Status

- Anloo is een dorp in de provincie Drenthe, gemeente Aa en Hunze. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1997. Het gemeentehuis bevond zich in Annen.

- Wapen van de voormalige gemeente Anloo.

Naam

In het Drents
Aanloo. Een inwoner van dit dorp is een Aanloder of een Aanloër.

Oudere vermeldingen
1139 kopie 16e eeuw Anloe, 1148 kopie ca. 1148 Anlon, 1169 kopie 15e eeuw in Anlo, 1250 in Anlo, 1298-1304 in parrochia Anlo, in Aenlo, 1359 tot Anloe, 1395-1396 Amloe, 1525, 1526 tot Andloe, tot Andelo, 1634 Anlo, 1936 Anloo.

Naamsverklaring
Niet waarschijnlijk is de verklaring die in deze plaatsnaam lo 'licht, open bos', genoemd naar het naburige Annen ziet. De naamsvorming is te vergelijken met die van Anreep, waarin het voorzetsel an 'op, hoger gelegen' betekent met lo 'licht, open bos'.(1)

Ligging

Anloo ligt NW van Gieten, ZW van Annen, rond de weg van Assen naar Annerveenschekanaal.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Anloo 350 huizen met 2.344 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 41/277 (= huizen/inwoners), de dorpen Eext 76/425, Annen 63/419 en Annerveen 28/191, en de buurtschappen Schipborg 10/84, Gasteren 29/155, Anderen 18/121, Eexterveen 25/187, Annerveensche-Compagnie 57/443 en Zandvoort 3/42. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 180 huizen met ca. 450 inwoners.

Geschiedenis

Anloo was de hoofdplaats van Oostermoer, een van de zes dingspelen van Drenthe. De dingspelen zijn gebaseerd op de oerparochies en reiken terug tot in de Karolingische tijd.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de volgende instantie en literatuur:

- Vereniging Historisch Anloo is officieel opgericht in 2010, maar al in 2005 was er een werkgroep actief en werden verrassende ontdekkingen gedaan. De leden van de vereniging verdiepen zich in onderwerpen als veldnamen, de begraafplaats, de Magnuskerk, boermarke, vroegere winkels, bewoningsgeschiedenis van de huizen in het dorp, en oude gereedschappen. In het Fotoarchief op de site van de vereniging vind je honderden oude foto's en ansichtkaarten van woonhuizen en andere gebouwen in het dorp, schoolfoto's en foto's van oude gereedschappen. Ook is de bewoningsgeschiedenis van vele huizen opgenomen.

- Het boek '100 eeuwen begraven rond Anloo' is verschenen in 2018. Het is tot stand gekomen onder redactie van Lukas Hoven, Albert Hovius en Sonja van der Meer. Het 150 pagina's tellende boek is rijk geïllustreerd en bevat veel kaartmateriaal van begraafplaatsen uit de prehistorie, de middeleeuwen en daarna.

Bezienswaardigheden

- Anloo heeft 21 rijksmonumenten.

- Op de plaats van de Hervormde (PKN) Magnuskerk (Kerkbrink 3) wordt al sinds de 9e eeuw het evangelie verkondigd. Opgravingen door prof. dr. A.E. van Giffen hebben aangetoond dat het huidige schip een aantal houten voorgangers heeft gehad, die vermoedelijk in de 9e en 10e eeuw zijn gebouwd. In de middeleeuwen was Anloo de hoofdplaats van het dingspil Oostermoer. De kerk was de moederkerk van Oostermoer, dat zich uitstrekte van Zuidlaren tot en met Borger. De kerk dankt haar naam aan Magnus, bisschop van Trani (Italië). De bisschop is na zijn marteldood heilig verklaard. Zijn sterfdag wordt op 19 augustus herdacht. Tot de hervorming, die in Drenthe in 1598 is doorgevoerd, was het een katholieke kerk.

De eerste hervormde predikant was Lambertus Leving, een bekeerde priester. Leving hield het echter niet lang vol. Hij wil op 10 mei 1598 zich laten 'omscholen' tot hervormd predikant, maar op 12 augustus maakt hij duidelijk dat hij toch geen hervormd predikant wil worden. Omdat het kerkgebouw van steen was en ruimte bood aan grotere gezelschappen, zetelde er in de middeleeuwen ook de rechtbank. Het Drentse gerechtshof heette in vroeger eeuwen de Etstoel, die drie keer per jaar bijeen kwam; twee keer in Rolde, en op de dag van Sint Magnus in de kerk van Anloo. Sinds 1987 wordt elk jaar zo’n rechtszitting van de Etstoel nagespeeld op de 3e zaterdag van augustus. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Jaarlijkse evenementen. - Site van Stichting Vrienden van de Magnuskerk.

Unico Evert Alberda, een rijke edelman en militair uit Groningen, verhuist in 1744 naar Anloo om daar een nieuwe havezate te bouwen, landheer van het dorp te worden en te gaan rentenieren. Hij laat een grafkelder bouwen in de Magnuskerk, en heeft die helaas al snel en vaak nodig; na een half jaar moest de kelder al gebruikt worden, omdat zijn dochtertje van twee en snel daarna zijn jonge eerste vrouw komen te overlijden. En ook daarna is het lot hem niet gunstig gezind: Alberda hertrouwt een jonge vrouw, die in het kraambed komt te overlijden. Het jongetje dat ze baart, overlijdt 5 dagen later. In 1768 overlijdt ook zijn oudste dochter. Alberda vertrekt daarna naar Groningen en is zelf nooit in zijn eigen grafkelder begraven. De grafkelder is in 2016 gerestaureerd, na meer dan 70 jaar gesloten te zijn geweest; de kerk is tijdens de Tweede Wereldoorlog gerestaureerd. Toen is de grafkelder geopend en getekend, maar daarna met zand weer dicht gegooid. De kosten van de restauratie bedroegen ca. 50.000 euro. Dat geld is mede bijeen gebracht met de opbrengsten van de Etstoel (zie daarvoor het hoofdstuk Jaarlijkse evenementen).

- Hunebed D7.

- Hunebed D8.

- Hunebed D11.

- Een marke was vroeger een gebied dat gemarkeerd was voor een bepaald gebruik. Voor de marke Anloo was dat de jacht, het weiden van schapen, het afplaggen van heide en dergelijke. Rondom de boermarke zijn markestenen gelegd, om aan te duiden waar de grens van de boermarke loopt. Zo wisten schaapherders bijvoorbeeld in welk gebied hun kudde kon weiden. De gerestaureerde grafheuvel op de grens van het dorpsgebied met het dorpsgebied van het Z gelegen buurdorp Eext had geen markesteen, en de historische vereniging wilde toch iets meer herkenbaarheid en ruchtbaarheid geven aan het fenomeen markestenen en markegrenzen. Daarom hebben zij hier in februari 2020 een (symbolische) 'markesteen' geplaatst. De bezoekers van het Strubben Kniphorstbos zien leuke markeringen in het landschap en misschien kunnen we er in de toekomst nog een leuke wandeltocht rondom heen organiseren", lichtte Henk Muller toe bij het plaatsen van de steen. Om mensen nog meer informatie te geven over de geschiedenis van de boermarke gaat de historische vereniging werken met QR-codes op stenen. Zo kunnen fietsers en wandelaars de code scannen en lezen ze meer over de boermarke en de markesteen.

Jaarlijkse evenementen

- Stichting Etstoel Anloo is in 1986 opgericht met als belangrijkste doel fondsen te werven voor het onderhoud van de Magnuskerk. De belangrijkste activiteit die aan dat doel bijdraagt is het naspelen van een authentieke rechtszitting in de Magnuskerk, die één keer per jaar op de feestdag van de patroonheilige St. Magnus wordt opgevoerd. Daar omheen worden allerlei activiteiten in de omgeving van de kerk georganiseerd. Op deze Etstoeldag wordt ieder jaar een andere waargebeurde rechtszitting nagespeeld door toneelspelers van amateurervenigingen uit de regio. Buiten de kerk vindt een Jaarmarkt plaats, die vroeger ook gehouden werd wanneer de Etstoel hier een rechtszitting had. De rechtszitting trok veel volk, en waar volk is is handel.

De jaarmarkt is in Anloo geen braderie. Geprobeerd wordt zoveel mogelijk de 17e-eeuwse situatie na te bootsen en er worden geen concessies aan de 21e eeuw gedaan. Koffie, patat en hamburgers zijn er dus niet te koop, want die waren er in de 17e eeuw ook niet. Artiesten waren er wél en die zijn er op de Etstoeldag ook: muzikanten, goochelaars en handelaars zijn aanwezig, en er wordt een boerenklucht opgevoerd. Het publiek kan zich ook vermaken met ouderwetse spelen: boogschieten, blokpikken en paardrijden. In de baanderhoek wordt een ouderwetse klucht opgevoerd en de chirurgijn helpt zijn patiënten van al hun kwalen af. Maar het meest bijzondere is toch wel dat je als bezoeker midden in de 17e eeuw loopt. Toneel, muziek en handel is er overal om je heen, heden en verleden lopen door elkaar. Ook de toegangsprijzen zijn 'middeleeuws': 2 volwassenen en 2 kinderen beleven samen voor 280 stuivers een heerlijk dagje in het Drentse verleden.

Landschap, natuur en recreatie

- Wandelroute Groene Wissel Anloo: Anlooërdiepje en Landgoed Ter Borgh (10 km) staat bol van de afwisseling. Alle Drenthe-ingrediënten zijn erin verwerkt: het karakteristieke brinkdorp (met schitterend kerkje), het stroomdal van het Anlooërdiepje (een beekje) waar je enkele kilometers langs kuiert, en het prachtige landgoed Ter Borch. Daar wandel je van het ene naar het andere hoogtepunt: het Pinetum (een coniferenbos honderden verschillende soorten coniferen), een prachtig bosmeer, een grafheuvel en een hunebed. Rustig bijkomend van al dat genieten doe je de rest van deze stille boswandeling, met op het laatst nog een leuk struinpaadje langs een akker en door een bosrand, en een landweg over de bollende Zuid Es.

- "Wandelroute Anlooërdiep (11 km) voert je door het beekdal van het Anlooërdiepje. Het oude kamertjeslandschap met de prachtige houtwallen is uniek voor het gebied. In het voorjaar wandel je langs velden vol met brede orchis. Een gevarieerde wandeling in Nationaal Park Drentsche Aa. De wandeling is in te korten tot 7 km."

- Je kunt de 39 km lange MTB-route Anloo vanaf meerdere plaatsen opstarten. De route bestaat voor 2/3 uit zandwegen en singletracks en voor 1/3 verharde wegen en half-verharde wegen. Er zijn weinig heuvels in de route en de route gaat over het algemeen over brede paden. Er is een verbindingsroute (nabij Eext) met de mountainbikeroute in Gieten/Borger. Deze verbindingsroute is voorzien van het zwarte MTB-teken. Op het Balloërveld is met het zwarte MTB-teken een mogelijke routeverkorting aangegeven.

- Pinetum Ter Borgh ligt tussen Anloo en Eext temidden van in de jaren 1922-1930 aangeplant bos, hoofdzakelijk bestaande uit lariks, fijnspar, grove den en beuk, met lanen van voornamelijk Amerikaanse eik en afgewisseld met vennen en heidevelden. Het pinetum* is in 1953 door particulieren gesticht. Van de circa 400 soorten coniferen op het terrein (die allemaal op de site van het Pinetum staan vermeld) zijn de eerste in 1954 aangeplant. Het is een aantrekkelijk park waarin u langs wandelpaden kunt genieten van de grote verscheidenheid in kleur en vorm van de diverse coniferen.
* Het woord pinetum komt van de wetenschappelijke naam Pinaceae. Een pinetum is een collectie houtige gewassen, die tot de naaktzadigen (Gymnospermae) behoren. De belangrijkste hiervan zijn de coniferen. De meeste coniferen zijn groenblijvend; ze komen overwegend voor in gematigde en koude gebieden. Coniferen kunnen bijzonder oud en groot worden. De oudste conifeer is 4600 jaar oud (de Pinus longaeva uit Californië).

- Op Landgoed Terborgh in Anloo liggen de oudste grafmonumenten van ons land; hunebed D11, grafheuvels uit de Late Steentijd en een grafveld uit de Late Bronstijd. Tijdens deze laatste periode was het gebruikelijk urnen in de grond te plaatsen onder kleine heuveltjes, omringd door een kringgreppeltje. Met deze tumuli bevestigden de bewoners hun betrokkenheid bij hun woon- en leefgebied. Het landgoed is gesticht door Everhardus Everts, houthandelaar uit Wildervank. Zijn zoon breidde de ontginning in het begin van de 20e eeuw uit tot meer dan 200 hectare. Het bos heeft een veelzijdige beplanting met loof- en naaldbomen en statige beukenlanen, afgewisseld met hoogveenvennetjes en heidevelden. Nadat een groot deel van het landgoed aan het Staatsbosbeheer werd overgedragen, bleven enkele percelen in handen van de nazaten. Zo ook een bosperceel, beplant met beuk en douglas dat uitkijkt op het Eexterveld, waar het Anloërdiepje - een zijstroom van de Drentse Aa - ontstaat. Dit beukenbos - nabij de oude grafheuvels - is door de gemeente Aa en Hunze aangewezen als 'bijzondere begraafplaats voor urnen', waarmee de traditie uit de Late Bronstijd is teruggebracht naar de 21e eeuw.

- De Kudde van Anloo.

- "‘Mout’n wie de Speulkoel nait es opknapp’n en der leuke ding’n doun?’ Met een zekere regelmaat viel deze hartenkreet om de zoveel jaar in Anloo te horen. Bij een groot aantal oudere inwoners leeft de romantische herinnering aan dit in 1936 aangelegde openluchttheatertje zeer sterk. Een aantal malen heeft deze verzuchting wel tot plannen geleid, soms zelfs zeer concreet (in 2009 een restauratieplan in opdracht van de BOKD), maar tot uitvoering is het nooit gekomen. De Speulkoel, niet een kuil om te spelen, maar om er stukken op te voeren: toneel te spelen, werd aangelegd onder leiding van de toenmalige dominee van het dorp, M.A. Beek, en bestond uit een als amfitheater vormgegeven ruimte, met aan de westzijde een enigszins verhoogde toneelvloer en aan de andere kant in halfronde vorm aangelegde zitbanken gemaakt van de uitgestoken zoden. In de kranten van die tijd zijn verslagen te vinden van bijeenkomsten met lezingen, uitvoeringen van lekenspelen en optredens van kerkkoren.

In de loop van de jaren vijftig van de vorige eeuw liep de belangstelling voor vooral het jongeren verenigingsleven in Anloo sterk terug. Als gevolg daarvan raakte de Speulkoel langzamerhand in onbruik voor het eigenlijke doel en werd meer en meer gebruikt als “hangplek” voor jongeren. Bovendien leende het terrein zich door de hoogteverschillen ook ideaal voor gebruik als crossterrein. Voor een deel is de Speulkoel langzamerhand dichtgegroeid met allerlei opslag: de natuur heeft zijn loop hernomen, behalve op de door crossfietsers veel gebruikte paadjes. Uit de Werdegang van de Speulkoel blijkt dat het bedenken en realiseren van een openluchttheater niet de grootste uitdaging is. Een aantal bevlogen vrijwilligers met een hoeveelheid vrije tijd, een goed plan en de benodigde fantasie zijn voldoende om zo’n faciliteit - letterlijk - uit de grond te stampen.

De crux is gelegen in het gebruik van het openluchttheater, dat op enige afstand van het dorp in het bos ligt. Als er geen emplooi voor is dan blijft het noodzakelijke onderhoud uit en nodigt de omgeving uit tot ongewenst gebruik en daardoor verloedert het geheel. Het alleen weer opknappen van de Speulkoel voorkomt deze gang van zaken niet, maar er moet ook een zinvolle, door de gemeenschap gedragen invulling van een dergelijk openluchttheater worden gecreëerd. Daarom is in 2016 Stichting Rondom Magnus (ROM) opgericht, met als doelstelling het organiseren van culturele activiteiten, zoals muziek, dans, theater, toneel, kleinkunst en dergelijke, in en om Anloo (‘Rondom Magnus’)." (bron: nieuwsbrief historische vereniging, mei 2016)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Anloo, met laagsteprijsgarantie!

- Camping Anloo is in januari 2020 failliet verklaard. Eigenaar Broekema's Camping Service had een schuld van meer dan een miljoen euro. Grote problemen ontstonden er twee weken later, toen Enexis het elektriciteitsnetwerk afsloot wegens brandgevaar. Tientallen bewoners woonden toen al jaren permanent op de camping, ook al wilde de gemeente Aa en Hunze dat niet hebben. Later stopten ook voorzieningen als water en riolering. Intussen startte de gemeente een nieuwe handhavingsprocedure met dwangsommen, waardoor bijna alle vaste bewoners die er illegaal zaten alsnog vertrokken. Andere recreanten haalden hun chalet of stacaravan halsoverkop weg van hun huurplek, omdat ze geen toekomst meer zagen in het recreatiepark. Op 15 december 2020 komt er een openbare verkoop via een online executieveiling. Het recreatiepark wordt dan samen met restaurant Woodz verkocht. Het achterste gedeelte van de camping, van één hectare groot, is in eigendom van de dochters Hulshof. Dat blijft ook zo. Want dat gedeelte valt buiten het faillissement.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Anloo.

Links

- Algemeen: - Site van en over Anloo.

- Belangenorganisatie: - "Vereniging Dorpsbelangen Anloo is opgericht in 1979. De doelstelling is de behartiging van de belangen van het dorp en zijn inwoners. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het in stand houden van het originele dorpsgezicht en de direct daarbij horende omgeving, verkeers- en vervoersaangelegenheden, onderwijs, voorzieningen en dienstverleningen enzovoorts. Activiteiten onder meer: regelmatig overleg met de contactambtenaar van de gemeente Aa en Hunze; uitgave van Dorpsnieuws, het maandelijkse mededelingenblad (m.u.v. juli en augustus) en een agenda voor het dorp, waarin de plaatselijke verenigingen en particulieren hun activiteiten kenbaar kunnen maken; in stand houden van de dorpssite; organisatie van het jaarlijkse Paasvuur en de tweejaarlijkse Hemmeldag. Overige activiteiten: o.a. het aanleggen en onderhouden van de wandelroute (met bankjes) 'Anloër omloopje'; organisator van de werkgroep Verkeersveiligheid; dialoog en samenwerking met omliggende Dorpsbelangen Gasteren en Anderen; organisator van de werkgroep Onderwijs, ter bevordering van het basisonderwijs in het dorp; lid van de BOKD, de Brede Overleggroep Kleine Dorpen."

- Onderwijs: - "Tegenover de kerk aan de Kerkbrink ligt basisschool OBS Anloo. Al sinds enkele eeuwen is er sprake van onderwijs in het dorp. In de 19e eeuw stond er reeds een school op de huidige locatie. De school heeft een streekfunctie, het is ook de onderwijsvoorziening voor de buurdorpen Anderen en Gasteren. Het onderwijs is modern en gevarieerd, het motto is SAMEN. Laagdrempeligheid en gezelligheid zijn belangrijke kenmerken. Contact met en betrokkenheid van de ouders is belangrijk. Voor toekomstige ouders en andere belangstellenden heeft een werkgroep een folder gemaakt waarin de leerlingen beschrijven wat er in een jaar allemaal gebeurt. De digitale versie is per mail aan te vragen bij elszaalberg@kpnmail.nl.

De school is een openbare school en telt anno 2020 36 leerlingen. Er werken 5 onderwijskrachten. Er is veel aandacht voor het individuele kind. De school is door de jaren heen een aantal keren bouwkundig aangepast en heeft door ouderparticipatie een aantal extra voorzieningen gekregen in een modern gebouw. Het vormt een multifunctionele eenheid met het dorpshuis van Anloo. Achter de school ligt een schoolplein met speeltoestellen, een grote zandbak en een beschut speelveld, waar het voor de kinderen in een rustige omgeving veilig en vertrouwd spelen is. Achter op het terrein is een bosje met daarin een natuurpad. Het bosje maakt deel uit van het Stroomdallandschap van de Drentse Aa." (bron: dorpssite)

- Muziek: - Popkoor NiceAn'Loose is een plaatselijk popkoor met een regionale inbreng. Het koor bestaat uit 45 leden. De sopranen, alten, tenoren en bassen brengen onder de bezielende leiding van hun dirigent bekende en minder bekende popsongs ten gehore. Jaarlijks verzorgt NiceAn’Loose diverse concerten. Uiteraard zet het haar beste beentje voor op een aantal jaarlijkse korenfestivallen, zowel in Nederland als in Duitsland. Als jaarafsluiting brengen de kinderen van Openbare Basisschool Anloo samen met NiceAn’Loose kerstgerelateerde liedjes ten gehore in de Magnuskerk.

- Duurzaamheid: - Anloo Vergroent is een initiatief van mensen uit het dorp en de Magnuskerk. Samen willen ze in kleine stapjes aan duurzaamheid werken. De wedstrijd ‘Duurzaamste dorp van Aa en Hunze’, georganiseerd door de gemeente, vormde een extra uitdaging om aan de slag te gaan. En dat heeft resultaat gehad: sinds januari 2018 mogen ze zich het duurzaamste dorp van Aa en Hunze noemen! Dat is voor hen een stimulans om enthousiast op de ingeslagen weg door te gaan. Ze hopen dat duurzaamheid in het dorp en in de Magnuskerk straks niet meer weg te denken is! Voor nadere informatie over wat ze in dit kader allemaal al gedaan hebben en wat er nog te gebeuren staat, zie de link.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)