Status

- Den Ham is een dorp in de provincie Groningen, in de streken Westerkwartier en Middag-Humsterland, gemeente Westerkwartier. T/m 1989 gemeente Aduard. In 1990 over naar gemeente Zuidhorn, in 2019 over naar gemeente Westerkwartier.

- Onder het dorp Den Ham vallen ook de buurtschappen Aduarder Voorwerk, Fransum, Fransumer Voorwerk, Steentil (deels) en Tolhek.

Ligging

Het dorp Den Ham ligt NO van het dorp Zuidhorn en NW van het dorp Aduard.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Den Ham 52 huizen met 341 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 120 huizen met ca. 290 inwoners.

Bezienswaardigheden

- Den Ham heeft 7 rijksmonumenten, zijnde 4 wierden, het werk-woonhuis op Ds. Koppiusweg 2, de Piloersemaborg, en de Hervormde kerk.

- De Hervormde (PKN) kerk van Den Ham (Dominee Koppiusweg 42) is gelegen aan het einde van een doodlopende weg. De kerk is gelegen op het kerkhof op een hoger gelegen oude oeverwal, die buiten de dijk ligt, waarlangs het dorp is ontstaan. Naast de kerk staat de oude pastorie. Oorspronkelijk stond in het dorp een kapel van het klooster van Aduard, maar behoorde de kerkgemeente tot Fransum. In 1555, toen het dorp een eigen gemeente werd, is de kapel vervangen door een kerk, die in 1633 een toren kreeg. In de 17e eeuw wordt de kerk van de Hervormden. In 1729 is de kerk herbouwd met materiaal van de oude kerk.

In 1851 ontdekt men dat zich onder het priesterkoor een grafkelder bevond, die eigendom was van de familie De Mepsche, die vroeger de Piloersemaborg bezat, maar niet de macht in het dorp (dat was in handen van Aduard). Na een brand door een blikseminslag in 1911 zijn in 1912 de dakruiter en westgevel vernieuwd. In 1973 ging de kerk samen met die van Aduard. In 1978 is het kerkje overgerdragen aan Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), die het in 1997 ingrijpend heeft gestaureerd. - Beschrijving van de kerk van Den Ham op de site van SOGK. Kerkelijk valt de kerk tegenwoordig onder de Protestantse (PKN) Gemeente Aduard e.o..

De driezijdig gesloten zaalkerk wordt bekroond door een dakruiter met aan elke kant een galmgat en aan de top een windhaan. De houten traceringen uit de rondboogvensters dateren waarschijnlijk van 1912. In de kerk staan vier herenbanken uit de 18e en 19e eeuw, waarvan een fraai houtsnijwerk bevat uit ongeveer 1750. De rest van de banken en de preekstoel dateren uit de vroege 19e eeuw. Op de bodem van de kerk ligt een 25-tal grafzerken, die voornamelijk uit de 17e en 18e eeuw dateren, maar waarvan de oudste uit 1573 dateert. Het eenklaviers kerkorgel met zes registers is gemaakt door Jan Doornbos in 1898 en bevat ouder pijpwerk.

- De Hamsterborg, Piloersemaborg, Piloursemaborg of borg Piloersema in Den Ham (Sietse Veldstraweg 25) is gebouwd in 1633, in opdracht van Johan de Mepsche. Al in 1521 wordt de naam Piloersema genoemd. Vermoedelijk gaat het dan over het steenhuis, dat de voorganger is van de huidige borg. Deze voorganger heeft gestaan aan de linkerkant van de oprijlaan, schuin tegenover de huidige borg, waar nu nog de glooiing in het landschap is te zien.

Evenementen

- 2-jaarlijkse Schuurverkoop (in de oneven jaren, op een zaterdag in juni).

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Den Ham (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Den Ham en Fransum.

- Nieuws: - Nieuws uit Den Ham en Fransum op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Kennelijk is er een dorpsraad het NUT in Den Ham, getuige de pagina onder de link. Helaas vertellen ze verder niets over zichzelf op de dorpssite, dus kunnen wij er verder ook niets over melden.

- Genealogie: - Ovezicht van begravenen op de begraafplaats van Den Ham.