Status

- Easterlittens is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Leeuwarden.

- Onder het dorp Easterlittens vallen ook de buurtschappen Skrins, Wammert en Wieuwens.

Naam

In het Nederlands
Oosterlittens. De plaatsnaam is sinds 1993 officieel Friestalig en heeft, zoals overigens in de hele gemeente Littenseradiel het geval is, ook alleen de Friese spelling op de plaatsnaamborden staan.

Bijnaam
Van oudsher heeft een inwoner van Easterlittens de bijnaam 'Littenser Ropein'. Deze bijnaam is afgeleid van het luide stemgebruik van handelskooplui en beurtschippers die het dorp vroeger aandeden.

Oudere vermeldingen
1402 Aesterletzenze, 1482 Oesterleetens, 16e eeuw Oosterletens, 1579 Aesterleten, 1595 Æsterlyte(n)s. Vanaf de 17e eeuw schrijft men doorgaans Oosterlittens.

Naamsverklaring
Het eerste stukje van de naam verwijst naar de ligging, oostelijk van de Frjentsjerter Feart. Dat water wordt in 1370 ter plekke ook Lettinge genoemd. Die naam houdt verband met het werkwoord leta, 'water (uit)laten'. Een andere verklaring gaat uit van een afleiding van een mannennaam als Leta met het suffix ingi. Dat is onwaarschijnlijk.(1)

Ligging

Easterlittens ligt ZO van Winsum. De dorpskern grenst in het N aan de Boalserter Feart (voor 2007: Bolswardervaart), in het Z aan de Frjentsjerter Feart (voor 2007: Franekervaart) en in het O aan de provincialeweg N384 (Froonackerdyk).

Statistische gegevens

In 1840 heeft Easterlittens 80 huizen met 479 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp nog altijd ongeveer evenveel inwoners als in 1840, nu in ca. 200 huizen.

Geschiedenis

- Geschiedenis van Easterlittens.

Recente ontwikkelingen

- Easterlittens anno nu. Het dorp heeft een rijk verenigingsleven, is verder van alle gemakken voorzien en het leven is er dan ook 'poerbest', aldus de dorpssite.

- In Nederland zijn veel kleinere kernen aanwezig. De woningbouwproductie in die kernen staat in veel gemeenten stil. Zo ook in de provincie Fryslân. Deze provincie biedt nog mogelijkheden voor woningbouw voor de lokale bevolking, waarbij het gaat om kleine aantallen woningen. Het gaat daarbij niet meer om grotere projectmatige uitbreidingen. In het dorp Easterlittens werd al jaren niet meer gebouwd door ontwikkelaars en woningbouwcorporaties. Een groep dorpsbewoners wilde echter woningbouw ontwikkelen en nam daarom het initiatief om een gezamenlijk een woningbouwproject te ontwikkelen op grond langs de Boalserterfeart; een project in collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Dat houdt in dat de toekomstige bewoners in een collectief het hele project regelen, zonder tussenkomst van een projectontwikkelaar. Dat kost ze de nodige tijd en energie, maar scheelt ook veel geld; "in deze regio is 140 tot 150 euro per m2 gebruikelijk, voor dit project komen wij op 85 euro per m2", aldus Jules van der Weerd van Rho adviseurs, die het project heeft begeleid. De gemeente was positief, maar vroeg de groep om een uitgewerkt stedenbouwkundig plan.

Samen met Rho adviseurs (toen nog Buro Vijn) werd een plan van aanpak ontwikkeld waarin een stedenbouwkundige schets en studie naar de economische en milieutechnische haalbaarheid waren opgenomen. Na een ‘go’ van de gemeente werden de kavels verloot en kon de bestemmingsplanprocedure worden gestart. Daarnaast werden uitgangspunten voor de bebouwing en de openbare ruimte vastgelegd in een Beeldkwaliteitsplan. In 2013 zijn de kavels bebouwd en sindsdien wordt naar tevredenheid gewoond aan de Tsjerkelânsleane. (bron: Rho adviseurs voor leefruimte) Voor nadere informatie zie de reportage over het CPO-project in de Leeuwarder Courant, d.d. 10-11-2010, en de reportage over het CPO-project op Cobouw.nl, d.d. 4-9-2012.

- Recentelijk, vermoedelijk in 2014, is een aantal nieuwe woningen gebouwd aan de Balthasar Beckerstrjitte en de Huylckensteinstrjitte. Bijzonder aan het project is dat de kopers veel elementen van de woningen zelf hebben kunnen samenstellen.

- In juli 2016 is het plan ‘Hûs fan de Wrâld’ aan de inwoners gepresenteerd. Een aan te kopen huis in het dorp voor vluchtelingen met een verblijfsstatus. Er is verschillend op gereageerd maar veelal positief. Zo positief zelfs dat een derde van het huis betaald is door een groep dorpsbewoners. De rest van het huis is betaald door de kerk en een familie die liever anoniem blijft. In november 2016 is het huis betrokken door de familie Yasin uit Aleppo (Syrië), bestaande uit vader, moeder en 5 kinderen. Twee jaar zijn ze onderweg geweest en nu hebben ze in Easterlittens weer een thuis. "Niemand wil weg uit zijn thuisland", zegt Janneke Bijlsma die als vrijwilliger direct betrokken is bij het gezin. "Ik ben blij dat we ze hier een thuis kunnen bieden. Te lang in een asielzoekerscentrum wonen is niet gezond. Wat een stress heeft het gezin al meegemaakt. Dit maken wij in een heel leven niet mee. Ik kan me er ook niet veel bij voorstellen."

Vrijwilliger Jan van der Wal helpt het gezin bij de financiën en de afhandeling van papieren. "Ik vind het een hele verantwoordelijkheid maar ook erg leuk. We worden goed geholpen door VluchtelingenWerk. Ik kom er wel achter dat we een complex regeltjesland hebben gecreëerd met zijn allen. Ik heb me nooit gerealiseerd dat er zoveel formulieren zijn." Aanvankelijk is de taal een probleem, en wordt er via de kinderen met de ouders gecommuniceerd. "Misschien moeten we op zoek naar een vrijwilliger uit het dorp die de ouders elke week een paar uurtjes taalles wil geven", oppert Janneke. En zo gaat dat dus in een dorp als Easterlittens; een bakje koffie aan de keukentafel en er wordt alleen maar gedacht in oplossingen. Het is een heel nieuw proces en iedereen draagt zijn steentje bij.

De eveneens bij het project betrokken Aad van der Burg heeft nog een boodschap voor alle dorpen in Fryslân en daarbuiten. "Als elk dorp een vluchtelingengezin met een status op zou nemen in zijn of haar dorp, zouden de asielzoekerscentra overbodig worden en het zou de integratie van deze mensen enorm bevorderen. Want gettovorming in steden is voor niemand goed." "Als we mensen als Tawfik en zijn gezin opnemen in onze gemeenschap hebben ze een kans om onderdeel te worden van de samenleving. Ze worden min of meer gedwongen om sneller te integreren en uiteindelijk zal hen dat helpen om sneller te bouwen aan een toekomst en minder te blijven hangen in het verleden", zo besluit Jan van der Wal. (bron: Doarpswurk, 29-11-2016)

- Kennelijk is het jaarlijkse dorpsfeest Littenser Merke (september) er niet meer, want wij kunnen er van de afgelopen jaren geen berichten van op het internet vinden. In ieder geval in 2003 was het er nog, want in dat jaar is er een mooie reportage over verschenen op Noorderbreedte.nl, met name over de wandschilderingen van Hendrik Giesing (1888=1975) in het dorpscafé, en dat diverse kermisattracties die tijdens de Littenser Merke in het dorp stonden, ook decoraties hadden van dezelfde schilder.

Bezienswaardigheden

- Easterlittens heeft 2 rijksmonumenten: Molen Alde Swarte of Wieuwens (die in die buurtschap ligt en daarom aldaar wordt beschreven) en de Hervormde (PKN) kerk (Huylckensteinstrjitte 4). "De kerk is in de katholieke tijd (tot 1580) gewijd aan de Heilige Margaretha en is gesticht zo rond de 12e eeuw. In de 14e eeuw is het gebouw vergroot. Het kerkgebouw, dat hoofdzakelijk uit baksteen is opgetrokken, bestaat uit een schip en een halfrond gesloten koor, aan de noordzijde is een sacristie gebouwd (15e eeuw). In de katholieke tijd werd alles wat bij de mis, vesper of processie gebruikt moest worden, bewaard in de sacristie. Verder was de ruimte beschikbaar als kleedkamer van de geestelijken. Tegenwoordig wordt de bovenste kamer als consistorie gebruikt, de ruimte daaronder is een bergplaats.

In het schip en koor bevinden zich overblijfselen van tufstenen muurwerk uit de 12e eeuw en dichtgemetselde Romaanse vensters. Dit is allemaal nog duidelijk te zien aan de buitenkant van de muren. Aan de noordmuur is tevens te zien dat de kerk in de loop der jaren geleden heeft. Door de verschillende delen metselwerk o.a. belangrijke delen tufsteen, lijkt de muur op een lappendeken. Daar bevindt zich ook een zogeheten Noormannenpoortje in een omlijsting van profielsteen. Dit is rond 1750 dichtgemetseld. Op het dak is een dakruiter geplaatst waarin het Angelusklokje hangt. Het bedeklokje riep de gelovigen op tot Angelus, een drieledig gebed dat in de morgen en 's middags om 12 uur en in de avond om 6 uur werd gebeden. Het kleine torentje waaide tijdens een storm in 1969 van de kerk. Timmerman Klaas Gaasterland maakte een nieuw torentje (handwerk!) dat in november 1971 is geplaatst. Het in de oorlog gevorderde klokje is niet teruggevonden. Toen het torentje hersteld werd is er een oude scheepsbel in gehangen. Dit klokje doet iedere zondag dienst bij het aanvangen van de eredienst.

Het huidige interieur, zoals banken en lambriseringen, dateert voor het overgrote deel uit eind 1753 begin 1754. Het is een voorbeeld van kerken met een traditioneel protestantse inrichting. Daarin vormt de kansel het centrale punt. Deze is gemaakt door dorpstimmerman Wiebe Harmens. Van de oude inrichting is een herenbank bewaard gebleven, de Sprongbank genaamd, vroeger eigendom van de adellijke familie Sprong. In het ruggenschot staat het jaartal 1604. De bank is uitgevoerd in renaissancestijl en zeer waardevol. In de kerkvloer liggen grafzerken, die na een grondige restauratie van de kerk in de jaren 2003/04 tevoorschijn zijn gekomen. Eén zerk uit 1664 bedekt de stoffelijke resten van vrouw en kinderen van de vermaarde ds. Balthazar Bekker die van 1657 tot 1666 predikant te Easterlittens was.

Tot 1854 de kerk een zadeldaktoren gehad. Door bouwvalligheid is de toren geheel afgebroken; een deel van de oude stenen is hergebruikt. De buitenkant is van nieuwe steen opgetrokken. Vanaf het vierkant is toen een spits gebouwd. Op die spits is de koperen haan van 1763 herplaatst. In 1625 was er al een kerkorgel in het gebouw aanwezig. In 1677 is er een nieuw orgel aangeschaft, waarschijnlijk het tweede orgel in deze kerk. Dit is tot 1867 in functie geweest. Het tegenwoordige orgel is in 1867 voor 3100 gulden gebouwd door de Leeuwarder orgelbouwer W. Hardorff.

In 1994 heeft de buitenkant een grondige opknapbeurt ondergaan wat wel nodig was. Toen in 2000 de kerkvloer opgeknapt zou worden bleek dat deze zo slecht was dat aan restauratie werd gedacht. Een bestaand plan van torenrestauratie werd opnieuw op de rails gezet en in 2003 gerealiseerd. Door meevallende resultaten is deze commissie doortastend opgetreden door ook plannen te ontwikkelen voor restauratie van de binnenkant van het kerkgebouw. Het resultaat mag er wezen. Easterlittens kan nu zijn diensten houden in een prachtig gerestaureerd kerkgebouw dat authenticiteit niets verloren heeft. Tegenwoordig is een culturele commissie actief voor het organiseren van culturele evenementen en het kerkbestuur streeft er naar om het gebouw voor meerdere doeleinden beschikbaar te stellen." De kerk valt tegenwoordig onder de Hervormde Streekgemeente Lank Meamert (= Winsum, Baard en Easterlittens), waaraan wij ook de informatie over de kerk hebben ontleend.

- Windmotor De Sulveren Roas (De Zilveren Roos) (Huylckenstein Strjitte) uit ca. 1920 is na restauratie door een particulier op diens erf geplaatst.

- De meeste kleine dorpen zijn in de verte alleen te herkennen aan de kerk(toren), bijzonder aan Easterlittens is dat zij nóg een 'landmark' heeft, zoals dat tegenwoordig heet, en wel de fraaie oude schoorsteen van de voormalige zuivelfabriek. In 1888 krijgt het dorp, zoals veel dorpen in die tijd, een zuivelfabriek. De fabriek heeft het ca. 100 jaar volgehouden en aan veel inwoners uit het dorp werk geboden. Na de sloop van de zuivelfabriek in 1997 is de pijp met bijbehorend ketelhuis gelukkig voor het dorpsgezicht behouden gebleven. Het ketelhuis is verbouwd tot woon-/werkpand.

- Het kunstwerk Paaltje van Easterlittens herinnert aan een beroemde sage die zich hier zou hebben afgespeeld. Onder de link kun je er meer over lezen.

Jaarlijkse evenementen

- Een jaarlijkse traditie en unieke belevenis is de Barre Kryst Kuier, een 'kuiertocht' (op 27 december 's avonds) van ca. 14 km door de duisternis en onder de sterrenhemel rondom Easterlittens. Al kuierend over verharde en onverharde paden door wellicht regen, wind en/of sneeuw van het ene sfeervolle punt naar het andere. Onderweg genietend van koek en zopie of iets sterkers. Start en finish in De Jister. Als je wilt meelopen moet je er op tijd bij zijn, want het evenement is, met een maximum aantal van 300 deelnemers, vaak begin december al volgeboekt.

Beeld

- Fotoreportage van Easterlittens door Jan Dijkstra uit Houten.

Links

- Algemeen: - Site van en over Easterlittens.

- Nieuws: - Actuaiteiten uit Easterlittens op Facebook.

- MFC: - Het dorpshuis is in 2015 ingrijpend verbouwd tot het nieuwe multifunctioneel centrum (MFC) De Jister. Van de bouwsom van € 550.000 is slechts € 50.000 geleend. Het overige is eigen geld, dorpsgelden en komt van vrijwilligers. Waar men terecht trots op is. De verbouwing was nodig vanwege de behoefte aan meer kleedruimte, een grotere kantine met uitzicht op het veld en sporthal en verdere aanpassingen aan 'de eisen des tijds'.

- Onderwijs: - Basisschool De Earnewjuk. Op basisschool De Earnewjuk in Easterlittens is in mei 2019 de ‘Bibliotheek op School’ officieel geopend. Met de Bibliotheek op School slaan onderwijs, bibliotheek en gemeente de handen ineen en komt er dagelijks aandacht voor leesplezier en mediawijsheid op school. Doel is om kinderen en jongeren te stimuleren om meer te lezen en ze te leren om beter en verstandiger om te gaan met internet, sociale media en games. Door de samenwerking met dbieb Leeuwarden heeft de school de beschikking over een nieuw en actueel aanbod boeken, dat regelmatig wordt 'ververst'. Daarnaast is er een activiteitenplan opgesteld rondom leesbevordering, lezen thuis en informatievaardigheden/mediawijsheid.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Oosterlittens is opgericht in 1935.

- Kaatsvereniging Onder Ons is nog een stukje ouder, die is namelijk opgericht in 1898, maar al in 1792 werden door de kastelein van het dorp kaatswedstrijden uitgeschreven. Easterlittens is in 2019 voor de eerste keer in de geschiedenis de winnaar geworden van de jaarlijkse Bondspartij. In de finale werd Heerenveen - ook een afdeling die nog nooit de Bondspartij won- met 5-4 en 6-0 verslagen. Dat deze twee parturen in de finale stonden, was zeer verrassend; dat zou vrijwel niemand vooraf voorspeld hebben.

- Duurzaamheid: - "De in 2015 opgerichte Coöperatie Grieneko bevordert en stimuleert de inzet van 'groene' energievormen in Baard, Easterlittens, Húns, Leons, Wiuwert, Britswert en directe omgeving. De gezamenlijke aanpak is gericht op: minder gasverbruik; minder elektriciteitsverbruik; meer comfort in huis. Wat zijn de doelen: leden adviseren over besparing energieverbruik; oplossingen zoeken voor duurzame productie van energie; bundeling van vragen en activiteiten op het gebied van duurzaamheid. Wat willen we bereiken en hoe doen we dat: een leefbare wereld ook voor je kinderen en kleinkinderen; zoveel mogelijk besparen op gebruik van energie in huis met behoud van comfort; dit kan door het aanpassen van gewoontes en voorzieningen aan de eigen woning; bouwkundige voorzieningen; toepassing van energiebesparende technologie; eigen productie van energie door bijvoorbeeld het gebruik van zonnepanelen; huis aan huis inventarisatie van ideeën over energiebesparing en toepassing van duurzame energie; regionale productie van duurzame energie."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Easterlittens.

Trivia

- Het dorpsplein van Easterlittens speelt een centrale rol in de televisieserie ‘De geheimen van Barslet', een dramaserie in 7 delen, die in de winter van 2012 op Nederland 2 is uitgezonden. De productie van NCRV en NPS is in 2010 in het dorp opgenomen. Het dorp is blij met de aandacht en verschillende inwoners hebben ook een rol in de serie. De serie gaat over een dorpsagent, gespeeld door Dragan Bakema, die verwikkeld raakt in wonderlijke gebeurtenissen.

- De in Easterlittens geboren Tjeerd Epema is in 2013 heel even de oudste levende man van Nederland geweest. Slechts 16 dagen daarna is hij overleden.

- Een bekende inwoner van Easterlittens was dominee Balthasar Bekker (1634-1698), in de 2e helft van de 17e eeuw een bestrijder van bijgeloof. Diverse publicaties van hem hebben tot hevige discussies geleid in religieuze kringen. En hij heeft ook het nodige bereikt. Zo gaf zijn publicatie 'De betoverde weereld' de aanzet tot de afschaffing van de heksenvervolgingen. Niet minder heeft Bekker ertoe bijgedragen dat men de bewoners van de dolhuizen niet als bezetenen, maar als zieken ging beschouwen. In 2002 is er van hem een standbeeld geplaatst in het centrum van zijn geboortedorp Metslawier.

• 1. Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten.,
  Gildemacher, dr. K. F.
  , p.288, (2007)