Berghuizen (Ruinerwold)

Plaats
Dorp
De Wolden
Drenthe

berghuizen_de_wolden_plaatsnaambord.jpg

Het plaatsje Berghuizen bij Ruinerwold heeft een bebouwde kom met blauwe plaatsnaamborden, een zekere mate van kern en een kerk, en is daarom als dorp te kwalificeren. Maar voor de postadressen ligt het dorpje 'in' Ruinerwold.

Het plaatsje Berghuizen bij Ruinerwold heeft een bebouwde kom met blauwe plaatsnaamborden, een zekere mate van kern en een kerk, en is daarom als dorp te kwalificeren. Maar voor de postadressen ligt het dorpje 'in' Ruinerwold.

berghuizen_ruinerwold_muziekvereniging_de_bergklanken_1955-2015_kopie.jpg

Het piepkleine dorp Berghuizen heeft al sinds 1955 een eigen muziekvereniging, namelijk Muziekvereniging De Bergklanken (© www.debergklanken.nl)

Het piepkleine dorp Berghuizen heeft al sinds 1955 een eigen muziekvereniging, namelijk Muziekvereniging De Bergklanken (© www.debergklanken.nl)

berghuizen_ruinerwold_harm_vonckschool.jpg

Ook aan de Harm Vonckschool in Berghuizen gaat de 'krimp' niet voorbij; in 1990 had deze nog ca. 50 leerlingen, in 2014 (foto) nog ca. 30, en per 1-8-2017 zouden ze onder de opheffingsnorm van 23 komen, daarom is de school per die datum gesloten.

Ook aan de Harm Vonckschool in Berghuizen gaat de 'krimp' niet voorbij; in 1990 had deze nog ca. 50 leerlingen, in 2014 (foto) nog ca. 30, en per 1-8-2017 zouden ze onder de opheffingsnorm van 23 komen, daarom is de school per die datum gesloten.

Berghuizen (Ruinerwold)

Terug naar boven

Status

- Berghuizen is een dorp* in de provincie Drenthe, gemeente De Wolden. T/m 1997 gemeente Ruinerwold.

* In sommige bronnen wordt deze plaats nog als buurtschap gekwalificeerd. De plaats heeft echter, hoe klein ook, wel een kerk en zekere mate van kern en ook de inwoners beschouwen het kennelijk als dorp, gezien het dorpshuis, en op die site wordt de plaats ook als dorp betiteld, vandaar dat wij ons daarbij aansluiten.

- Het dorp Berghuizen heeft - overigens net als buurdorp Oosteinde - in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek. Voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Ruinerwold.

Terug naar boven

Naam

Klemtoon
Berghúízen.

In het Drents
De Bargen.

Oudere vermeldingen
1899 Berghuizen. Dit is het in de literatuur kennelijk oudste voorkomen van deze naam, aldus de hierna onder Naamverklaring vermelde bron. Volgens de - onder Bezienswaardigheden gelinkte - site van de lokale kerk is deze plaatsnaam echter al sinds ca. 1840 in gebruik. Voorheen stond het gebied bekend als de Weerwilliger Bergen.

Naamsverklaring
Samengesteld uit berg 'heuvel' en huizen 'nederzetting', passend in het rijtje van de naburige buurtschappen Broekhuizen, Buitenhuizen en de voormalige buurtschap Dijkhuizen.(1) Berghuizen dankt zijn naam aan de glooiingen in het landschap, die zijn ontstaan in de ijstijd. (bron: site van de lokale kerk)

Terug naar boven

Ligging

Berghuizen ligt rond de gelijknamige weg, ZO van het dorp Ruinerwold, NW van het dorp Koekange, Z van het dorp Oosteinde, ZW van het dorp Ruinen, N van de A28 en het dorp de Wijk en NO van de stad Meppel.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Berghuizen nog niet vermeld. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 60 huizen met ca. 160 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De eerste kerk is hier in 1841 gebouwd, en stond op de plaats van het huidige kerkhof. Die kerk is in 1874 opgevolgd door de huidige kerk. Berghuizen heeft zelfs 2 kerken gehad; op huisnr. 38 stond ook nog een houten kerkje van de Gereformeerde Kerken in Nederland (vrijgemaakt). Dit kerkje uit 1949 is rond 2004 gesloopt. De leden van deze kerk kerken tegenwoordig in de Hervormde kerk van Koekange.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Basisschool de Harm Vonckschool heeft het nog volgehouden t/m schooljaar 2016-2017, toen de school nog ca. 25 leerlingen had, verdeeld over 3 groepen (1/2/3 - 4/5/6 - 7/8). Vanaf schooljaar 2017-2018 zijn Basisschool De Arendsvleugel in Ruinerwold en de Harm Vonckschool echter gefuseerd tot één school. Dit betekent voor de Harm Vonckschool dat deze per 1 augustus 2017 de deuren heeft gesloten en is opgeheven. De reden om tot fusie en opheffing van de Harm Vonckschool over te gaan was dat het leerlingenaantal van deze school in schooljaar 2017-2018 onder de opheffingsnorm van 23 leerlingen zou komen, waardoor de bekostiging van het ministerie voor de school vanaf dan zou stoppen.

Door de fusie blijven er wel 6 jaar lang fusiefaciliteiten in de vorm van extra formatie beschikbaar, waardoor er op De Arendsvleugel ook de komende jaren in 4 groepen kan worden gewerkt. De leerlingen van de Harm Vonckschool hebben met ingang van schooljaar 2017-2018 de overstap gemaakt naar De Arendsvleugel in Ruinerwold en/of de Prins Johan Frisoschool in Koekange. De genoemde extra formatie kan dan ook voor beide scholen worden ingezet.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Omstreeks 1800 staat het huidige gebied Berghuizen bekend onder de naam Weerwilliger Bergen. Voor een groot deel is dit gebied in die tijd eigendom van een man die als veenbaas met zijn arbeiders bezig is met de turfwinning. Het Barger Trekgat (achter het kerkgebouw) herinnert nog aan die activiteiten. Deze veenbaas is ook op kerkelijk gebied actief. In zijn woning vinden godsdienstoefeningen plaats. De onvrede van vele orthodoxe gelovigen en predikanten over de vrijzinnige opvattingen en prediking in de Nederlands Hervormde Kerk leidt uiteindelijk tot een afsplitsing. Deze staat bekend als de ‘Afscheiding’, begonnen in oktober 1834 te Ulrum (GR), waar ds. Hendrik de Cock in die tijd predikant is.

In Koekange en Ruinerwold wordt dit voorbeeld al snel gevolgd. In Koekange wordt op Hemelvaartsdag 28 mei 1835 - aanvankelijk door 22 mensen - ten huize van W. Jans Steenbergen de ‘acte van Afscheiding of Wederkeering te Cokange’ (oude naam voor Koekange) getekend en wordt een eigen ‘Christelijke Gereformeerde gemeente’ gesticht. Op 30 en 31 mei tekenen 44 personen afkomstig uit de verschillende buurtschappen van Ruinerwold ook een Afscheidingsakte en vindt de stichting plaats van een 'Gereformeerde Christelijke Gemeente in de Bergen ten huize van G.J. Withaar te Weerwillige Bergen’ door ds. Hendrik de Cock, die ook in Koekange present was. Let op de verschillende benamingen die men kiest. In 1840 wordt besloten samen één gemeente te vormen, een kerk te bouwen en een leraar te beroepen. Bij de kerk behoorde tot 1846 een theologische hogeschool, de voorloper van de opleiding in Kampen. De school stond aan het Trekgat.

De Gereformeerde (PKN) kerk Ruinerwold - Koekange is een streekgemeente met gemeenteleden uit de dorpen Ruinerwold, Koekange en de Wijk en tussenliggende buurtschappen. Het kerkgebouw staat in Berghuizen, als letterlijk en figuurlijk middelpunt van deze kerkelijke gemeente, die tegenwoordig ca. 1000 leden telt (600 belijdende leden en 400 doopleden). Het huidige kerkgebouw is in 1874 gebouwd. In 1912 wordt het kerkgebouw aan de zijkanten uitgebreid en in 1927 worden de galerijen aangebracht. In 1972 wordt het interieur van het kerkgebouw vernieuwd. In 2005 is het kerkgebouw uitgebreid met het kerkelijk centrum ’t Middelpunt. Veel meer over de geschiedenis van de kerk is te lezen op de hiervoor gelinkte website van de kerkelijke gemeente, en in het boek 'Opgaan naar de bergen', dat in 2005 is verschenen ter gelegenheid van het 170-jarig bestaan van de kerk. Het is nog te koop à €15 bij contactpersoon Lammert van der Heide, tel. 0522-451039.

Het kerkgebouw is een rijksmonument vanwege het zeldzame, van oorsprong eenklaviersorgel, in 1743 door Matthias Amoor gebouwd voor de Hervormde kerk te Raamsdonk. In 1850 is het orgel verkocht aan de Hervormde kerk te Aartswoud en vandaar in 1884 overgeplaatst naar de Gereformeerde kerk te Berghuizen. Hoe dat zo gekomen is, is een mooi verhaal: "In de vergadering van de kerkeraad op 12 november 1883 deelde de president (ds. Groenewegen) mee dat de weduwe W. Geerts hem heeft laten weten dat zij 1000 gulden die zij aan de gemeente geleend had, aan de gemeente ten geschenke wenscht te geven met het doel om daarvoor een orgel te plaatsen in onze kerk. De vergadering heeft met eenparige stemmen besloten met dankbetuiging dat geschenk onder de gestelde voorwaarden aan te nemen. Een van die voorwaarden was dat de zaak over een jaar uitgevoerd moest zijn, dus werd er haast gemaakt.

Een commissie koopt in Aartswoud een door Matthias Amoor (leerling van Arp Schnitger) in 1743 gebouwd orgel. Schipper L. de Haan uit Medemblik nam het vervoer aan voor Hfl. 45,-. De werkzaamheden in de kerk, zoals het maken van een galerij om het orgel te plaatsen, werden (met bijlevering van materialen) gegund aan de laagste inschrijver, timmerman Geert de Wit te Ruinerwold voor Hfl. 419,-. Dewijl smid H. van der Veen zegt dat hij geen prijsopgaaf van het ijzerwerk kan doen, is besloten hem dat zonder opgaaf te laten maken (een lid van deze gemeente dat mogelijk geheel of ten dele gratis zal hebben gewerkt). De Firma Proper en Van de Wetering te Kampen plaatst het orgel. Onderwijzer D. van Wijngaarden van Rees wordt op verzoek van de kerkeraad de organist en Harm Kiekebos wordt aangesteld als orgeltrapper. Op 8 juni 1884 is het orgel in gebruik genomen, waarbij alles in de beste orde en tot genoegen is afgelopen." Het hoofdwerk van dit orgel is het enige gave exemplaar van bouwer Matthias Amoor in Nederland, met pijpwerk nagenoeg in originele staat. Een uitvoerige beschrijving van de lotgevallen van het orgel door de eeuwen heen, in tekst en beeld, vind je onder de link. - En hier nog een uitvoerig artikel over het orgel in tekst en beeld. In december 2016 reikt burgemeester Roger de Groot een koninklijke onderscheiding uit aan de dan 86-jarige Berend Dekker, die maar liefst 70 jaar lang hoofdorganist van de Gereformeerde in Berghuizen is geweest. Daarnaast was hij organist voor de Protestantse Gemeente Koekange en dirigent bij het Christelijk gemengd koor Excelsior.

- Berghuizen heeft 2 rijksmonumenten. Naast het hierboven beschreven kerkorgel is dat verder nog de 19e-eeuwse boerderij op huisnr. 40.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Toneelvereniging Rederijkerskamer UDI uit Ruinerwold brengt 2x per jaar (1e zaterdag van maart en 1e zaterdag van november) een nieuw stuk op de planken in Café Centraal in hun dorp. In Dorpshuis De Barg'n in Berghuizen wordt het stuk een week later ook opgevoerd. Aanvang 20.00 uur.

- "Op een zaterdag half december is er achter de kerk in Berghuizen jaarlijks een Kerstmarkt. Kom elkaar ontmoeten op onze gezellige Kerstmarkt. Er zijn diverse kerstspellen, o.a. Jenga, Rad van Avontuur; bloemstukjes, kaarten, kerstkransen, houtdraaiwerk en natuurlijk heerlijke snert, oliebollen en knieperties. Jaarlijks is er een ander goed doel. Voor editie 2019 was dat 'omgaan met pesten'. Anouk Pool en Tim Saalbrink hebben ruim 1100 km door Nederland gewandeld om hiervoor aandacht te vragen (een verslag en info vind je op Omgaanmetpesten.nl). Ook het jeugdkorps van de Bergklanken verzorgt een optreden. Iedereen is tussen 16.00-19.00 uur van harte welkom."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Enkele woningen in Berghuizen liggen zeer idyllisch aan zandpaden rond een meertje genaamd 'Het Trekgat' (dit ter onderscheiding van een ZO hiervan gelegen ven dat 'Het zwembad' werd genoemd. Over dit laatste ven is de weg van Meppel naar Eursinge (N375) aangelegd. Enkele resten hiervan zijn heden nog zichtbaar). Dit is een zoheten pingoruïne, een overblijfsel uit de IJstijden. Het gebied wordt beheerd door Natuurmonumenten. De pingoruïne te Berghuizen is ontstaan in de laatste ijstijd, het Weichselien-tijdperk, 75000-10000 jaar geleden. In het Weichselien tijdperk bereikte Scandinavisch landijs Nederland. Het steeds weer vriezen en opdooien tijdens het Weichselien-tijdperk deed ijsheuvels of pingo’s ontstaan. De naam pingo komt van het Inuktitut, de taal van de Eskimo’s, en betekent 'heuvel die groeit'.

Op plaatsen met kwel kon grondwater tijdens de dooi opstijgen. Dit water bevroor ’s winters en vormde op den duur een ijslens. Op deze ijslens lag eerst een heuvel van gesteente. Dit is de pingo. Bij het groeien van een dergelijke ijslens kon deze de bevroren grond omhoog en opzij drukken, waardoor een kegelvormige heuvel met een kern van ijs kon ontstaan. Tot slot smolt de ijs lens en ontstond een pingoruïne of gletsjerkuil. Het ontstane meertje kan vervolgens in een warmere tijd weer opgevuld worden met organisch materiaal als gevolg van plantengroei.

In de loop der tijd vormt zich uit dit organisch materiaal veen. Later is dat veen er door de mens uit gehaald om te gebruiken als brandstof. Hierdoor werd de vorm van de pingo weer zichtbaar als een rond meertje in het landschap. Het ijs had de zandheuvel opzij geduwd, die nadien als een rand van zand om het meertje bleef liggen. De pingoruïne in Berghuizen heeft de naam Trekgat gekregen, omdat het veen dat in de pingoruïne gegroeid was, er uit is getrokken om te gebruiken als brandstof. (bron: website van de lokale kerk)

Terug naar boven

Links

- Belangenvereniging: - Dorpsbelangen Ruinerwold / Berghuizen is een vereniging voor en door inwoners. Samen werken zij aan een 'peregoed' dorp (Ruinerwold is bekend om zijn vele perenbomen aan de Dr. Larijweg). Dat doen zij samen met groepen vrijwilligers op de thema's: dorpsvisie, recreatie en toerisme, wonen, leefbaarheid, jongeren, economie, bedrijvigheid, veiligheid en duurzaamheid.

- Dorpshuis: - Dorpshuis De Barg'n heeft naast de reguliere faciliteiten verder nog een sportzaal met toneelfaciliteiten, en is ook geschikt als feest- en vergaderlocatie. Het sfeervolle dorpshuis biedt je een gastvrij welkom in een warme, traditionele omgeving. Al zo’n 50 jaar is het dorpshuis een begrip in de regio. Dorpshuis De Barg’n is ook gewoon een ontmoetingsplek voor de inwoners van Berghuizen en omstreken. De gezellige bar van De Barg’n is net als de rest van het dorpshuis veelzijdig in gebruik. In 2016 is het dorpshuis verbouwd, met subsidie van o.a. het Oranjefonds, maar ook met inzet van de nodige eigen middelen en 'handjes', waardoor het weer helemaal aan de eisen des tijds voldoet. - Nieuws van Dorpshuis De Barg'n op Facebook.

- Muziek: - Muziekvereniging De Bergklanken is opgericht in 1955 en bestaat uit een fanfare, een BBB-orkest (Beginnende Blazers Bergklanken) en een aantal leerlingen op blaasinstrumenten en/of slagwerk. De leden komen uit de wijde omgeving, waaronder Ruinerwold en Koekange. De vereniging repeteert in Berghuizen. - Nieuws van Muziekvereniging De Bergklanken op Facebook.

Volgens een inmiddels niet meer aanwezige pagina op de site van de gemeente zou er in Berghuizen ook nog een voetbalvereniging en een toneelvereniging zijn. Wij lezen hier dat in 1969 toneelvereniging Bilderdijk uit Berghuizen een toneelstuk heeft opgevoerd, maar recente(re) gegevens kunnen wij van deze vereniging niet vinden. En de gemeente stelde dat het dorp een eigen voetbalvereniging Vitesse zou hebben, maar de werkelijkheid is iets gecompliceerder en genuanceerder. Over de geschiedenis en actuele situatie van deze vereniging kun je alles lezen onder Koekange > Links > Sport.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Berghuizen.

Reactie toevoegen