Eenigenburg is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Schagen. T/m 1989 gemeente Sint Maarten. In 1990 over naar gemeente Harenkarspel, in 2013 over naar gemeente Schagen.
Eenigenburg
Eenigenburg
Eenigenburg
Eenigenburg
Eenigenburg
- Eenigenburg is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek West-Friesland, gemeente Schagen. T/m 1989 gemeente Sint Maarten. In 1990 over naar gemeente Harenkarspel, in 2013 over naar gemeente Schagen.
- Het dorp Eenigenburg heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Sint Maarten.
- Onder het dorp Eenigenburg vallen ook de buurtschappen Grootven en 't Rijpje.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
1289 Einihborch, 1318 Enigheburch, ca. 1500 Enigeborch.
Naamsverklaring
Dankt zijn naam aan het (later verwoeste) kasteel dat Floris V hier liet bouwen na zijn overwinning op de Westfriezen. In de woorden van de kroniekschrijver: "...dede grave Florens tymmeren iiii starke castele in Vrieslant, alse Medembliec, Eningheborch, ... daer hi des onghetoemden volcs ingheborene onhoorsamheit mede temmen mochte". Het eerste deel kan samenhangen met het Middelnederlandse enich 'eenzaam, verlaten', hier mogelijk 'vrijstaand'.(1)
Familienaam
Vroeger waren hier families met deze plaatsnaam als achternaam. Tegenwoordig zijn die er in Nederland niet meer, maar in de Verenigde Staten des te meer. Dat zit zo: In 1849 emigreren drie families Eenigenburg naar Amerika. Inmiddels zijn er meer dan 2500 nakomelingen uit voortgekomen. Veel leden van dit geslacht wonen nog altijd dicht bij Chicago, waar de voorouders destijds een deel van deze stad hebben ontgonnen en ontwikkeld, maar de Eenigenburgs wonen inmiddels verspreid over heel Amerika. Er is nog altijd een band tussen het Nederlandse dorp en de Amerikaanse families. De banden zijn de laatste decennia versterkt. Zo waren leden van de Amerikaanse familie bij de viering van het 700-jarig bestaan van het dorp in 1989 en bij de opening van het Museum. In de loop der jaren hebben ook andere familieleden een bezoek gebracht. En een delegatie van het dorp heeft in 1999 de familie Eenigenburg Reunië in Chicago bijgewoond. Voor nadere informatie over de lotgevallen van de families met deze naam, of daarvan afstammend, zie de link.
Eenigenburg ligt NW van Warmenhuizen, W van Tuitjenhorn, O van Burgerbrug.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Eenigenburg 29 huizen met 160 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 70 huizen met ca. 170 inwoners.
Terug naar bovenTerpen
Eenigenburg ligt onder het NAP. Als de Hondsbossche Zeewering er niet was, zou het zilte zeewater het dorp doen overstromen. Duizend jaar geleden kennen de bewoners van dit gebied dit probleem nog niet. Dankzij een dik veenpakket ligt het land dan nog een meter hoger en de zee een meter lager. Maar door ontwatering en het bewerken van het veen klinkt de grond in, en de zeespiegel stijgt, net als nu. Tijdens overstromingen komt het water daardoor steeds hoger. De dijken die men aanlegt, bestaan uit veen. Ze zijn laag en spoelen snel weg. Bewoners wonen daardoor soms binnendijks en een paar jaar later buitendijks met als resultaat natte voeten. Een beproefde oplossing is een huis te bouwen op een verhoging van échte grond: op een terp.
De terpen worden door de bewoners zelf opgeworpen. Men gebruikt hiervoor allerhande materiaal uit de omgeving. Zo ontstaan de nu nog steeds zichtbare terpen in het vlakke Hollandse landschap. Het dorp Eenigenburg is op vier van dit soort terpen gebouwd. Drie hiervan zijn bij een wandeling door het dorp nog goed herkenbaar. Deze terpen zijn ongeveer 900 jaar oud en zijn hoogstwaarschijnlijk door de bewoners opgeworpen. In de terpen treft men afval en sporen uit verschillende tijden aan. Dit geeft aan dat het onderhoud en de uitbreiding van zo’n terp een doorlopend proces was. In de strijd tegen de overstromingen wordt gaandeweg de rol van de Westfriese Omringdijk groter en verliezen de terpen hun functie. Voor nadere toelichting zie de link. - Zie ook het filmpje waarin archeoloog Frans Diederik je in tekst en beeld vertelt over de bijzonderheden van de terpen van Eenigenburg.
Veldslag
Op 10 september 1799 is op het grondgebied van de huidige gemeente Schagen zwaar gevochten. Frans-Bataafse troepen vielen de Britse stellingen in de Zijpe aan. Er waren meer dan duizend doden, vermisten en gewonden. De slag was onderdeel van de Brits-Russische invasie, bedoeld om de Franse macht in Nederland terug te dringen en het herstel van het Huis van Oranje mogelijk te maken. In dit kader is er in 2016 een tentoonstelling in het lokale museum geweest, getiteld 'De vergeten veldslag van Eenigenburg'.
Panden en hun (vroegere) bewoners
Geboren en getogen Eenigenburger Dick Visser (tegenwoordig woonachtig in Nieuwe Niedorp) heeft in 2015 de site 'Eenigenburg op de korrel' opgezet, die hij nog altijd voortdurend onderhoudt en uitbreidt, over alle panden in het dorp en hun vroegere bewoners. Een 'dorpsgenealogie' dus, zou je het kunnen noemen. Zijn interesse hiervoor was gewekt toen bleek dat zijn oudoom Willem Meijles hier in 1956 een paar schriftjes over vol had geschreven, met aantekeningen van wat hij zich allemaal nog kon herinneren. Vanuit deze documenten is Dick verder gaan zoeken en spitten om er een zo volledig mogelijk en waarheidsgetrouw dorpsoverzicht van te maken. Zo heeft hij huidige en oud-inwoners benaderd, die allemaal volop hun medewerking verleenden en verlenen. Het is daarmee een uitvoerig dorpsnaslagwerk geworden in tekst én beeld.
Museum
In Museum Eenigenburg wijst een levensgroot kompas naar markante zaken in het landschap. Naar de terpen, de Westfriese Omringdijk, de resten van kasteel ‘t Huys te Nuwendore, het daglonershuisje en het verkavelde landschap waar ooit eilanden waren. In het museum kun je zelf, op je eigen manier, in eigen tempo en gericht op wat je zelf wilt weten, een vleugje historie opdoen. En een beetje meebeleven hoe onze voorouders hebben gestreden. Tegen het water, tegen de armoede, tegen de graaf die belasting kwam eisen, tegen de kerk die een bepaald geloof wilde afdwingen. Het is hier allemaal te zien en te beleven. In de nieuwe ontvangstruimte zijn wisseltentoonstellingen. Het museum is vanaf mei tot en met september elke zondag open van 12.00-17.00 uur. De entree bedraagt € 4,- voor volwassen en € 2,- tot 18 jaar, inclusief 1 consumptie. Groepsbezoeken en andere activiteiten in de ontvangstruimte op afspraak.
- Bestemmingsplan Eenigenburg, Krabbendam en Valkkoog (2012).
Terug naar bovenRuimtelijke en functionele structuur
"Eenigenburg is een klein lintdorp, bestaande uit een reeks van terpen. De nederzetting is uit cultuurhistorisch oogpunt van hoge waarde. Het gaat daarbij om een samenhangend geheel van landschappelijke, archeologische en algemene cultuurwaarden. De bebouwing van het dorp strekt zich noord-zuid, ter weerszijden langs de Surmerhuizerweg uit. Daarnaast is er in het buitengebied sprake van bebouwing langs de Kerkweg en de Selschardijk. Het dorp bestaat uit een dorpsterp, de hoofdterp (de Wierde) ter hoogte van de afslag Selschardijk, een kleine terp speciaal voor de kerk opgeworpen, en de terp “De Harke” aan de zuidzijde van de Surmerhuizerweg bij de Kerkweg. De Wierde, een van de hoogste terpen in het gebied, is nog duidelijk waarneembaar in het landschap.
Het terpengebied van Eenigenburg kent een hoge tot zeer hoge archeologische verwachtingswaarde. De Wierde kent een wettelijke bescherming als archeologisch monument. Ook met het verminderen van de agrarische functie van het dorp en de omvorming tot woonkern - er wonen nu tegen de 200 inwoners - heeft er nauwelijks verdichting en uitbreiding van de bebouwing plaatsgevonden. Langs de dijkweg (Selschardijk) bevinden zich nog steeds veel stolpboerderijen, soms dicht opeen en tegen de weg, soms op enige afstand van de weg. Een aantal ervan is monumentaal. De overige bebouwing is van bescheiden omvang en bestaat overwegend uit één laag met kap. Eenigenburg telt rijksmonumenten aan de Surmerhuizerweg (11, 13, 15, 29 en 37). Vergeleken met overige kernen is veel beeldbepalende bebouwing uit de 19e en vroeg 20e eeuw nog intact. Het dorp telt zo’n twintig panden uit deze bouwperiode, waaronder woonhuizen, boerderijen, de voormalige school en het voormalige café. Het bestemmingsplan wordt ingezet om de bouwvorm van deze panden, die in tegenstelling tot monumenten geen wettelijke bescherming kennen, te beschermen in hun omgeving. Ook waardevolle doorzichten of bijzondere landschappelijke eenheden, zoals bij de kerk op de terp, worden met het bestemmingsplan beschermd.
In het dorp overheerst de woonfunctie. Over het algemeen wordt de woonfunctie getypeerd door stolpboerderijen en reguliere woningen. In de huidige situatie is het nog slechts de kerk met de begraafplaats die een maatschappelijke functie vervult in Eenigenburg. Het enige café (De Burcht) is gesloten en als gevolg hiervan hebben de bewoners geen dorpshuis meer. Het zaalkerkje uit 1792 is een rijksmonument. Bij de kerk bevindt zich een oude 19e-eeuwse pastorie. Pastorie en kerk liggen op een terp met opgaand geboomte eromheen. Aan weerszijden van de Surmerhuizerweg ligt langs de lintbebouwing agrarische cultuurgrond. Binnen de kern komen twee agrarische bedrijven voor. Daarnaast is er sprake van twee bedrijven in het buitengebied: een paardenhouderij aan de Kerkweg en één bedrijf ten noordoosten van de kern, aan de Selschardijk. Het agrarisch bedrijf aan de oostkant van de Surmerhuizerweg is tevens gericht op verblijfsrecreatie; hier is een minicamping gevestigd.
Agrarische percelen en dijken bepalen vooral het open landschappelijk beeld. Rondom de bebouwing en de straten staan karakteristieke bomenrijen, waarvan de belangrijkste aan de Surmerhuizerweg en het Kerkepad. De door bomen omzoomde oprijlaan van de kerk is beeldbepalend voor het open landschap. Uitgangspunt is dat deze bomenrijen gehandhaafd blijven. In de zuidhoek van het plandeel, komt aan de oostkant van de Surmerhuizerweg een bosgebiedje voor. In en rondom Eenigenburg komen enkele waterlopen voor, voornamelijk langs de wegen in en rondom de kern. In het zuidelijk deel ligt een waterloop die aan de oostkant van de Surmerhuizerweg de Kerkweg volgt. De waterloop volgt een klein deel van de Surmerhuizerweg en sluit aan op de waterloop langs de Westfriesedijk. In het noordelijke deel volgt het water de Selschardijk, langs het agrarisch gebied. Verder liggen zijn er nieuwe waterpartijen langs bij de nieuwbouwwoningen in het noordelijke deel.
Ontwikkelingen en uitgangspunten
Het dorp zal de komende jaren niet wezenlijk veranderen. In Eenigenburg is de laatste jaren hier en daar een nieuw huis gebouwd. Recent zijn meerdere verzoeken binnengekomen om op het eigen erf nog een extra woning te mogen bouwen. In het kader van het bestemmingsplan zijn de potentiële invullocaties verkend en beoordeeld. Er zijn slechts twee locaties in de bebouwingsclusters die hiervoor in aanmerking zouden komen, te weten ten noorden naast Surmerhuizerweg huisnummer 18 en ten noorden naast Surmerhuizerweg huisnummer 5. De bebouwingsmogelijkheden en de situering van deze potentiële invullocaties zijn onderzocht en meegenomen in het bestemmingsplan. Wat betreft bedrijvigheid, is er alleen nog sprake van agrarische bedrijven.
De ondernemers van de minicamping/bioboerderij aan de Surmerhuizerweg willen graag hun kleinschalige camping verbeteren en enkele trekkershutten bouwen, aanleunend tegen meer educatieve mogelijkheden bij hun agrarisch bedrijf. In het buitengebied even buiten Eenigenburg leven eveneens gedachten om de agrarische bedrijfsvoering met recreatie te verbreden. Deze kampeermogelijkheid bij de bioboerderij wordt in het bestemmingsplan vastgelegd, waarbij de huidige omzoming wordt aangehouden. Voor recreatieve ontwikkelingen in het gebied buiten de kern gelden zware landschappelijke voorwaarden en zal er ten aanzien van verblijfsrecreatie in de structuurvisie eerst een totaalvisie moeten komen." (bron: Bestemmingsplan)
Terug naar boven- Eenigenburg heeft 6 rijksmonumenten, zijnde het schoolgebouw annex onderwijzerswoning met bakstenen toiletgebouwtje uit 1877 op Surmerhuizerweg 11, de voormalige landarbeiderswoningen uit ca. 1850 op nrs. 13 en 15, de Hervormde kerk uit 1792 op nr. 29 en de pastorie uit 1858 op nr. 37.
- De huidige Hervormde (PKN) kerk van Eenigenburg (Surmerhuizerweg 29), die op een terp uit de 14e eeuw is gebouwd, dateert uit 1792, en heeft o.a. een preekstoel uit 1698, een koorhekje uit 1770, en een kerkklok uit 1543. In het kerkje worden regelmatig concerten georganiseerd (een 10-tal concerten, van januari t/m juni). Als je verzekerd wilt zijn van een plaats is het raadzaam om op tijd te komen. Toegang, koffie en thee zijn gratis. Aan de uitgang is een collecte ter bestrijding van de onkosten. Van half juli tot half augustus zijn er Onderwegkerk-diensten. Verder is er op zondagmorgen eenmaal in de twee maanden een dienst. De kerk is ook te huur voor bijv. trouwdiensten, familiebijeenkomsten, uitvaarten of jubilea.
Daar alleen de naam van Schölgens op het orgel voorkomt, moet dit orgel door hem alleen gebouwd zijn; weliswaar in een bestaande kast die veel ouder moet zijn dan het bouwjaar van het orgel (1876), daar het beschilderd eikenhout is, maar toch met origineel pijpwerk. Verder zijn geen orgels van Schölgens alleen én in originele staat bekend. Een uniek orgel dus. Om meer redenen: de bourdon 16' is geheel uit hout gemaakt en van een uitzonderlijke schoonheid; de klaviatuur is nog oorspronkelijk: toetsen, belegd met ivoor, registerknoppen en ebbenhouten bakstukken en klavierlijst. De windvoorziening gebeurt d.m.v. een nu naast het orgel geplaatste windmotor en magazijnbalg. Het orgel heeft een sprekend front. De versieringen van het front zijn gedeeltelijk origineel; enkele delen zijn hersteld. De zijluifels dateren uit latere tijd. Het is een mechanisch sleepladenorgel. Het orgel heeft één manuaal en een aangehangen pedaal. De kerk valt onder de Protestantse Gemeente Schagen.
- Nabij de Westfriese Omringdijk in Eenigenburg wordt in 1287 in opdracht van graaf Floris V een kasteel gebouwd. Het kasteel is nu bekend als 't Huys te Nuwendore. Vermoedelijk zijn overstromingen in de 14e eeuw de oorzaak van de ondergang van het kasteel. De resten ervan zijn te bezoeken.
- Naast Museum Eenigenburg staat een daglonershuisje uit 1877. Dit huisje is nog geheel ingericht in de sfeer van vroeger tijden. Het huisje is een symbool van de strijd om een - zeer eenvoudig - bestaan als dagloner.
Terug naar boven- "Sinds 2005 is er een tripletten-competitie op onze prachtige jeu de boules locatie naast het dorpspleintje. Vanaf mei tot de zomervakantie wordt er gestreden om het kampioenschap van Eenigenburg. Op de eerste zaterdag van de zomervakantie organiseren we een feestelijke afsluiting met spannende wedstrijden, de huldiging van de kampioenen, lekker eten en een drankje. Alle Eenigenburgers zijn daarbij welkom. In de zomermaanden wordt een doubletten-competitie gespeeld, en de finales daarvan zijn in september tijdens de Kermis.
In de winter spelen we het Wollen Wanten Tournooi, een eendaags evenement waaraan iedereen kan deelnemen, met prijsuitreiking en gezellige nazit in de verblijfsruimte van het museum. We zijn trots op onze banen. In 2016 is door de Eenigenburgers met vereende krachten een tweede baan aangelegd, zodat er nog meer wedstrijden gespeeld kunnen worden. Want de belangstelling was en is groot. Wil je meespelen? Wil je gebruik maken van de banen? Of wil je uitleg over het spel? Neem dan even contact op via jdbeenigenburg@gmail.com."
- Kermis (weekend in september), met allerlei activiteiten op het gebied van sport, spel en muziek. Een van de hits in dit weekend is het Bumperbaltoernooi.
- "In de jaren 90 ontstonden in Eenigenburg een Kerstmarkt en een kerstvriering in het kerkje. Ter opluistering van deze initiatieven zijn achtereenvolgens een dorpsorkest, een kinderkoor, een vrouwen- en een mannenkoor opgericht. Vervolgens ontstond in 1997 het Eenigenburger Gemengd Koor (EGK). In deze traditie geeft het EGK jaarlijks een dorpsconcert op de laatste zondag voor Kerst en ondersteunt het muzikaal de Kerstdienst op 1e Kerstdag. Incidenteel treedt het koor ook elders op, met name voor de Kerstviering van de St. Maartenshof.
Het koor telt gemiddeld ongeveer 20 leden. Dat is bijzonder veel voor ons kleine dorp. Dit aantal kan tijdens concerten met moeite een plaats vinden in het kerkje. Dat is mede de reden dat het koor in principe alleen voor Eenigenburgers is. Iedere dorpsgenoot is van harte welkom om mee te komen zingen! De repetitieavond in het kerkje is maandags van 19.45-22.00 uur. Het koor werkt op projectbasis en de repetitieperiode loopt van eind augustus tot en met Kerst. Gezelligheid en het plezier in samen zingen staan hoog in het vaandel. Samen genieten we van de prachtige akoustiek van het kerkje. We zijn de Protestantse Gemeente Schagen dankbaar dat we er mogen repeteren. Al weer een flink aantal jaren staat het koor onder de inspirerende leiding van Cees Langedijk, dirigent en Lydia Roozing, pianiste. Mede door hun inbreng is het muzikale niveau de laatste jaren gestaag gestegen. De concerten kenmerken zich door de gezellige informele sfeer, en de verrassende wijze waarop het publiek bij de uitvoering wordt betrokken. Nu eens een vleugje Westfries, dan weer een stukje theater: ieder jaar weer een verrassing voor het trouwe publiek!"
Terug naar boven- Sinds eind 2016 is er de wandelroute ’t Huys te Nuwendore langs de Westfriesedijk bij Eenigenburg. De route is onderdeel van het nieuwe wandelnetwerk in de regio dat medio 2017 gereedkomt en dan zo’n 580 kilometer telt. De route voert onder meer langs het afdakje dat vanaf de oude waterput op het kasteelterrein is verplaatst naar de dijk. Je vindt daar ook een dichttekst van Ina Broekhuizen-Slot, die betrekking heeft op de route.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Eenigenburg, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Fotoserie van Eenigenburg door fotograaf Martin Stevens.
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Eenigenburg.
- Belangenvereniging: - Dorpsraad Eenigenburg.
Reactie toevoegen