Gasselternijveenschemond

Plaats
Dorp
Aa en Hunze
Drenthe

gasselternijveenschemond_blauw_plaatsnaambord_kopie.jpg

Gasselternijveenschemond is een dorp in de provincie Drenthe, in de streek Drentse Monden, gemeente Aa en Hunze. T/m 1997 gemeente Gasselte. Wij vinden het altijd een beetje lelijk als men een plaatsnaam vanwege de lengte over twee regels 'moet' verdelen.

Gasselternijveenschemond is een dorp in de provincie Drenthe, in de streek Drentse Monden, gemeente Aa en Hunze. T/m 1997 gemeente Gasselte. Wij vinden het altijd een beetje lelijk als men een plaatsnaam vanwege de lengte over twee regels 'moet' verdelen.

gasselternijveenschemond_wit_plaatsnaambord_kopie.jpg

Je kunt toch ook gewoon het bord iets breder maken? Zoals men bijvoorbeeld hier heeft gedaan.

Je kunt toch ook gewoon het bord iets breder maken? Zoals men bijvoorbeeld hier heeft gedaan.

gasselterboerveenschemond_en_gasselternijveenschemond_werneke-kaart_1840.jpg

Fragment van de zogeheten Werneke-kaart uit 1840, waarop duidelijk zichtbaar is hoever het graven van de verschillende kanalen en wijken in het gebied van de Gasselterboerveenschemond (blauw) en de Gasselternijveenschemond (groen) is gevorderd.

Fragment van de zogeheten Werneke-kaart uit 1840, waarop duidelijk zichtbaar is hoever het graven van de verschillende kanalen en wijken in het gebied van de Gasselterboerveenschemond (blauw) en de Gasselternijveenschemond (groen) is gevorderd.

gasselternijveenschemond_150_jaar.jpg

In 1989 heeft Henk Staal het boek '150 jaar Gasselternijveenschemond. Een beschrijving van meer dan 150 jaar wel en wee van de Gasselternijveenschemond en haar bewoners' geschreven en uitgegeven.

In 1989 heeft Henk Staal het boek '150 jaar Gasselternijveenschemond. Een beschrijving van meer dan 150 jaar wel en wee van de Gasselternijveenschemond en haar bewoners' geschreven en uitgegeven.

gasselternijveenschemond_basisschool_de_peppel.jpg

Basisschool De Peppel in Gasselternijveenschemond heeft in dec. 2015 het 100-jarig bestaan van het schoolgebouw gevierd, maar moest na afloop van dat schooljaar helaas de deuren sluiten. Hoe dat zit, kun je lezen onder Recente ontwikkelingen. (© Google)

Basisschool De Peppel in Gasselternijveenschemond heeft in dec. 2015 het 100-jarig bestaan van het schoolgebouw gevierd, maar moest na afloop van dat schooljaar helaas de deuren sluiten. Hoe dat zit, kun je lezen onder Recente ontwikkelingen. (© Google)

Gasselternijveenschemond

Terug naar boven

Status

- Gasselternijveenschemond is een dorp in de provincie Drenthe, in de streek Drentse Monden, gemeente Aa en Hunze. T/m 1997 gemeente Gasselte.

- Onder het dorp Gasselternijveenschemond vallen ook de buurtschappen Gasselterboerveenschemond en Tweede Dwarsdiep. Ook Eerste Dwarsdiep staat nog als buurtschap in de atlassen, maar dat is tegenwoordig, evenals de daartegenover gelegen lintbebouwing aan de Paterslaan, onderdeel van de bebouwde kom en kern van het dorp, en daarmee niet meer als buurtschap te beschouwen. Zie ook bij Tweede Dwarsdiep > Naam.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1843 Gasselter-Nijeveenstermond, water: 1851-1855 Gasselter Nyeveensche Mond.

Naamsverklaring
"Betekent mond 'kanaal dat uitmondt in een hoofdkanaal'. Veenkolonie gelegen aan het gelijknamige kanaal (ca. 1819), nabij Gasselternijveen, in 1845 Gasselter-Nieuwveensche mond of Oostveen genoemd."(1)

Ex-, nu bijna langste plaatsnaam van Nederland
Zoals reeds vermeld onder Status was er vroeger sprake van een buurtschap Eerste Dwarsdiep. Tot ca. 1997 heeft er bij de ingang van het dorp, komend vanuit Stadskanaal, een blauw plaatsnaambord (kombord) 'Gasselternijveenschemond Eerste Dwarsdiep' gestaan. Dat was met 39 letters de langste plaatsnaam van Nederland. Helaas heeft de gemeente Aa en Hunze zich die toeristische attractie ontnomen, want toen wij er in 1998 kwamen om het bord te fotograferen*, bleek het deel 'Eerste Dwarsdiep' afgeplakt met een stalen strook met popnagels die wij helaas niet verwijderd kregen. Waren we dus voor niets speciaal hiervoor dat hele eind omgereden (we waren op weg van de Randstad naar Veendam)...
* De langste plaatsnaam van Wales (en tevens van Europa) bijvoorbeeld trekt jaarlijks vele treinen vol toeristen die er speciaal naartoe komen om met het plaatsnaambord op de foto te gaan!

De eer van de langste plaatsnaam van Nederland gaat nu naar Westerhaar-Vriezenveensewijk (28 leestekens). De langste plaatsnaam van Nederland in één woord is een van de buurtschappen van Gasselternijveenschemond, namelijk Gasselterboerveenschemond (ja, die heeft 1 letter meer dan het dorp!, en daar willen ook mensen mee op de foto! ;-) ), met 25 letters. Het dorp heeft 1 letter minder en komt in dit kader dan dus op de 2e plaats.

Terug naar boven

Ligging

Gasselternijveenschemond ligt direct W van Stadskanaal, ONO van Gasselte en Gasselternijveen. Het dorp maakt deel uit van de Hunzelaagte en ligt daarnaast in het veenkoloniale landschap.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Gasselternijveenschemond heeft ca. 270 huizen met ca. 670 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Ontstaan van de 'mond'
Gasselternijveenschemond is een van de Drentse Monden, ontstaan aan het gelijknamige zijkanaal dat in 1839 gegraven werd tussen Stadskanaal en Gasselternijveen voor de afwatering van het veen en het vervoer van de turf. Door de aanleg van dit zijkanaal konden de schippers van Gasselternijveen vanaf 1840 weer hun thuishaven bereiken. Voor die tijd voeren zij over de Hunze en het Schuitendiep richting Groningen. Door het wegspoelen van een verlaat in de Hunze was deze vaarweg voor hen afgesloten.

Ontstaan en ontwikkeling van het dorp
In 1865 wordt de weg langs de Gasselternijveenschemond voorzien van een klinkerbestrating. De bebouwing van het dorp concentreerde zich aanvankelijk bij de beide dwarsdiepen. Niet in het minst vanwege de vestiging van twee bedrijven: een strokartonfabriek bij het Eerste Dwarsdiep en een melkfabriek bij het Tweede Dwarsdiep. Door de latere bebouwing heeft het dorp de voor de veenkoloniën karakteristieke lintbebouwing gekregen.

Demping kanaal
Het kanaal door de Gasselternijveenschemond is in de jaren zeventig van de 20e eeuw gedempt, omdat het geen functie meer had voor de scheepvaart. Alleen een klein stukje nabij Stadskanaal herinnert nog aan de vroegere situatie. Het gedempte kanaal behoort nu deels tot de weg Noordzijde. Middels een berm wordt deze weg nu gescheiden van de ventweg Zuidzijde (vroeger de zuidelijke weg langs het kanaal). Met de demping van het kanaal zijn veel cultuurhistorische waarden verloren gegaan (onder andere de bruggen over het kanaal).

Treinhalte
Van 1907 tot 1947 had Gasselternijveenschemond een treinverbinding met Assen en Stadskanaal. De treinen stopten er bij de halte Tweede Dwarsdiep. Deze lijn werd geëxploiteerd door de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS). Thans rest alleen nog de spoordijk als wandelroute langs de voormalige haltes en stations.(2)

Bebouwing
Het ca. 2,5 km lange bebouwingslint van Gasselternijveenschemond bestaat aan de weg Zuidzijde voornamelijk uit agrarische bedrijven (al dan niet veranderd in een woonfunctie). In de loop der tijd is in open plekken binnen het bebouwingslint ten noorden van de weg Noordzijde nieuwe bebouwing opgericht. In dit lint is nog wel karakteristieke bebouwing aanwezig. Deze kenmerkt zich door woningen met lage gootlijnen en de nokrichting haaks op de weg.

Naast deze lintbebouwing kent Gasselternijveenschemond aan de oostzijde twee duidelijke woonconcentraties; de Paterslaan en het Eerste Dwarsdiep (vroeger ook een kanaal). Met de vestiging van een strokartonfabriek en een melkfabriek zijn deze woonbuurten ontstaan. De woningen worden aangemerkt als fabrieksarbeiderswoningen. Enkele van deze karakteristieke woningen zijn nog in het straatbeeld te herkennen, anderen zijn gerenoveerd. Vanuit de woningen aan de Paterslaan is een weidse blik aanwezig over de veenkoloniale landerijen.

Het Tweede Dwarsdiep, aan de westzijde van het dorp, was vroeger ook een kanaal. Inmiddels is ook deze gedempt. Na de Tweede Wereldoorlog heeft aan deze weg en recent aan de J.H. Kruitstraat (16 woningen) een uitbreiding van de woningvoorraad plaatsgevonden. Dit heeft nieuwe inwoners aangetrokken. Aan de zuidzijde van het dorp begint het weidse, veenkoloniale landschap. Sloten als grenzen van de percelen, afwateringskanalen en de minder aanwezige groenstructuren zijn kenmerken van dit landschapstype. (bron: Bestemmingsplan Gasselternijveenschemond)

Boek en site
Henk Staal heeft in de loop der jaren de geschiedenis van het dorp e.o. uitvoerig in kaart gebracht, in tekst en beeld. Hetzelfde geldt voor de stambomen van diverse families die in de loop der jaren in het dorp hebben gewoond. Deze informatie was te vinden op de website henkenzwaanstaal.nl. Na het overlijden van Henk in 2012 zou het jammer zijn als dit stukje levenswerk verloren zou gaan. Daarom heeft de lokale dorpssite in overleg met en na fiat van Henk's weduwe Zwaan besloten om deze website op hun eigen site een nieuw thuis te geven. Via de eerste link in deze alinea blijft de site dus raadpleegbaar. In 1989 heeft Henk Staal het boek '150 jaar Gasselternijveenschemond. Een beschrijving van meer dan 150 jaar wel en wee van het dorp en zijn bewoners' geschreven en uitgegeven (151 pag.).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Bestemmingsplan Gasselternijveenschemond.

Sanering grond tankstation
In 2016 heeft de firma HMVT in samenwerking met Antea Group - in opdracht van de RUD Drenthe namens de provincie Drenthe - de grond van het voormalige tankstation in Gasselternijveenschemond (Noordzijde 107-109) gesaneerd. Waarschijnlijk door een lekke tank is een aanzienlijke hoeveelheid benzine in de bodem terecht gekomen. Hierdoor was de grond op het perceel en onder een groot deel van de weg tot een diepte van 3 meter beneden maaiveld ernstig verontreinigd. Via het grondwater heeft de verontreiniging zich ca. 150 meter in zuidelijke richting verspreid. De grondverontreiniging (1.100 m2) is weggegraven. Het grondwater is gesaneerd door middel van persluchtinjectie in combinatie met bodemluchtafzuiging. Hierdoor wordt een deel van de verontreiniging als het ware afgezogen en worden door de toegevoegde lucht bacteriën gestimuleerd de verontreinigingen af te breken tot onschadelijke producten. Het ondergrondse systeem dat hiervoor is geïnstalleerd, was ca. 3 jaar operationeel om alle schadelijke stoffen af te breken.

Basisschool
Dalton basisschool De Peppel (Tweede Dwarsdiep 8) heeft in december 2015 het 100-jarig bestaan van het schoolgebouw gevierd, met allerhande activiteiten die in het teken stonden van ‘honderd jaar geleden’. Welke spelletjes werden in die tijd gespeeld? Welke kleren werden toen gedragen? Wat werd er gegeten? Het Streekhistorisch Centrum uit Stadskanaal had een lokaal ingericht als schoollokaal van een eeuw geleden, en er was ook een fototentoonstelling over de geschiedenis van de school. Wat men toen nog niet wist, is, dat als domper op de feestvreugde kort erna, in april 2016, de mededeling van scholenkoepel PrimAH zou komen dat de school, de enige school van Gasselternijveenschemond, op korte termijn zou moeten sluiten. In oktober 2015 was het leerlingenaantal van De Peppel namelijk nog 32, maar gedurende dat schooljaar zijn er geen nieuwe leerlingen ingeschreven op de school, en in groep acht zaten 8 leerlingen die na de zomervakantie naar het voortgezet onderwijs zouden gaan. Verder zijn in de loop van het schooljaar 3 leerlingen overgestapt naar andere scholen in de regio.

Volgens de Medezeggenschapsraad was de oorzaak daarvan het op non-actief zetten van de schooldirecteur. "De directeur was de verbindende factor binnen de school", aldus Marie Pasman van de raad. Ook de ouders waren unaniem zeer te spreken over de kwaiteiten van de directeur. Saakje Berkenbosch van PrimAH bevestigde dat de directeur een prima leerkracht was en goed was in de zorg voor leerlingen. "Maar de school is in 2014 door de onderwijsinspectie bestempeld als zwak. En er moet heel wat gebeuren om ervoor te zorgen dat de school niet het predikaat zeer zwak krijgt. En die veranderingen kreeg deze directeur niet op de rit", adus Berkenbosch. Daarmee zou, al met al, het aantal leerlingen na de zomervakantie van 2016 onder de absolute ondergrens van 23 komen. Stichting PrimAH had de intentie de school nog een jaar open te houden en op te heffen per 1 augustus 2017, mits er genoeg leerlingen (ca. 20) zouden overblijven voor twee groepen. Dat is niet gelukt. Daardoor is de school aan het eind van schooljaar 2015-2016 gesloten. Formeel is de school gefuseerd met de Emmensschool in het W buurdorp Gasselternijveen, waar een deel van de leerlingen in het vervolg naar school gaat. Een ander deel van de leerlingen gaat naar scholen in het O buurdorp Stadskanaal.

In 2007 hebben de ouders nog actie gevoerd om de enige school in het dorp open te houden. Destijds was dat dus succesvol en heeft men voldoende nieuwe leerlingen voor de school kunnen werven om boven de minimumnorm te blijven. De Peppel had leerlingen uit de wijde omtrek. Zelfs uit Pekela en 2e Exloërmond. "Deze school was de enige school in de regio die kinderen met een zogeheten rugzakje les wilde geven. De anderen zeggen: ga maar naar het speciaal onderwijs", aldus moeder Bianca Meijer. Ze had 3 kinderen op De Peppel en reed elke dag 40 km naar Gasselternijveenschemond. Een van haar kinderen heeft ADHD. "Ze vinden het verschrikkelijk dat de school moest sluiten", aldus Bianca. (bron: o.a. RTV Drenthe d.d. 5-4-2016. Zie onder de link ook de links [= speakertjes] naar de interviews met de Medezeggenschapsraad en PrimAH).

Kruitboscross Extreme
Op de 1e zondag van december was er t/m 2019 de jaarlijkse Kruitboscross Extreme (in 2019 voor de 9e keer). Een hardloopevenement over maïsstoppels en de bospaden van het Kruisbos van Bert en Marian Kruit, georganiseerd door Willem Drenth uit Stadskanaal. Een leuke, kleine, gezellige, unieke cross. Het parcours was onvoorspelbaar. “De deelnemers krijgen een loodzwaar parcours voor de kiezen”, aldus Willem. De route was ongeveer 3300 meter. Je mocht het rondje max. 3x lopen. De start was ter hoogte van de boerderij op Tweede Dwarsdiep 14 te Gasselternijveenschemond. Editie 2020 en 2021, beide beoogd de 10e keer, gingen niet door vanwege de coronacrisis. Dit gecombineerd met het feit dat de locatie van het evenement een andere eigenaar kreeg, heeft de organisator doen besluiten ermee te stoppen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Accordeonmuseum Harte Meijer in Gasselternijveenschemond is gewijd aan de geschiedenis van 200 jaar accordeonbouw en draagt als ondertitel 'Accordeons van begin tot heden'. Het heeft ca. 250 uiteenlopende accordeons in de collectie, waarbij de kleinste een combinatie is van een speeldoosje en een sigarettendoosje. Daarnaast zijn er een aantal mondharmonica's te zien en aanverwante stukken zoals enkele andere muziekinstrumenten, allerlei beeldjes en bladmuziek. Het museum is gevestigd bij een woonhuis en is alleen op afspraak te bezoeken. Het museum is verder regelmatig betrokken bij de organisatie van accordeonfestivals in de omgeving.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op de Drentse USA Oldtimer Weekend Meeting van Stg. USA Cars and All Bikes (U.C.A.B.) (weekend in juli, in 2022 voor de 11e keer) zijn eigenaren van alle soorten Amerikaanse oldtimer auto's, trucks, bikes en trikes met hun voertuig welkom.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Gasselternijveenschemond (wij hebben aan enkele lokale ingewijden de vraag gesteld of deze site nu ja of nee is opgeheven, en wachten nog op het antwoord daarop).

- Belangenorganisatie: - Dorpsbelangen Gasselternijveenschemond. In 2016 heeft het bestuur van Dorpsbelangen besloten om alle lopende projecten stop te zetten, zodat het zich volledig kon richten op het ondersteunen van de protesten tegen de windmolens van het destijds beoogde Windpark Drentse Monden en Oostermoer. De inwoners vonden het namelijk niet zinvol om te werken aan projecten ter verbetering van de leefbaarheid, terwijl die leefbaarheid tegelijkertijd zou worden aangetast door het mogelijk te realiseren windpark. Daarom wilde men de prioriteit leggen bij de strijd tegen het windpark. Later is gebleken dat het windpark er toch gaat komen. Voor nadere informatie zie de link. Het windpark omvat 45 windturbines in een 6-tal lijnopstellingen, waarvan een N en een Z van het dorp. Het windpark komt naar verwachting medio 2021 gereed.

De anno 2019 72-jarige Egbert Huiting is in augustus 2019, tijdens de receptie t.g.v. zijn afscheid als voorzitter van Vereniging Dorpsbelangen Gasselternijveenschemond, benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Waarnemend burgemeester Ton Baas van de gemeente Aa en Hunze memoreerde in zijn toespraak de veriensten van dhr. Huiting als 'verbindende schakel in het dorp'. Dhr. Huiting is sinds 1996 bestuurslid geweest van Dorpsbelangen, sinds 1997 als voorzitter. Hij was initiatiefnemer van verschillende projecten, zoals het Dorps Energie Plan. Van 2000 tot 2008 was hij lid van de deelgebiedcommissie van het Hunzeproject en in 2012 was hij mede-oprichter en vrijwilliger van coöperatie ECO Oostermoer, die zich inzet voor de leefbaarheid en duurzaamheid in de regio. En in 2014 is bewonersinitiatief ECO Oostermoer Verbindt opgericht, met het doel om zelf glasvezel aan te leggen. Huiting was voorzitter van het bewonersinitiatief.

- Dorpshuis: - Dorpshuis Gasselternijveenschemond (Noordzijde 165) bestaat sinds 1965 en biedt inwoners, (sport)verenigingen en andere culturele instellingen en instanties de mogelijkheid gebruik te maken van de verschillende ruimtes in het gebouw. In 2012 is het pand grootschalig gerenoveerd, zodat de ruimten - waaronder een grote sportzaal, met podium - en hun inrichting weer helemaal aan de eisen des tijds en de behoeften van de inwoners voldoen. Een beamer, groot scherm en een moderne geluidsinstallatie zijn aanwezig en kunnen worden gehuurd.

- Kinderopvang: - "Gastouder De Kinderserre in Gasselternijveenschemond biedt een gezellige, veilige en huiselijke omgeving voor kinderen om te spelen en zich te ontwikkelen. De Kinderserre ligt in een landelijke omgeving en heeft een grote tuin met veel speelruimte. De Kinderserre ligt gunstig voor woon-werkverkeer van Stadskanaal naar Groningen en Assen en ligt dichtbij Stadskanaal. Wij bieden opvang van maandag tot en met donderdag van 7.00-19.00 uur."

- Veiligheid: - In juni 2021 hebben inwoners van Gasselternijveenschemond in een maand tijd genoeg ingezameld om een automatische externe defibrillator (AED) voor het dorp te financieren. Een AED of hartstarter is een draagbaar toestel dat wordt gebruikt bij de reanimatie van een persoon met een hartstilstand (circulatiestilstand). Indien de hartstilstand het gevolg is van bepaalde levensbedreigende ritmestoornissen (ventrikelfibrilleren of polsloze ventrikeltachycardie) kan een elektrische schok van een AED het gestoorde hartritme doen stoppen. Dan krijgt het normale hartritme de kans om de controle terug over te nemen. In tegenstelling tot een gewone (manuele) defibrillator werkt een AED automatisch en kan zo ook door EHBO'ers, burgerhulpverleners en bedrijfshulpverleners gebruikt worden in een noodsituatie.

Reactie toevoegen