordt vaak uitgenodigd voor onder andere feesten en partijen, bedrijfsfeesten, sportevenementen, theatershows en televisieoptredens. Naast optredens in Fryslân heeft het orkest ook een drukke nationale en internationale agenda. In Fryslân zijn De Glasblazers vooral bekend door het spelen van It Frysk folksliet bij SC Heerenveen en optredens bij schaatswedstrijden in IJsstadion Thialf. Ook zijn er regelmatig optredens met Fryske beroemdheden."

- Het FlowerPowerkoor is een koor voor mannen en vrouwen van alle leeftijden met een hart voor de Flowerpowersongs uit de jaren zestig.

- Duurzaamheid: - "Het nieuwe zonnepark in Heerenveen-Zuid, gelegen naast het bedrijventerrein, ten zuiden van de Mangaanweg en ten westen van de spoorlijn, is in november 2020 feestelijk in gebruik genomen. Wethouder Jelle Zoetendal, professor Koos Biesmeijer van Naturalis en president-directeur van Shell Nederland Marjan van Loon legden samen met buurtbewoners symbolisch de verbinding tussen het zonnepark en de gemeente. Het Shell zonnepark heeft een capaciteit van 14 megawatt, wat overeenkomt met zo’n 5% van het huidige elektriciteitsverbruik in de gemeente, terwijl Naturalis de ontwikkeling van de biodiversiteit op het park zal meten en hopelijk verbeteren.

Bloemrijke kruidenmix. In een online evenement (via de link terug te zien) ging presentatrice Marijke Roskam in gesprek met de gasten. Koos Biesmeijer, projectleider van het biodiversteitsonderzoek in Heerenveen, vertelde wat de plannen van Naturalis zijn om de biodiversiteit te verrijken op het zonnepark. “Wij zijn al eerder begonnen met ons onderzoek. We waren benieuwd welke soorten er al voorkwamen. Op het oude maïsveld en het veld waar eerst raaigras stond, vonden we echt heel weinig soorten, rondom de sloten wel wat meer. Dat geeft ons het idee dat er heel veel te winnen valt op het park zelf, zoals we ook hebben gezien in Moerdijk. Als we dit goed aanpakken, kan het heel veel verbetering opleveren. Ons onderzoek in Moerdijk liet een sterke toename van de biodiversiteit zien, ook van bedreigde insectensoorten.” Over de net gezaaide bloemenmix zei Koos Biesmeijer: “Wij helpen de natuur een handje, door planten in te zaaien waarvan we weten dat die er ook van nature kunnen voorkomen. We gaan bijhouden hoe snel we biodiversiteitsherstel zien. Zonneparken zijn relatief nieuw in Nederland, waar we nog veel van kunnen leren.”

‘Sinneljocht’. Marijke Roskam gaf ook het woord aan Arjan Hut, auteur van het gedicht ‘Sinneljocht’ ter ere van de startbouw van het zonnepark in het voorjaar. Arjan leidde op literaire wijze de sprekers in het Fries in, onder wie Marjan van Loon van Shell Nederland. Zij zei: “De opening van dit zonnepark in is een belangrijk moment. Voor Shell en voor mijzelf. Als zeiler ken ik de Friese meren, de wind en de zon goed. Het voelt dan ook extra speciaal dat wij in Friesland ons eerste gemeentelijke zonnepark mogen openen. Shell wil in Nederland onderdeel zijn van de lokale energietransitie. Zoals dichter Arjan Hut bij de start van de bouw zei: ‘Hier komen nieuwe dagen.’ Nieuwe dagen voor Heerenveen en voor Shell Nederland. Samen met al onze partners en de bewoners hier vandaag, hebben we een goede stap gezet naar een schonere toekomst.”

Landschappelijke inpassing. Wethouder Jelle Zoetendal van Heerenveen lichtte toe hoe belangrijk het zonnepark is voor de gemeente en hoe het wordt ingepast in het landschap: “Er is veel ruimte voor groen. Elzensingels worden langs en door het zonnepark geplaatst. Er is een groene zone gecreëerd voor de biodiversiteit. Dat onderzoekers van Naturalis hierbij betrokken zijn, geeft aan dat hier serieus werk van wordt gemaakt. We vinden het ook belangrijk dat iedereen mee kan doen en dat inwoners betrokken zijn bij de plannen en ontwikkelingen. Dan is het erg mooi om van de omwonenden te horen dat de samenwerking zo goed verlopen is. Naast energie heeft het park ook maatschappelijke voordelen opgeleverd: de inzet van lokale partijen bij de bouw, een duurzaamheidsproject met de inwoners van buurdorp Nieuweschoot, een duurzaamheidsfonds en aanstaande schoollessen over energie en biodiversiteit, waarbij het zonnepark wordt bezocht.” Uiteindelijk openden buurtbewoners Gerda Kalsbeek, Maurice Endeman en Gerlinda Nijboer het zonnepark officieel door een reusachtige schemerlamp aan te zetten. Het symbolische licht waaronder Arjan Hut een nieuw gedicht ter ere van de opening voordroeg: ‘Sinnebyld’." (bron: Shell, november 2020)

- Op Ecopark De Wierde bij Heerenveen is in december 2016 de grootste groengasinstallatie van de Benelux officieel in gebruik genomen. De installatie van Omrin is een van de meest geavanceerde installaties ter wereld. Door vergisting van organisch afval ontstaat biogas en dit wordt samen met het gas uit de stortplaats van Ecopark De Wierde zo aangepast, dat het als Groengas op het openbare net van Liander kan worden gezet. Hierna is het net zo te gebruiken als aardgas. De installatie levert ruim 14 miljoen m3 groengas per jaar. Daarvan wordt 13 miljoen m3 geschikt gemaakt voor tenminste 10.000 huishoudens. Daarnaast wordt 1 miljoen m3 groengas verwerkt tot brandstof voor de eigen voertuigen van Omrin.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Heerenveen alg., - idem RK en - idem Schoterhof.

Reactie toevoegen