De bosrijke omgeving van Esbeek is een paradijs voor o.a. MTB'ers. Vandaar dat MTB Esbeek diverse tochten organiseert. Op de tweede zaterdag van oktober is dat de Esbeekse Najaarstocht.
Het andere evenement van MTB Esbeek is de Lichtjestocht (eind maart), naar eigen zeggen 'Nederlands leukste funbike-evenement'. Kennelijk is dat niet teveel gezegd, want de inschrijving via internet is altijd binnen een half uur volgeboekt...
De Haaikneuters is de carnavalsvereniging van Esbeek. De carnavalsoptocht van Esbeek is naar eigen zeggen een van de mooiste van de Kempen, en bijna letterlijk het halve dorp neemt er aan deel: 400 van de 1.200 inwoners!
- Esbeek is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de regio Hart van Brabant en daarbinnen in de streek Kempen, gemeente Hilvarenbeek.
- Onder het dorp Esbeek vallen ook de buurtschappen Dun, Groenstraat, Hoogeind en Spul (deels).
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1396 kopie Esbeke, 1542 Esbeeck, 1566 Esbeek.
Naamsverklaring
Wel verklaard als een samenstelling van beek 'natuurlijke waterloop' en de boomnaam es (Fraxinus excelsior), maar de verwachte oude varianten met esch- ontbreken. De Duitse plaatsnamen Asbach (1183 Asbach) en Esbeck (1036 kopie 12e eeuw Asbiki) worden echter ook geduid als samenstellingen met de boomnaam es. Van der Aa (1) vermeldt: "Het ontleent zijnen naam van den loop in de gedaante eener S, waarmede dit beekje het geh. Esbeek doorsnijdt."(2)
Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Haaikneuterrijk.
Esbeek ligt Z van Hilvarenbeek, ZW van Diessen.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Esbeek 70 huizen met 370 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners.
Terug naar bovenAls je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Werkgroep Heemkunde Esbeek, die zich bezig houdt met achterhalen en vastleggen van de geschiedenis van het dorp. Zij houden die kennis niet voor zichzelf, maar beogen die op allerlei manieren aan mensen uit het dorp en daarbuiten kenbaar te maken. Zij doen dit door o.a. het organiseren van tentoonstellingen, het schrijven van artikelen, en het uitgeven van boeken. Verder maken zij filmopnamen en foto’s, organiseren ze excursies en geven ze lezingen. En ze hebben oog voor archeologische vondsten, streven naar het in stand houden van waardevolle historische gebouwen, en vragen aandacht voor andere historische Esbeekse relicten in het buitengebied. Met steeds voortschrijdende inzichten beogen zij de geschiedenis van het dorp helder te krijgen. De werkgroep ressorteert onder Stichting De Aalst uit Esbeek en onderhoudt nauwe contacten met Heemkundige Kring Joannis Goropius Becanus uit Hilvarenbeek.
Terug naar boven- "Esbeek is overtuigend winnaar geworden van de Dorpsvernieuwingsprijs 2019. Dit jaar telden vernieuwing en duurzaamheid extra mee. De jury was onder de indruk van een sterk samenspel tussen langetermijnvisie, verduurzamen van korte termijnacties, voeling houden met veranderende behoeftes en heel veel vrijwillige inzet. “De 300 zonnepanelen op het dorpscafé en kloppend hart van het dorp, staan symbool voor de energie die je voelt als je je onder de Esbeekers begeeft”, aldus de jury. De tweede prijs ging naar het Limburgse Wellerlooi, waar 75% van de huishoudens via crowdfuncing financieel bijdroeg aan de totstandkoming van een MFC (Multi Functioneel Centrum). Een gedeelde derde plaats was er voor Den Andel en Ansen. Waardering was er resp. voor de ontwikkeling van een dorpsbelangenorganisatie naar een dorpsnetwerk en voor de aanpak van het thema duurzaamheid: in energie en het creëren van nieuwe woningen met een eigen initiatiefrol van het dorp.
De Dorpsvernieuwingsprijs 2019 werd uitgereikt in Witteveen (winnaar van de prijs in 2017). Kandidaat zijn dorpen die werken aan het realiseren van eigen voorzieningen. Voorzieningen die belangrijk zijn voor de leefbaarheid van het dorp omdat ze bijdragen aan duurzaamheid, getuigen van visie op langere termijn, innovatief zijn, of bijdragen aan een groter netwerk met bovendorpse belangen. Uit de 15 dorpen die zich voor de prijs aanmeldden, gingen de vier genoemde dorpen naar de finale. Aan de Dorpsvernieuwingsprijs zijn geldbedragen verbonden van € 3000 voor de winnaar; € 1500 voor het dorp dat op de tweede plaats eindigt en € 1000 voor de dorpen die op de gedeelde derde plaats eindigden. Met het bedrag kunnen mooie initiatieven weer verder geholpen worden. Lees hier het juryrapport en bekijk hier het beeldverslag van de dag. De tweejaarlijkse Dorpsvernieuwingsprijs is een initiatief van de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVKK). De winnaar dingt mee naar de Europese Dorpsvernieuwingsprijs. Zo creëert de prijs een nationaal en internationaal platform waar initiatieven zichtbaar worden en kennis en ervaring worden gedeeld." (bron: LVKK) Een van de elementen waarmee de Esbeekenaren zich in het kader van de Dorpsvernieuwingsprijs op de kaart hebben gezet is de prachtige rap-videoclip 'Straight outta Esbeek', waar zo te zien zo ongeveer het halve dorp aan heeft meegedaan, van zeer jong tot zelfs een inwoonster van 90 jaar!
- In 2016 is Natuurbegraafplaats De Utrecht (Scheidijk 1) gerealiseerd, in het Z buitengebied van Esbeek, deels op grondgebied van buurdorp Lage Mierde. Het terrein is eigendom van ASR. Deze verzekeraar heeft het terrein tot 2076 verpacht aan Stichting EEN&AL Natuurbegraven. Het erfpachtcontract bepaalt dat de graven eeuwige grafrust kennen en niet opnieuw worden gebruikt – ook niet door een opvolgend eigenaar van de grond. De bepaling geldt ook wanneer de erfpacht eindigt en de natuurbegraafplaats is overgegaan in natuur. Ook de toegankelijkheid van het terrein is geborgd. Op Natuurbegraafplaats De Utrecht wordt de uitvaart zo ingevuld dat de natuur en het milieu zo min mogelijk worden belast. Daarom bestaan de kist, wade of urn uit natuurlijke en goed afbreekbare materialen en wordt als rouwboeket bij voorkeur een veldboeket gebruikt of een boeket van bloemen uit eigen tuin. Chemisch behandelde en geïmporteerde bloemen zijn niet toegestaan. Je bent geheel vrij in het invullen van de uitvaart en kunt dit op een zeer persoonlijke wijze doen, zolang je de natuur respecteert.
Terug naar boven- Esbeek heeft 16 rijksmonumenten, voor een groot deel betrekking hebbend op landgoed De Utrecht.
- In 1889 is de parochie Esbeek opgericht, als afsplitsing van de parochie Hilvarenbeek, wat leidt tot de bouw van de Sint Adrianuskerk, die in 1890 gereed komt. Deze kerk wordt in 1937 opgevolgd door de huidige Adrianuskerk. De toren van de eerste kerk is daarbij behouden gebleven en ommanteld. In 2019 is de kerk herbestemd tot integraal kindcentrum, waarvoor zie verder het hoofdstuk Links.
- De Mariakapel bij de kerk dateert net als de huidige kerk uit 1937.
- De brandtoren op landgoed De Utrecht dateert uit 1906 en is een rijksmonument. Rond 1900 zijn in ons land veel brandtorens gebouwd in bosrijke omgevingen, om zo tijdig eventuele bosbranden te kunnen signaleren en daarop actie te kunnen ondernemen. De torens verliezen in de jaren tachtig hun functie, als vliegtuigen en helicopters die taak overnemen. Veel torens zijn inmiddels afgebroken. Op Landgoed De Utrecht is de 32 meter hoge en architectonisch bijzonder fraaie brandtoren gelukkig bewaard gebleven (Torenlaan 1). Deels verscholen achter hoge bomen en omgeven door prachtige eiken en rododendrons, is de nagenoeg symmetrische toren, met op de begane grond het houtvesterskantoor, een blikvanger. De toren straalt door de sobere vormen een zekere rust uit en is ontworpen in de stijl van de Amsterdamse School. Dat is niet verwonderlijk, want het gebouw is ontworpen door architecten J.F. Staal en A.J. Kropholler, een assistent van de bekende architect Berlage. Een bouwwerk van Berlage op de Hoge Veluwe - het jachtslot Sint Hubertus - heeft als voorbeeld gediend voor het ontwerp van de toren bij Esbeek.
Huis en toren zijn een compositie in baksteen waarin kleine en grote bogen en verticale openingen het beeld bepalen. Het gebouw is rijkelijk voorzien van ornamenten zonder dat het geheel een opgedirkte indruk maakt. De versiering voegt zich gewillig in zijn opdracht het grote geheel tot iets moois te maken: rijgsteken van gele baksteen onder de dakrand, speelse openingen in gemetselde balustrades en prachtig glas in lood met Jugendstil motieven. Het hoogste gedeelte van het torenlichaam is van hout bedekt met 'dakpannen' van zink. Een destijds graag gebruikt materiaal dat licht, waterdicht en makkelijk te verwerken was. Het ziet er uit als een vissenhuid met schubben. Door de jaren heen raakt de brandtoren echter in verval. AMEV (opvolger van verzekeringsmaatschappij De Utrecht) restaureert de toren grondig in 1991. (bron en nadere informatie: zie de link)
- In de Schuttershof is in 2009 het Andreas Schotel Museum gerealiseerd. De van oorsprong Rotterdamse kunstenaar Andreas Schotel (1896-1984) heeft een groot deel van zijn leven in Esbeek gewerkt. Daar deed hij zijn inspiratie op; de werkende mens op de akkers, in de bosbouw en in de steenfabriek. Daarnaast verloochende hij zijn Rotterdamse afkomst niet. Hij maakte vele werken van de werkende mens in Rotterdam. De haven, de bouw van de metro en de wederopbouw van het gebombardeerde Rotterdam zijn in vele werken terug te vinden. Geopend dinsdag t/m zondag 11.00-16.00 uur. Toegang gratis. Groepen op afspraak.
Terug naar boven- Carnaval. - Carnavalsvereniging De Haaikneuters. "Jaarlijks trekt een grandioze Optocht door het Haaikneuterrijk - een rijk dat de rest van het jaar ‘Esbeek’ heet. Deze Optocht is in de loop der tijd uitgegroeid tot een van de mooiste in de Kempen. Vermeldenswaardig daarbij is dat er van de Esbeekse gemeenschap, die uit ca. 1.200 inwoners bestaat, maar liefst zo’n 400 mensen deelnemen aan deze Optocht. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het dorp in de weken voor carnaval volledig in het teken staat van De Optocht, wat zelfs aan de resultaten op de diverse scholen te merken is. Een echte Haaikneuter wordt op de basisschool al met het Carnavalsvirus besmet en komt daar nooit meer vanaf", aldus de lokale dorpssite.
- MTB Lichtjestocht (op een zaterdag eind maart), georganiseerd door MTB Esbeek.
- Op de 2e zondag van oktober is er de Esbeekse Najaarstocht (MTB-toertocht), georganiseerd door MTB Esbeek, de lokale vereniging voor MTB'ers en wielrenners. Je kunt kiezen uit de afstanden 30, 45, 60 en 75 km. Tijdens de tocht zelf kun je eventueel nog kiezen om deze afstanden in te korten of te verlengen. Inschrijven kan op de dag zelf. Voorinschrijving is niet nodig. De Esbeekse Najaarstocht is een toertocht en uitdrukkelijk geen wedstrijd. Mocht je erg hard willen rijden dan adviseren ze je tussen 8:00 en 8:15 uur te vertrekken. Anders vragen ze je begrip voor de langzamere deelnemers op het parcours. Ieder jaar worden er nieuwe tracks toegevoegd. Het uitdagende parcours leidt je door de mooiste natuur van de Kempen. Je zult veelal over onverharde paden en single tracks rijden. Harde weg is een uitzondering op dit parcours! Onderweg zijn er uiteraard pauzeplaatsen, waarbij ook de inwendige mens aan zijn trekken kan komen. Bij nat weer is er een bikewash voorzien nabij de finish. Zo kan je fiets netjes de auto en schuur in. Dat is nog eens service!
- Vanuit Duitsland is het Oktoberfest overgewaaid naar veel dorpen in Nederland. In Esbeek doen ze dat net even anders dan anders en maken ze er een Novemberfest van. Op een zaterdag in november dus.
Terug naar boven- Sinds 2011 is er de Andreas Schotel wandelroute. Een wandeling van ongeveer 10 km (verkort 3,5 km) langs enkele werkplekken van de Rotterdamse kunstenaar die gedurende 60 jaar in Esbeek woonde en werkte (zie verder hierboven bij Musea). Om de wandeling nog aantrekkelijker te maken, zijn langs de route diverse schildersezels geplaatst met daarop een plaquette met een etsafdruk van Andreas Schotel. Plaatselijk kunstenaar Hannes Verhoeven heeft er beelden bij gemaakt, waarbij de etsen als het ware 'tot leven komen'. - Diaserie Andreas Schotel wandelroute.
Wandel- en kunstroute Andreas Schotel in Esbeek heeft de Brabantse Stijlprijs 2017 gewonnen. 45 Brabantse gemeenten dongen, met in totaal 82 projecten, mee naar De Brabantse Stijlprijs 2017. Daarbij ging het om gerealiseerde ruimtelijke initiatieven waarbij niet alleen de gemeente een rol van betekenis heeft gespeeld, maar waarbij vooral de betrokkenheid van inwoners, ondernemers en initiatiefnemers doorslaggevend is geweest. De 5 finalisten geven volgens de jury op uitstekende wijze invulling aan de beoordelingscriteria, zoals maatschappelijke waarde, lef, doorzettingsvermogen en originaliteit.
De route won niet alleen de juryprijs, maar ook de publieksprijs; 3.591 van de 10.975 uitgebrachte stemmen gingen naar de inzending van gemeente Hilvarenbeek. "Dit hadden we niet verwacht! Het is vooral een erkenning van al onze vrijwilligers. Andreas Schotel zet ons dorp op de kaart, de route wordt heel erg gewaardeerd door het publiek en daar genieten wij heel erg van", reageert Piet Verhoeven, voorzitter van Stichting Vrienden van Andreas Schotel. Ook burgemeester Ryan Palmen van Hilvarenbeek steekt zijn trots niet onder stoelen of banken: "Andreas Schotel is een van de initiatieven in Esbeek waar heel veel energie in zit. Ze weten heel veel mensen erbij te betrekken, hun manier van samenwerken is echt inspirerend!"
De winnaars ontvingen de Stijlprijs, een trofee gemaakt door kunstenares Simone van Bakel, uit handen van juryvoorzitter en gedeputeerde Erik van Merrienboer. Hij noemde de hechte samenwerking tussen inwoners en professionals en de ontwerpkwaliteit als doorslaggevende pluspunten: "De combinatie van landschap, natuur en kunstobjecten zijn een lust voor het oog, en geven een boost aan de omgeving op een bijna surrealistische manier. Waar het kleine dorp Esbeek groots in kan zijn! Andreas Schotel verdient een nog veel groter publiek." De publieksprijs, een cheque ter waarde van 2.500 euro, wordt gebruikt om de route verder te ontwikkelen. Voor nadere informatie zie de tekst, het juryrapport en het filmpje onder de link.
- Landgoed De Utrecht. In 2012 is voor het eerst sinds 2001 de rugstreeppad 'herontdekt' op landgoed De Utrecht.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Esbeek, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Esther de Raad en Michaël Breukers hebben in 2015 in opdracht van de Tilburgse Stichting Saanderdaags ca. 120 korte films geproduceerd, met levendige interviews met tientallen oudere inwoners uit 6 dorpen in de Kempen. Een van die dorpen was Esbeek. De films zijn op DVD bij genoemde stichting verkrijgbaar geweest. Cameraman Ad van Korven heeft prachtige beelden geschoten van de gesprekken over het dorpse leven van 50 jaar en langer geleden. Je hoort hoe het Kempische dialect steeds met een lokale tongval gesproken wordt, en je ervaart de gemoedelijkheid en de gastvrijheid die de Kempenaar zo eigen is. Als je door de Facebookpagina onder de link scrollt, vind je er enkele voorbeelden van. Ook op de site van de stichting waren diverse filmpjes online te bekijken, maar die site is inmiddels opgeheven. Te zijner tijd is er weer het een en ander op het internet te bekijken. Men stelt ons daarvan op de hoogte zodra dat het geval is, en wij zullen dat dan hier vermelden.
- Fotoreportage van Esbeek door Kees Wittenbols uit Breda.
Terug naar boven- In 2014 is het boek 'Esbeek van de hak op de tak' (auteur: Jan van Helvoirt) verschenen.
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Esbeek.
- Nieuws: - Het 2-wekelijks verschijnende dorps-nieuwsblad van Esbeek 't Kleppermenneke is via de link ook online te lezen (ook oudere nummers).
- Belangenvereniging en dorpshuis: - Esbeek is een levendig dorp met maar liefst ca. 40 verenigingen. Toch staat de leefbaarheid van kleine kernen als deze onder druk. Door onder meer krimp, vergrijzing en ontgroening verdwijnen voorzieningen of dreigen deze te verdwijnen. Wat voor inwoners weer een aanleiding kan zijn om uit het dorp te willen of moeten vertrekken, waardoor het dorp in een neerwaartse spiraal terechtkomt. Gelukkig weten steeds meer kernen deze bedreigingen in kansen om te buigen, zo ook hier.
De Esbeekse populatie maakte zich in 2006 zorgen over de toekomst van de dorpskroeg. In het naburige Biest-Houtakker nam een Chinees restaurant de plaatselijke kroeg over. Wat als hier Café Schuttershof zou veranderen in een wokrestaurant? Het dorp zou zijn ontmoetingsplaats kwijt zijn. Dat mocht niet gebeuren, dus greep de pas opgerichte Dorpscoöperatie Esbeek in. De kroeg heeft nu zeshonderd eigenaren, de helft van het aantal inwoners. Driehonderd van hen hebben een aandeel in de kroeg, variërend in waarde van 200 tot 2.000 euro. Dankzij hun bijdragen kreeg de coöperatie een hypotheek voor het pand. De exploitatie van de gasterij gebeurt commercieel, maar de uitbater zit wel vast aan een aantal contractuele verplichtingen: het café moet zeven dagen per week open zijn en plaats bieden aan alle verenigingen van Esbeek. Vernieuwingen om het café beter te laten lopen waren niet nodig, omdat het al goed liep, volgens coöperatievoorzitter Piet Verhoeven. "Eigenlijk is het alleen maar beter gaan lopen sinds de dorpelingen eigenaar zijn", zegt hij. "De leden van de coöperatie maken reclame voor het café. Het café heeft daardoor zeshonderd ambassadeurs." (bron)
Dorpscoöperatie Esbeek heeft als doel te zorgen dat dat het dorp leefbaar en levendig blijft. De coöperatie houdt zich o.a. bezig met de speerpunten dorpshuis Schuttershof, bouwen voor jongeren, zorg en welzijn senioren, en accommodaties voor school en sport. Jongeren uit het dorp hebben een prachtige film gemaakt over hoe men hier het tij heeft weten te keren, bijvoorbeeld door de hiervoor beschreven aankoop en - met veel eigen mensen en middelen - verbouwing tot multifunctioneel dorpshuis Schuttershof. Hierdoor is het bijvoorbeeld voor ouderen aantrekkelijker om zo lang als mogelijk in het dorp te blijven wonen. Ook zijn er inmiddels starterswoningen, een zorgboerderij en een museum gerealiseerd. Voor nadere informatie over hoe de inwoners hun dorp weer tot een beoogd duurzaam bloeiende kern hebben weten te maken, zie het rapport 'Sterke verhalen. Burgerinitiatieven voor voorzieningen in kleine dorpen' (pag. 11-20).
- Onderwijs en kinderopvang: - De eerste school in Esbeek wordt in 1844 gebouwd aan de Dorpsstraat. In 1949 komt er een nieuw schoolgebouw. In een van de vijf lokalen wordt een kleuterklas ingericht. In die tijd bestaat er nog geen basisonderwijs maar zijn de kleuterschool en de lagere school nog twee aparte instellingen. Het aantal leerlingen op de lagere school neemt toe waardoor er geen plaats meer is voor de kleuters. De huur van de kleuterschool moet worden opgezegd en er moet een nieuwe kleuterschool komen. De gemeente wil echter geen nieuwe kleuterschool financieren. Dan gebeurt er iets unieks; de boerenbond en de kerk bekostigen de bouw van de nieuwe kleuterschool. Deze komt gereed in 1973.
Omdat de onderhoudskosten van het gebouw aan de Dorpsstraat te hoog worden, besluit men de 'nieuwe' kleuterschool uit de breiden en zo het gebouw geschikt te maken voor beide scholen. In 1983 wordt de nieuwe school, die ondertussen de naam De Wingerd heeft gekregen, officieel geopend. De laatste verbouwing dateert van 2005. De ontwikkelingen gaan echter door en het schoolgebouw was niet geschikt om een Integraal Kindcentrum (IKC) met voorzieningen voor kinderopvang en onderwijs voor 0-13 jaar te huisvesten. Daarom oriënteerden kinderopvang, peuterspeelzaal en onderwijs zich, samen met de dorpscoöperatie, op andere mogelijkheden om een IKC (Samenwijs accommodatie) in Esbeek te realiseren. Besloten is om de leegstaande RK kerk te herbestemmen tot IKC.
Die verbouwing is in december 2018 gereedgekomen. De bezoekers verbaasden zich tijdens een open dag over de transformatie die de Adrianuskerk inwendig heeft ondergaan: van monumentale kerk tot moderne, brede school. Vooral het vele licht en de aangename warmte binnen verrasten veel kijkers. Onder hen waren velen die de kerk eerder bezochten in zijn oude functie, zelfs ontroerd van het idee dat het gebouw nu een nieuwe, levendige en centrale rol zal spelen in het dorp. In het ontwerp van het Samenwijscentrum is veel van de oude kerk door architect Steef Luijten behouden, waarbij het contrast tussen oud en nieuw wordt benadrukt. Monumentale elementen komen prachtig tot hun recht in het vernieuwende interieur. De oude glas-in-loodramen stralen boven nieuwe grote ramen die het daglicht binnenhalen en uitzicht geven. Het klimaat in de kerk wordt geregeld door een uiterst moderne warmtepompinstallatie. In de energiebehoefte van het gebouw wordt voorzien door tientallen zonnepanelen op het naastgelegen coöperatieve Café Schuttershof. Stichting Samenwijs, Opvang & Onderwijs (basisschool, kinder-, peuter- en buitenschoolse opvang) heeft het gebouw ingericht en het in januari 2019 betrokken. De naam van de nieuwe brede school is Torenlei. - Site brede school Torenlei.
- Sport: - Voetbalvereniging s.v. Tuldania is opgericht in 1946.
- Dameskorfbalvereniging DKV Tuldania.
Reactie toevoegen