Status

Hartwerd is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân. T/m 2010 gemeente Wûnseradiel.

Naam

In het Fries
Hartwert.

Ligging

Het dorp Hartwerd ligt O van de stad Bolsward. De dorpskern ligt rond de kruising Middelzeedijk / Ridderdijk / Kloosterweg. Het dorpsgebied grenst in het N aan de Kloosterfeart.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Hartwerd 14 huizen met 95 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 50 huizen met ca. 130 inwoners.

Bezienswaardigheden

- Hartwerd heeft 3 rijksmonumenten, zijnde het klokhuis, de Oegekloostermolen en de windmotor van de Polder Monnikehuis.

- Hartwerd heeft geen kerk meer; die is in 1771 afgebroken en niet herbouwd. De toren is in 1801 afgebroken. De klok is gebruikt voor de bouw van een omhuisde klokkenstoel. Zo'n constructie wordt daarom een klokhuis genoemd. Het klokhuis heeft een voor ons land bijna unieke architectuur; er is maar één soortgelijk exemplaar in ons land, en wel in het dorp Hinnaard.

- De Oegekloostermolen (Fries: Oegekleastermûne) (Kloosterweg 5) is een spinnenkopmolen, vóór 1830 gebouwd ten behoeve van de bemaling van de 90 pondemaat (ca. 33 ha) grote polder Hartwerd-West, die vroeger Polder Knol werd genoemd. De vroegere eigenaars, de gebroeders Knol, verkochten de molen in 1981 aan Vereniging De Hollandsche Molen, die hem in 1986 heeft laten restaureren. In 1988 komt de molen in bezit van Stichting De Fryske Mole. Een jaar later verliest de molen zijn functie als hoofdbemaler van de polder. Hij is echter op vrijwillige basis nog regelmatig in bedrijf. Het is een van vier spinnenkopmolens in Friesland met een achtkante ondertoren. Om te voorkomen dat de molen bij een zware storm omwaait, is het onderhuis met enkele grote keien verzwaard. In 2006 is de molen door Wetterskip Fryslân aangewezen als reservegemaal in geval van wateroverlast. De Oegekloostermolen is op afspraak te bezichtigen.

- Windmotor Hartwerd is een naar Amerikaans model ontstane windmolen van het type 'Record, nr 17', in Nederland vervaardigd en begin 20e eeuw ontworpen door de Gebr. Bakker te IJlst. Deze molen uit ca. 1925 is een van de grotere overgebleven Record windmotoren op een hoge toren.

Links

- Algemeen: - Site van en over Hartwerd.

- Dorpshuis: - Dorpshuis It Terphûs is er al sinds 1885 en biedt onderdak aan de vele verenigingen die het kleine dorp Hartwerd rijk is. Het betreft met name een damclub (die in haar bestaan al 27 maal het Fries Clubkampioenschap heeft behaald), een kaatsvereniging (waarvan leden ook meedoen aan de PC in Franeker en de Freule in Wommels), een biljartvereniging, vrouwenvereniging, toneelvereniging, begrafenisvereniging, klokhuisstichting, soosvereniging en vereniging voor Dorpsbelang. Voormalig burgemeester van Wûnseradiel Theunis Piersma heeft het dorpshuis in maart 2012 na een forse opknapbeurt en verbouwing heropend. Hij presenteerde tevens een nieuwe dorpsvlag. Het dorpshuis was aan een opknapbeurt toe. Bovendien leefde de wens om het podium te vergroten en was er behoefte aan extra bergruimte.

Van het een kwam het ander, zoals dat soms gaat bij verbouwingen... Zo werd tijdens het opknappen houtworm in de koepel boven het toneel en later ook in het plafond in de zaal ontdekt. Aanvankelijk was het de bedoeling een nieuw plafond aan te brengen, totdat men tot de conclusie kwam dat weglaten eigenlijk wel zo mooi was. Door een reeks aanpassingen voldoet het dorpshuis nu weer aan alle eisen des tijds. De totale kosten bedroegen 90.000 euro. De werkzaamheden zijn deels door een aannemer uitgevoerd maar er is ook de nodige zelfwerkzaamheid door vrijwilligers uit het dorp aan te pas gekomen. In de zomer zijn de Hartwerders druk met kaatsen op het kaatsveld van het dorp, maar in de wintermaanden is ‘t Terphûs vrijwel elke avond volop in gebruik.

- Sport: - "Kaatsvereniging "Spui yn 'e want" is opgericht in 1979. De vereniging heeft ten doel de bevordering en de beoefening van de kaatssport. De leden nemen deel aan onderlinge oefeningen en partijen en activiteiten van de KNKB en de Federatie Wûnseradiel – Bolsward – Workum. Het clubgebouw van de vereniging is gevestigd op sportveld de Hertslag, te bereiken via het pad vanaf de Middelseedyk te Hartwerd.

- Vrouwen: - Vrouwenvereniging Hartwerd bestaat sinds 1936 en heeft ca. 35 leden. Onder de naam A(ctief) C(reatief) B(ezig) komen de ‘froulju’ ieder jaar van september t/m maart zo’n 12 keer bij elkaar. Gewoonlijk op de dinsdagavond. Er staan diverse activiteiten op het programma zoals de terugkerende herfst-, kerst-, en paas- bloemschikavonden, workshops, culinaire en informatieve avonden, sportieve stadsbezoekjes enz. In november is er de jaarlijkse Bazaar en in het voorjaar het gezellige Dagje Uit. De vereniging vervult ook een sociale functie in het dorp. Zo worden o.a. de zieken bezocht en wordt financiële steun gegeven aan initiatieven in het dorp en aan het kerkelijk leven. Ook goede doelen van veraf worden gesteund.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Hartwerd kerk.