Darthuizen

Plaats
Buurtschap
Utrechtse Heuvelrug
Utrechtse Heuvelrug
Utrecht

Darthuizen..JPG

Darthuizen is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek en gem. Utrechtse Heuvelrug. Het was een zelfstandige gem. t/m 1811. In 1812 over naar gem. Leersum, in 1818 weer afgesplitst tot zelfstandige gem., per 8-9-1857 wederom over naar Leersum.

Darthuizen is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek en gem. Utrechtse Heuvelrug. Het was een zelfstandige gem. t/m 1811. In 1812 over naar gem. Leersum, in 1818 weer afgesplitst tot zelfstandige gem., per 8-9-1857 wederom over naar Leersum.

darthuizen_collage.jpg

Darthuizen, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Darthuizen, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Darthuizen.JPG

Het is o zo landelijk in Darthuizen

Het is o zo landelijk in Darthuizen

Darthuizen (3).JPG

Aan de Broekweg in Darthuizen zien we aan beide zijden uitgestrekte kweekvelden met vaste planten

Aan de Broekweg in Darthuizen zien we aan beide zijden uitgestrekte kweekvelden met vaste planten

Darthuizen (2).JPG

Kasteel Broekhuizen, het is heerlijk wandelen op het landgoed

Kasteel Broekhuizen, het is heerlijk wandelen op het landgoed

Darthuizrn.JPG

Het landschap aan de Zandweg in Darthuizen

Het landschap aan de Zandweg in Darthuizen

darthuizen_kijk_uit_voor_overstekende_kippen_kopie.jpg

Netjes van deze boer in Darthuizen,dat hij argeloze voorbijgangers waarschuwt dat er laagvliegende kippen kunnen oversteken ...

Netjes van deze boer in Darthuizen dat hij argeloze voorbijgangers waarschuwt dat er laagvliegende kippen kunnen oversteken ...

darthuizen_kijk_uit_voor_teken_kopie.jpg

... en voor teken die graag een lift willen...

... en voor teken die graag een lift willen...

Darthuizen kapel en ridderhofstad Broekhuizen kopergravure ca 1750 (Kopie).jpg

Kapel te Darthuizen en ridderhofstad Broekhuizen, kopergravure uit ca.1750

Kapel te Darthuizen en ridderhofstad Broekhuizen, kopergravure uit ca.1750

Darthuizen

Terug naar boven

Status

- Darthuizen is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek en gemeente Utrechtse Heuvelrug. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1811. In 1812 over naar gemeente Leersum, in 1818 weer afgesplitst tot zelfstandige gemeente, per 8-9-1857 wederom over naar gemeente Leersum.

- Wapen van de voormalige gemeente Darthuizen.

- De buurtschap valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Leersum.

- De buurtschap heeft sinds 2013 - witte - plaatsnaamborden en ligt buiten de bebouwde kom. Voorheen was de plaatsnaam Darthuizen ter plekke alleen te vinden op richtingborden en toegangshekken van het gelijknamige landgoed. Het verzoek hiertoe was gedaan door de inwoners, die hun woonplaats graag middels plaatsnaamborden ter plekke expliciet (h)erkend wilden hebben. En terecht natuurlijk. Nu de andere 2.000 plaatsnaambordloze buurtschappen nog...

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1253, 1381-1383, 1394 Derthesen.

Naamsverklaring
Het tweede deel betreft niet 'huizen', maar hees 'kreupelhout, struiken'. Voor het eerste deel kan men aanknopen bij het Oudhoogduitse tart 'speer, spies', naar de puntige vorm.(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Darthuizen ligt W van Leersum, rond de Darthuizerweg, op de grens van landbouwgebied in het Z en bosgebied in het N.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Darthuizen, die slechts de gelijknamige buurtschap omvat, 38 huizen met 228 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap naar schatting nog altijd een 40-tal panden, nu met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Ondanks het feit dat Darthuizen een heerlijkheid, gerecht en gemeente is geweest, is er nooit een echte woonkern ontstaan en is het altijd een buurtschap met verspreide bebouwing gebleven. Het had wel een kapel* met de allure van een kerk, maar deze is in de 18e eeuw gesloopt. Het rechthuis is in 1835 tot woonhuis verbouwd.
* Zie het artikel van Hans Eisma, 'De voormalige Mariakapel te Darthuizen in het licht van transculturele geloofswaarden' (2014).

Ook van de ridderhofstad (kasteel) van de Heren van Darthuizen, dat op de Darthuizerberg stond, is niets meer over. De laatste eigenaar van de ridderhofstad, Otto van Darthuizen, is in 1580 in Utrecht vermoord.

Van 1532 tot 1954 heeft aan de Molenweg de standerdmolen Oog in het Zeil gestaan. Deze laatst overgebleven standerdmolen in de provincie Utrecht is tijdens een zware storm ingestort en niet herbouwd.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze buurtschap, kun je terecht bij:

- Historische Vereniging Leersum. - Overzicht van artikelen over de geschiedenis van Darthuizen in het periodiek van genoemde historische vereniging.

- Archief van de gemeente Darthuizen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Op de helling van de Donderberg ligt naast de Graftombe van Nellesteyn de begraafplaats van de buurtschap, die tussen 1828 en 1898 in gebruik is geweest.

- De zogenoemde 'Kapel' (Darthuizerweg 3, rijksmonument) is het voormalige rechthuis van Darthuizen. De benaming van dit pand is misleidend; de daadwerkelijke kapel stond bij dit pand en is in de 18e eeuw gesloopt. De benaming is kort na de sloop op het rechthuis overgegaan.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- N van de buurtschap, aan de andere kant van de N225, ligt de Darthuizerberg (48 m).

- Dekzandrug Darthuizen ligt Z van de buurtschap. De strookvormige verkaveling wordt hier onderbroken door de hoger gelegen dekzandrug. Aan de ligging van perceelsgrenzen, paden en beplanting is de grens van de dekzandrug te volgen. Door de hogere en daardoor drogere ligging van de dekzandrug komen hier nauwelijks sloten voor. Dit gebied hoort bij het zuidwestelijke deel van het dekzandgebied van de provincie Utrecht. Dit gebied ligt op de overgang van stuwwalgebied (Utrechtse Heuvelrug) naar rivierkleigebied (Kromme-Rijngebied). Deze dekzandrug ligt vlakbij smeltwaterdal Darthuizerpoort.

- De Darthuizerpoort is het duidelijkste voorbeeld in Nederland van een ijssmeltwaterdal dat ontstaan is in de voorlaatste IJstijd. Vanaf de Utrechtse Heuvelrug liep het smeltwater in de richting van de Rijn, die toen via Wijk bij Duurstede, Utrecht en Leiden naar de Noordzee stroomde. Tegenwoordig heet deze oude rivierloop de Kromme Rijn en loopt de hoofdstroom van de Rijn via de Lek naar het westen. Dwars door dit dal loopt de provinciale weg N226 van Leersum naar Maarsbergen.

- Buitenplaats Darthuizen (rijksmonument) uit 1918 met o.a. landhuis, tuin, park, wandelbos en schaapskooi.

- Landgoed Broekhuizen in buurtschap Darthuizen omvat het gelijknamige kasteel, een koetshuis, een oranjerie en een boerderij in karakteristieke stijl. Omgeven door een van de mooiste Engelse landschapstuinen van Nederland en gesitueerd in een zeer natuurrijke omgeving. De voorgevel van het kasteel draagt het wapen van de familie Van Broeckhuysen, die al in 1250 in deze streek wordt vermeld. In 2015 is het landgoed volledig gerenoveerd. In 2016 is het heropend als hotel-restaurant:

"Op 1 december 2016 is het monumentale Parc Broekhuizen in buurtschap Darthuizen bij Leersum officieel heropend. Het hoofdhuis met bijgebouwen is door Braaksma & Roos Architectenbureau, RAB en interieurarchitect Judith van Mourik herontwikkeld tot hotel, twee restaurants en evenementenlocatie met een moderne touch. Met de transformatie is het landgoed weer toegankelijk voor een breed publiek. De visie: één landgoed - één herontwikkeling. Landgoed Broekhuizen is een van de mooiste voorbeelden van romantische landgoederen in Nederland. Het landschap en de gebouwen zijn duidelijk als één concept ontworpen en vormen een onlosmakelijke eenheid. Vanuit het hoofdhuis lopen lange zichtlijnen die doorkijkjes bieden op de boerderij, het koetshuis en de orangerie. In het masterplan van Braaksma & Roos Architectenbureau vormt deze eenheid het absolute uitgangspunt voor de herontwikkeling. Het nieuwe programma is zorgvuldig gekozen - een optimale balans tussen een duurzame, kansrijke exploitatie en de kernwaarden van het monument."

"Na de herontwikkeling van het hoofdhuis en het koetshuis van Parc Broekhuizen in buurtschap Darthuizen tot hotel, restaurant en evenementenlocatie in 2016, is in januari 2021 ook de herontwikkeling van de boerderij van het landgoed voltooid. Het gesloten gebouw is getransformeerd tot een warm, gastvrij en duurzaam restaurant voor de bezoekers van het landgoed. Herstel van het historisch-ambachtelijke karakter. De boerderij behoort tot de oudste gebouwen van het landgoed en dateert vermoedelijk uit de 15e eeuw. In de afgelopen decennia was het vervallen gebouw grotendeels opnieuw opgebouwd, maar zijn enkele bijzondere historische elementen bewaard gebleven; de oorspronkelijke gemetselde voorgevel, de binnenwanden en een grote schouwpartij. Braaksma & Roos Architectenbureau heeft deze elementen bij de herontwikkeling gekoesterd en weer een prominente plek in het ontwerp gegeven. De nieuwe, traditionele houten kapconstructie versterkt het historisch-ambachtelijke karakter van de boerderij."

"Het college van de gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft in december 2020 ingestemd met het herstelplan voor de monumentale bomenrij aan de Broekhuizerlaan in buurtschap Darthuizen bij Leersum. De eigenaren van park Broekhuizen, waar de laan toe behoort, willen de eeuwenoude beukenbomen al jaren kappen en zo het aanzicht in oude glorie herstellen. De bomen hebben volgens de eigenaren hun beste tijd gehad en daardoor ontstaan onveilige situaties. De gemeente is nu akkoord met de eerste fase van het herstelplan voor het Rijksmonument. Dat plan houdt in dat 313 volgroeide bomen tegen de vlakte gaan en dat daar 412 jonge beukenbomen voor terugkomen. In totaal zijn er drie fases en gaat het 12 jaar duren voordat de hele laan is hersteld. In die periode zullen 680 bomen neergaan, want volgens de eigenaren en beheerder Bosgroep Midden-Nederland zijn de bomen ziek, dood, of in een te slechte staat. Over het plan van de eigenaren is al jaren discussie, omdat lang niet iedereen overtuigd is van de penibele gezondheid van de bomen."

Terug naar boven

Links

- Toneel: - "Je bent jong en je wilt wel eens wat meer van de wereld zien dan alleen buurtschap Darthuizen. Wat doe je dan? Je richt gewoon een toneelvereniging op. Logisch, toch? Zo ongeveer luidde de redenering van de families Van Os en Achterberg uit de buurtschap. In 1949 hadden zij het er met elkaar over, dat het toch wel leuk zou zijn om eens per jaar met een hele groep een busreisje te maken. Maar ja, dat kostte natuurlijk geld. En zo werd het idee geboren om toneel te gaan spelen. Uit de opbrengst van de voorstellingen zouden dan de reisjes kunnen worden bekostigd. Eind augustus 1949 werd de Darthuizer Reis- en Toneelvereniging officieel opgericht en de leden dienden met ingang van l september contributie te gaan betalen. Uit het huishoudelijk reglement bleken de bedoelingen van de oprichters overduidelijk: Artikel l - De vereniging heeft ten doel ieder jaar een reisje te maken. Artikel 8 - De vereniging heeft naast de reisvereniging ook een toneelvereniging, welke ieder jaar een of twee toneeluitvoeringen geeft.

Bij de start meldden zich in totaal 19 personen aan, voornamelijk uit buurtschap Darthuizen. Als contributie betaalden zij het niet onaanzienlijke bedrag van één gulden per maand. Geld dat vooral gebruikt werd voor het betalen van de zaalhuur, want voor de opbrengst van de voorstelling had men immers een andere bestemming! Overigens was men wel zo slim om op de programmaboekjes van de toneeluitvoeringen slechts de naam "Darthuizer Toneelvereniging" te drukken. Want het ging de betalende toeschouwers natuurlijk geen snars aan dat de acteurs en actrices van hun centen de wereld wilden gaan verkennen! De kosten van toneelspelen vielen echter toch wat hoger uit dan verwacht. Uiteraard wilde men de opbrengst uit de kaartverkoop niet aantasten. Dat zou het jaarlijkse uitstapje in gevaar brengen. Daarom werd in 1951 besloten een nieuwe inkomstenbron aan te boren. Tijdens de pauze van de voorstelling ontstond een nieuwe traditie: Een grote verloting, waarvoor het hooggeëerde publiek lootjes kon kopen. De winst was puur netto, want ieder lid van de vereniging was verplicht een prijsje voor de loterij in te brengen." Aldus het mooie verhaal over het onstaan en de eerste jaren van de toneelvereniging.

Tegenwoordig heeft de Darthuizer Toneelvereniging ca. 100 leden, van wie een groot deel "spelend lid" is. Dat wil zeggen dat deze mensen altijd oproepbaar zijn om te spelen in de twee stukken die zij jaarlijks op de bühne zetten. De niet-spelende leden ondersteunen de vereniging in decorbouw, grime tijdens diverse activiteiten, bloemencorso etc. Ook hebben ze vanuit de vereniging regelmatig gefigureerd in TV series, commercials en landelijke bioscoopfilms. De theaterzaal in SCC De Binder te Leersum is 5x per jaar het decor voor hun - bijna altijd uitverkochte - voorstellingen. Zij hebben twee voorstellingen in maart (vrijdag- en zaterdagavond) en twee in november (vrijdag- en zaterdagavond). Verder hebben ze één jeugdvoorstelling in februari (zaterdagavond). De zaterdagavonden worden afgesloten met een afterparty. Naast de toneeluitvoeringen organiseren zij c.q. nemen zij deel aan een groot aantal andere activiteiten waaronder: Bloemencorso Leersum; Jeugdtoneel voor kinderen van 12 t/m 16 jaar; Schminken van kinderen en volwassenen bij diverse evenementen in Leersum; Een jaarlijks themafeest of reisje voor de leden; 4 kaartavonden per jaar in competitievorm; Dagje klootschieten met BBQ; Kinderactiviteiten; Beachvolleybal; Verenigingsplaybackshow; Bouwersshow.

- Genealogie: - Akten van indemniteit Darthuizen 1719-1808.

Reactie toevoegen