Gemeente Esch in ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Esch is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Boxtel. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1995. In 1996 over naar gemeente Haaren, in 2021 over naar gemeente Boxtel.
- Wapen van de voormalige gemeente Esch.
- Onder het dorp Esch vallen ook de buurtschappen Hal en Schorvert.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
773-774 kopie begin 13e eeuw Hesc, 1200-1225 Escho, 1312 kopie 1350 Esche, 1315 kopie 17e eeuw Essche.
Naamsverklaring
De oude vormen suggereren een betekenis 'essenbos' teruggaand op de collectiefvorm van het Germaanse aski*.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Esch ligt Z van Vught, NO van Haaren, NW van Boxtel.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente Esch 61 huizen met 473 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 30/245 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Overeind 13/97, Kraaijenbroek 7/49, Schutsboom 6/45 en Heikant 5/37. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 900 huizen met ca. 2.200 inwoners.
Terug naar bovenAls je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Esch, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:
- Heemkundekring De Kleine Meijerij (die o.a. dit dorp als werkgebied heeft). De vereniging beschikt over een eigen gebouw, het Heemcentrum (Spoorlaan 70 te Oisterwijk), waar vergaderingen plaatsvinden en waarin de bibliotheek- en documentatiecollectie is ondergebracht. Daarnaast is er ook een kleine tentoonstellingsruimte met wisselende exposities. Openingstijden: iedere vrijdagmiddag van 13.30-16.00 uur, of op afspraak met de bibliotheekcoördinator dhr. J. Franken (tel. 013-5333366).
- De Canon van Esch biedt een overzicht van de geschiedenis van het dorp in meer dan 100 afbeeldingen.
- Verhalen over de geschiedenis van Esch op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).
Terug naar boven- De stuurgroep PEP (Platform Esch' Perspectief) heeft haar “Leefbaarheidsplan” klaar. Ruim 45 vrijwilligers hebben een jaar lang hard gewerkt om vier thema’s aan een nader onderzoek te onderwerpen. Het betreft de onderdelen: Verkeer, Verenigingen, Zorg en Welzijn en Wonen, Leefomgeving en Voorzieningen. Dat alles heeft geresulteerd in het Leefbaarheidsplan. Een plan opgesteld door Esschenaren en ook bestemd is voor Esschenaren. De conclusies van dit plan zullen dienen als “vertrekpunt” voor de komende tien jaar, waarbij de overgang naar de gemeente Boxtel een belangrijke rol speelt. Niet alleen voor de gemeente Boxtel, maar ook voor de stuurgroep PEP. Zij hebben de taak om het plan tot uitvoering te brengen. Met gepaste trots hebben ze het plan op 25 september gepresenteerd in gemeenschapshuis De Es.
Terug naar boven- De modderpoel van biologische varkenshouderij De Jofrahoeve in Esch voldoet aan alle wetenschappelijke criteria voor een ‘perfecte poel’ en heeft daarom de prijs Mooiste Modderpoel 2010 gewonnen. Terwijl voor veel mensen allang vaststaat dat varkens in de modder horen, wordt het modderbad stelselmatig genegeerd in politiek, landbouw en wetenschap. Slecht 0,1% van de 12 miljoen varkens in Nederland heeft toegang tot een modderpoel. Het rapport 'Zoelen van varkens en implicaties voor dierenwelzijn' van Landbouwuniversiteit Wageningen (2010), concludeert dat een modderbad onmisbaar is voor varkens. Varkens zijn verwant aan nijlpaarden en wilde zwijnen. Zij kunnen niet zweten en hebben modder nodig om oververhitting op warme zomerdagen te voorkomen. Het rapport beschrijft ook de perfecte poel.
De poel van familie Van Wagenberg van de Jofrahoeve is perfect: deze heeft een ‘bounty’-eiland en zonnedek voor de varkens, is groot genoeg voor alle dieren en ziet eruit als een meer met een modderige rand eromheen. Ook heeft de poel schurkplekken, verschillende dieptes en schoon drinkwater in de buurt. Frank en Jolanda van Wagenberg ontvingen op 12 september 2010, tijdens het Weekeinde van het Varken, de Moddertrofee en het certificaat ’Perfecte Poel’. "Ik ben erg trots op m'n prijs. De beker krijgt een mooi plekje in huis. Ik ben ook blij dat er steeds meer aandacht komt voor dierenwelzijn. Ik geniet ervan als mijn varkens de poel veel gebruiken", aldus Frank van Wagenberg.
Wakker Dier voert campagne om meer varkens naar buiten te krijgen. De goedkope vleesprijzen hebben ertoe geleid dat de modderpoel compleet is verdwenen uit praktijk, regelgeving en wetenschap. Voor de komst van de vee-industrie was een poel standaard onderdeel van de varkenshouderij en werd het belang ervan ook beaamd door wetenschappers, aldus het rapport. Door de intensivering is de modderpoel verdwenen. Deze paste niet in de neerwaartse spiraal om steeds goedkoper en daardoor steeds massaler te produceren. Wakker Dier wil deze spiraal doorbreken: geen kwantiteit, maar kwaliteit; een eerlijke prijs voor de boer en een goed leven voor het dier. Onder de links vind je nadere informatie over waarom een modderpoel goed is voor varkens, en welke nadelen het heeft dat de varkens in de intensieve veehouderij dat niet hebben.
Terug naar boven- Esch heeft 12 rijksmonumenten.
- Klooster Sancta Monica is in 2012 verbouwd tot een complex met 44 starterswoningen.
- Mariakapel.
- Ooit is iemand op het idee gekomen om als verfraaiing 3 paardenkastanjes te planten bij de driesprong waar Leunisdijk, Haarenseweg en Postelstraat bij elkaar komen. Inmiddels uitgegroeid tot monumentale exemplaren. Tussen de bomen is in 1965 een dorpspomp geplaatst. Dit is niet alleen een waterpomp; 1x per jaar is het ook een bierpomp. Hoe dat zit kun je lezen bij Jaarlijkse evenementen.
Terug naar boven- Sinds 1966 is er in het dorp jaarlijks op Hemelvaartsdag het Bierpompfeest. Nieuwe inwoners krijgen een keramieken bierpul en worden uitgenodigd om er bij te zijn als de biertapper het schuimende gerstenat uit de dorpspomp laat stromen. Er zijn kraampjes, waar men kan kennismaken met activiteiten in het dorp en het verenigingsleven. Vendeliers groeten met hun vaandels. En er is muziek en dans. Het raadsbesluit om met de nieuwe inwoners samen te komen rond de bierpomp is in 1965 genomen. Citaat uit het raadsbesluit: "Ieder jaar wanneer de kastanjebomen bloeien zullen de nieuwe bewoners van Esch door het gemeentebestuur worden uitgenodigd rond de bierpomp samen te komen om een pul bier te drinken in aanwezigheid van de voltallige gemeenteraad, de plaatselijke geestelijkheid, de boerenkapel, het oudste lid en schilddrager van het Willibrordusgilde en afgevaardigden van de besturen van alle verenigingen." Nadere informatie over de geschiedenis van dit unieke fenomeen vind je op de site van Stichting De Essche Bierpomp.
Terug naar boven- De ca. 10 km lange Essche Stroom is vanaf de industriële revolutie tot eind jaren zestig verontreinigd geraakt met chroom door de textiel- en leerfabrieken in Oisterwijk en Tilburg. De verontreiniging had zich in het slib van de waterbodem opgehoopt en is in 2012 verwijderd. Door het baggeren van het slib is het water nu gereinigd en kan de natuurlijke situatie zich herstellen. Waterschap De Dommel heeft in 2017 het project 'Ecologische Verbindingszone Essche Stroom' uitgevoerd. Dat omvatte het inrichten van 3 zogeheten 'ecologische stapstenen' in Esch: de waterontdekplek achter de Willibrordusschool, ’t Haventje bij de Haarensebrug en het Essche Loopje ten noorden van de Runsdijk. En in de buurt van de Essche Stroom zijn verder enkele kleine natte natuurgebiedjes aangelegd, met poelen, houtwallen en loofbosjes.
Naast de grote brug heeft het dorp Esch weer een haventje gekregen. Wat verder van de weg af zijn hooilanden aangelegd met inheemse fruitbomen en centraal in de velden een poel voor de amfibieën. De stapsteen achter de basisschool is een educatieve speelplek, waar water centraal staat en waar kinderen, vanaf een steiger, met schepnetten planten en waterdiertjes kunnen onderzoeken. Tussen de Runsdijk en de Essche Stroom is een deel van het Essche Loopje natuurlijker ingericht. De 'stapsteen' verbindt het Essche Loopje met de Essche Stroom en vormt een belangrijke verbinding met de Halsche Beemden. Het talud van het Essche Loopje is flauwer gemaakt, en er is een robuuste poel en een houtwal aangelegd. (bron: Waterschap De Dommel, 24-4-2017)
- "Om te zorgen dat Esschenaren ook in de toekomst droge voeten houden, is Waterschap De Dommel in maart 2021 gestart met het ophogen van de dijk langs de Essche Stroom. Tussen de Nergena, ten zuiden van Esch en het spoor Den Bosch-Boxtel, wordt 2,4 kilometer dijk verbeterd en aangelegd. De opgave was ingewikkeld. Met name omdat een deel van de huizen in het dorp zo dicht bij de Essche Stroom ligt. Afhankelijk van de beschikbare ruimte wordt langs de beek een ‘groene dijk’ of een dijk met damwand aangelegd. Bijzonder is dat veel transport van zand en klei over het water gaat. Naar verwachting is het werk eind 2021 klaar.
Damwand. “Niet overal is er genoeg ruimte voor een groene dijk”, geeft projectleider Hans Koekkoek aan. “Daarom plaatsen we een damwand tussen de stuw in Esch tot net voorbij de brug aan de Haarenseweg. Deze damwand komt aan de oostzijde, dus aan de kant van het dorp”, vertelt Koekkoek. “In het voortraject hebben bewoners hun zorgen geuit over mogelijke schade aan hun woningen door de trillingen waarmee het plaatsen van zo’n wand doorgaans gepaard gaat. Hierin willen we uiteraard geen risico’s nemen. Er is gekozen voor een bijzondere manier van werken: de damwand wordt erin gedrukt in plaats van getrild. Dit is de Silent Piler methode.”
Transport over het water. “We hebben een bewuste keuze gemaakt in de transportroutes en de inrichting van werkruimte, zodat de Haarenseweg en de dorpskern zo veel mogelijk worden ontzien”, licht omgevingsmanager Loes Weemen van aannemer Ploegam toe. “Een deel van het transport gaat vanaf de N264 richting de Nergena, via een rijplatenbaan naar de kade. Daarnaast transporteren we ook materialen, via de percelen bij de Runsdijk, over het water naar de locaties van verwerking. Op deze manier worden gevaarlijke situaties, overlast en schade voor de directe omgeving zo veel mogelijk voorkomen.” Op Esschestroom.nl is een korte video te bekijken met informatie over de uitvoering." (bron: Waterschap De Dommel, maart 2021)
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Esch, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Diaserie wandeling tussen Esch en Haaren door Loes Westgeest.
- Fotoreportage van het dorp door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over het dorp met o.a. actualiteiten, activiteitenagenda en reportages van Lokale Omroep Esch (Loesch).
- Nieuws: - Nieuws uit Esch van lokale omroep Loesch op Facebook.
- Dorpshuis: - "Dorpshuis de Es is al vele jaren een vaste ontmoetingsplek voor jong en ouder in Esch. Sinds begin jaren tachtig ligt het Dorpshuis aan de Dorpsstraat, tegenover de kerk. Naast de plaatselijke horeca vult Dorpshuis de Es een behoefte in voor onder meer verenigingen. De aangeboden ruimtes binnen het huis zijn geschikt voor wat kleinere gezelschappen en daarnaast is het mogelijk om in de grote zaal een groot gezelschap onder te brengen. Door de grootte is het tevens een vaste plek voor repetities van de fanfare en blaaskapel. Inmiddels kan gezegd worden dat er elke dag en avond (de weekenden uitgezonderd) activiteiten zijn in ons Dorpshuis.
Zoals vele gemeenschapshuizen heeft de "terugtredende overheid" ook gevolgen gehad voor de Es. Gelukkig is door het goede contact met de gemeente Haaren, onze gebruikers (zeg maar gerust "huisgenoten") en een fantastische groep van personeel en vrijwilligers een basis gelegd voor een gezonde toekomst. Dorpshuis de Es geeft verenigingen, waar dit kan, ook graag verantwoordelijkheid, zodat ook zonder actief beheer van de accommodatie gebruik kan worden gemaakt. Hierin ligt de toekomst, waarin Dorpshuis de Es een ontmoetingsplek kan blijven voor iedereen uit Esch en de nabije omgeving. Graag tot ziens in Dorpshuis de Es!"
- Onderwijs: - "Een stabiele leeromgeving is gebaat bij een veilig en pedagogisch klimaat. Alleen kinderen en leerkrachten die zich veilig en gewaardeerd voelen zijn in staat zich te ontwikkelen. Basisschool Willibrordus in Esch investeert daarom veel in de schoolregels én in de sociaal-emotionele methode de Kracht van 8. Deze methode is geïntegreerd in het onderwijsprogramma. Respectvol met jezelf en elkaar omgaan is onze rode draad. Voor ons team is de uitdaging dat het niet bij mooie woorden blijft, maar dat je het in de hele school terugziet. De Kracht van 8 geeft ons handvatten in de vorm van positieve uitgangspunten. Acht krachten, die tot uiting komen in allerlei activiteiten. De herhaling leidt ertoe dat het vanzelfsprekend wordt om meer respectvol met elkaar om te gaan.
De groepen 1 tot en met 8 behandelen door het jaar heen tegelijkertijd een van de acht krachten. Alle leerlingen in de groepen 1 tot en met 8 zijn verdeeld over ‘krachtgroepen’. Jong en oud door elkaar vormen zo een groep. Maandelijks komt elke groep bij elkaar om samen de krachten uit te dragen. Verbondenheid en verantwoordelijkheidsgevoel geven we op deze manier vorm. Krachtig onderwijs maak je samen. De inbreng van onze ouders vinden we waardevol. Aan elke krachtgroep is een ouderpanel gekoppeld, waarmee we in gesprek gaan over relevante onderwerpen binnen het onderwijs. De acht krachten: Ik ben mezelf; Eerlijk zijn; Rekening houden met elkaar; Samenwerken en elkaar helpen; Luisteren naar elkaar; Zeggen wat we graag willen; Laten we opnieuw beginnen; Iedereen hoort erbij." En als variant op de beroemd geworden slogan van oud-president Obama van de USA, 'Yes we can!", hanteert de school de slogan 'Y'Esch we can!'
- Muziek: - "Muziekvereniging St. Willibrordus Esch is een bruisende muziekvereniging die al ruim 70 jaar actief is. Een muziekvereniging die een zeer gevarieerd repertoire speelt, die gekenmerkt wordt door gezelligheid en die voortdurend nieuwe activiteiten ontplooit. Muziekvereniging St. Willibrordus bestaat uit vier onderdelen: het opleidingsorkest, het groot fanfareorkest, de jeugdslagwerkgroep en de slagwerkgroep. Voor alle vier de onderdelen gelden dezelfde doelstellingen: een behoorlijk muzikaal niveau, de nodige gezelligheid voor de leden en een maatschappelijke functie binnen de Essche gemeenschap.
Opleidingsorkest. Muziekvereniging St. Willibrordus Esch heeft een actief opleidingsorkest. Uiteraard is het belangrijkste doel van dit orkest om bij te dragen aan de muzikale ontwikkeling van de leden. Het opleidingsorkest leert de leden om in groepsverband te spelen en bereidt hen voor op het lidmaatschap aan de grote orkest. Maar ook gezelligheid en het versterken van het verenigingsgevoel hoort ook zeker tot de doelstellingen. Wil je eens kennismaken? Kom dan gerust eens langs tijdens de repetitie van het orkest. Die vindt plaats op donderdag van 19.00-20.00 uur in dorpshuis De Es.
Groot fanfare orkest. Het groot orkest van Muziekvereniging St. Willibrordus Esch telt ongeveer 45 leden. Pubers, senioren en alles wat in leeftijd daartussen zit, is vertegenwoordigd. Juist deze gemêleerde samenstelling maakt het orkest tot een boeiend gezelschap waar iedereen zich thuis voelt. Het orkest komt uit in de 3e divisie van de Brabantse Bond. Naast de jaarlijkse concerten in en buiten het dorp zorgt het orkest ook voor de muzikale opluistering van allerlei evenementen. Naast diverse serenades, spelen we bij de jaarlijkse intocht van Sinterklaas, de Avond 3 daagse, Koningsdag en het dauwtrappen op de 1e zondag van mei. Het fanfare orkest repeteert iedere donderdag van 20.00-22.15 uur in dorpshuis de Es.
Slagwerkgroep. De slagwerkgroep van Muziekvereniging St. Willibrordus Esch telt ongeveer twintig leden. Naast volwassenen mag de groep zich gelukkig prijzen met een grote groep jeugdleden. Naast de gezamenlijke optredens met de fanfare treedt de slagwerkgroep ook regelmatig afzonderlijk naar buiten. Zij deinzen daarbij niet terug voor het gebruik van niet-alledaagse slagwerkinstrumenten zoals oude olievaten of Afrikaanse Djembees. Hun solo-optredens worden vaak gekenmerkt door een hoog entertainmentgehalte. Legendarisch zijn inmiddels hun spectaculaire optredens tijdens het Bierpompfeest en het jaarlijkse Vriendenconcert. De slagwerkgroep maakt zowel tijdens repetities als tijdens optredens gebruik van het hele scala aan slagwerkinstrumenten: gong, kleine trom, dieptetrom, triangel, grote trom, xylofoon, enzovoort. De slagwerkgroep repeteert iedere maandag van 20.00-22.00 uur in dorpshuis de Es."
- Genealogie: - "Ik ben in het bezit van alle genealogische gegevens van Esch en gerelateerden uit de omgeving. Indien je op zoek bent naar gegevens dan kun je contact met mij opnemen." Aldus Martien Verreijt op zijn genealogische website.
Reactie toevoegen