Aalst (Bommelerwaard)

Plaats
Dorp
Zaltbommel
Bommelerwaard
Gelderland

gemeente_aalst_gl_kadastraal_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Kaart van de in 1818 opgeheven gemeente Aalst, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Kaart van de in 1818 opgeheven gemeente Aalst, situatie anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Aalst (2).JPG

Aalst in de Bommelerwaard

Aalst in de Bommelerwaard

Aalst..JPG

Wat een mooi kerkje hebben ze in Aalst!

Wat een mooi kerkje hebben ze in Aalst!

Aalst.JPG

Tussen Aalst en Poederoijen staat het gemaal H.C. de Jong

Tussen Aalst en Poederoijen staat het gemaal H.C. de Jong

Aalst (3).JPG

Aalst, het verhaal van het gemaal

Aalst, het verhaal van het gemaal

Aalst (Bommelerwaard)

Terug naar boven

Status

- Aalst is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Bommelerwaard, gemeente Zaltbommel. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1817. In 1818 over naar gemeente Poederoijen, per 1-7-1955 over naar gemeente Brakel, in 1999 over naar gemeente Zaltbommel.

- Wapen van de voormalige gemeente Aalst.

- Onder het dorp Aalst valt ook buurtschap De Rietschoof.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Ca. 850 kopie 1070-1075 in uilla Halosta, 10e-11e eeuw in Alisti, laat in 11e eeuw Alaste, 1e kwart 13e eeuw Halst, 1573 Aelst, 1936 Aalst.

Naamsverklaring
Is wel opgevat als een afleiding met het verzamelsuffix -t van een bijvorm van els (Alnus) met de betekenis 'plaats waar elzen staan'. Deze verklaring strookt niet met de oudste vormen. Anderen zien hierin het Germaanse alhust* - 'woonplaats' of 'heidens heiligdom', een afleiding met -st- suffix van het Germaanse alha* - 'woning, tempel'. Vergelijk Elst, Maasniel en Nieuwaal.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Aalst ligt ZW van de stad Zaltbommel en ZO van het dorp Brakel en grenst in het Z aan de Afgedamde Maas, die hier de grens vormt met de provincie Noord-Brabant (met aan de Brabantse kant de dorpen Veen en Wijk en Aalburg).

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Aalst 76 huizen met 481 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 800 huizen met ca. 2.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"Deze nederzetting wordt in de 9e eeuw Halosta genoemd. Volgens een akte uit het jaar 814/815 schenkt een zekere Baldericus, een Frank, enige stukken grond uit Halosta aan het Benedictijner klooster Laurisheim bij Mainz. De naam van een cafetaria in het dorp herinnert nog aan de oude benaming. Later leest men Aloste (983) en Aelst (1133). Het Belgische plaatsje Aalst heet in het Frans nog altijd Alost. Gedurende de 15e en het grootste deel van de 16e eeuw was het dorp in het bezit van de familie Van Aalst. Door huwelijk erfde de familie Torck de bezittingen, daarna ging alles over in het bezit van het geslacht Van Lynden. Het dorp had ook een kasteel, waarvan de laatste resten aan het eind van de 19e eeuw zijn gesloopt.

Verschillende oudheidkundige vondsten zijn i.v.m. de ruilverkaveling in het dorp gedaan door de heer H. Voogd te Aalburg. In het Hamblok en de Molenpolder vond men resten van een Romeinse nederzetting, zoals aardewerk, een afvoergoot, huttenleem en visnetsteentjes. De nederzetting was gelegen aan een stroom waarvan de Drielse wetering nog een overblijfsel is. In de oostelijke kern heeft men aardewerk uit de Karolingische tijd gevonden (9e eeuw) en in het centrum aardewerk uit de 11e tot en met de 14e eeuw, zoals een Jacobakannetje. De vondsten bevinden zich bij de RCE in Amersfoort.

Zoals langs vele rivieren verschenen ook in Aalst aan het eind van de 19e eeuw steenfabrieken, in dit geval genaamd De Rietschoof en De Rijswaard. Een groot gedeelte van de bevolking was op deze fabrieken werkzaam. Zij hadden een sterke invloed op het leven in dit dorp, niet alleen mannen maar ook vrouwen en kinderen hadden een aandeel in het werk op die fabrieken. Op beide fabrieken samen werkten aan het eind van de 19e eeuw ongeveer honderd volwassenen, waaronder ruim tien vrouwen en nog een stuk of twintig kinderen.

De omstandigheden werden met de komst van stoommachines beter. Behalve de paarden kwam in 1916 de eerste locomotief in actie en zo ontwikkelde Aalst zich tot een dorp met een sterk sociaal leven. De herfst en de winter waren vaak slechte tijden voor de arbeiders omdat dan vaak het werk op de fabriek stillag. Velen probeerden wat geld te verdienen met het vangen van mollen of gingen zelfs op bunzingjacht of kapten 's winters dood hout uit de grienden. Men leefde in die periode ook van het vetgemeste varken." (bron: Stichting De Vier Heerlijkheden)

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de in 1990 opgerichte Stichting De Vier Heerlijkheden, die als doel heeft het interesseren van de lokale bevolking voor de historie van de vier dorpen van de voormalige gemeente Brakel, die naast dit dorp nog de dorpen Aalst, Poederoijen en Zuilichem omvatte. De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door activiteiten zoals het organiseren van tentoonstellingen, het verrichten van historisch, archief- en archeologisch onderzoek en het publiceren van resultaten van de onderzoeken. Regelmatig worden foto's aangeboden door bewoners uit de vier dorpen. De foto's worden gedigitaliseerd en een afdruk komt dan in de fotoverzameling.

De werkgroep beschikt sinds 2004 over het voormalige Koetsiershuis naast Huis Brakel. Je kunt daar onder meer de fotoverzameling bekijken. De stichting beheert ook een bibliotheek. Alles wat uitgegeven wordt en betrekking heeft op de Bommelerwaard wordt door de stichting verzameld. De voorkamer is ingericht als "stijlkamer" met zoveel mogelijk spulletjes van halverwege de vorige eeuw. Op de eerste verdieping is een textielkamer ingericht waar je de verzameling oude kleding kunt bewonderen. Op deze verdieping is ook de verzameling oude gebruiksvoorwerpen en gereedschappen ondergebracht. Hier worden ook de archiefstukken bewaard. Het Koetsiershuis (Dwarssteeg 4 te Brakel) is elke laatste vrijdagavond van de maand (behalve juli, augustus en december) van 19.00-22.00 uur te bezoeken. Op de site van de stichting zijn o.a. vele artikelen over de geschiedenis van Aalst te vinden.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Hersteld Hervormde Gemeente
In 2004, bij de vorming van de Protestantse Kerk Nederland (PKN), heeft een deel van de Hervormde Gemeente Aalst zich afgescheiden tot Hersteld Hervormde Gemeente (HHG) en is zelfstandig verder gegaan. De PKN wordt op dat eigenaar van het bestaande kerkgebouw midden in het dorp en de HHG raakt daardoor dakloos. De hersteld hervormden kunnen enkele uren in de week het gereformeerde kerkje aan de Prins Hendrikstraat huren en gaan ondertussen op zoek naar een eigen stek. Al snel wordt een oude boerderij aan de Dorpsstraat gekocht. De dominee gaat daar wonen en in 2006 vraagt de HHG een vergunning aan voor de realisatie van een kerk met 176 zitplaatsen in het achterste deel van de boerderij. De boerderij ligt echter midden in een smalle woonstraat en omwonenden, die bang zijn voor overlast, maken bezwaar.

In de jaren daarna probeert de HHG om een nieuwe kerk te bouwen in Dominees Bogerd, een mooi stukje groen aan de voet van de Maasdijk. Als in 2012 blijkt dat dit niet gaat lukken, grijpt de HHG weer terug op de boerderij aan de Dorpsstraat. Er wordt opnieuw toestemming gevraagd om de boerderij te mogen verbouwen. Niet als kerk deze keer, maar als kerkelijk verenigingsgebouw. Opnieuw klimmen omwonenden in de pen, nog altijd bang voor overlast in het smalle straatje. De rechter bepaalt dat de boerderij wel gebruikt mag worden voor kleine bijeenkomsten, maar niet voor kerkdiensten, bruiloften en uitvaarten. Ook is samenzang er verboden. De HHG kan dus nog steeds niet echt uit de voeten. In 2020 komt er voor de Hersteld Hervormde Gemeente Aalst eindelijk schot in de huisvestings-zaak, want in dat jaar hebben ze aan de gemeente Zaltbommel gevraagd om kerkdiensten te mogen houden in de voormalige manege op Maasdijk 52a. Burgemeester en wethouders gaan hiermee in principe akkoord en zijn bereid om voor een periode van tien jaar een omgevingsvergunning te verlenen, waarbij ook afspraken worden gemaakt over het parkeren.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Aalst heeft 9 rijksmonumenten.

- De Hervormde (PKN) kerk (Kerkstraat 1) is in de 15e eeuw gebouwd als RK kerk, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Antonius. Eind 16e eeuw werd het een Hervormde kerk. Het is een bakstenen eenbeukige kerk met aangebouwde toren, die voorzien is van een tentdak. De onderbouw van de toren en een deel van de noordelijke muur van het schip zijn in tufsteen uitgevoerd en mogelijk 12e-eeuws, als restanten van een Romaanse voorganger. De zuidelijke muur van het schip is in 1922 vernieuwd. Het 15e-eeuwse koor is driezijdig afgesloten. In de kerk bevindt zich een zerk uit 1544 voor Goessens Jansz., die heer was van Aalst, en zijn vrouw Johanna van Aelst Sande. Ook is er een nis met borstbeeld uit 1722 van Echbert Klop Hooghdyk, deels in Lodewijk XIV-stijl. De kerk valt onder de lokale Hervormde Gemeente, waar je o.a. een pagina vindt met een uitvoerige geschiedenis van de kerk.

- Kerk van de Gereformeerde Gemeente (Prins Hendrikstraat 13) uit 1974, in 1985 uitgebreid. De voorganger op Maasdijk 126 (1922-1974) is herbestemd tot woning.

- De voormalige Gereformeerde kerk (Maasdijk) is een zaalkerkje zonder toren. De boerderij aan de Dorpsstraat waar vroeger slager Nardus van der Linden woonde heeft nog een bakhuis. Op het erf links ervan was de Gereformeerde Kerk, momenteel omgebouwd tot schuur. Deze kerk bestaat al sinds 6 juni 1887, toen als Nederlands Gereformeerde Kerk. Sinds 1892 als Gereformeerde Kerk, per 11 november 1965 samengevoegd met die van Zuilichem. Al in 1836 werd in Aalst de kerkenraad van de Afgescheiden gemeente bevestigd. Schoolmeester Jan Hasselman stelde in die tijd zijn woning beschikbaar voor de godsdienstoefeningen. In het boekje "Herdenk die wonderdaan" schrijft Arie Vervoorn o.a. over de beide diakenen Aart en Gerrit van Os die rond die jaren als lid van de Hervormde kerk bedankten. Willem van Horssen, de zeilmaker, kocht de kerk en de grond ervoor, en bouwde in 1968 een woning voor de kerk, die vanaf dat moment als schuur werd gebruikt.

- Het Dijkgraaf H.C. de Jongh-gemaal (Maasdijk 164) is gebouwd in 1935, als vervanging voor het toenmalige gemaal, dat bestond uit een complex gebouwen: een kolenschuur, een gemaal uit 1881, een oud gemaal uit 1854 en een werkplaats met opslagruimte. Het gemaal is ontwopren door het Technisch Adviesbureau van de Unie van Waterschapsbonden te Haarlem. Het gemaal is gebouwd in een stijl beïnvloed door het baksteenexpressionisme. In 1998 is het gemaal gerestaureerd en aan de zijde van de afwateringssloot uitgebreid. De indeling van het interieur is grotendeels bewaard gebleven. In de grote ruimte staan nu de schakelkasten van de nieuwe pompen onder de recente uitbreiding. De vloer is van cement en is rood geschilderd, de wanden hebben een lambris van blauwe tegels met een zwarte band. Het gemaal is: - van architectuurhistorische waarde als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een gemaal in de stijl van het baksteenexpressionisme; - van lanschappelijke waarde door de prominente ligging op de dijk tussen Poederoijen en Aalst; - van cultuurhistorissche waarde vanwege de verschijningsvorm en de bestemming, welke verbonden zijn met een historische, technische en waterstaatkundige ontwikkeling.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- "Oranjevereniging Trouw aan Oranje in Aalst organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten voor jong en ouder. Naast de traditionele Lampionnenoptocht op 31 januari verzorgen wij jaarlijks festiviteiten rondom Koningsdag. Tijdens deze dag zijn er verschillende activiteiten zoals een Bombarieoptocht, Kinderoptocht, Aubade, Ballonnenwedstrijd, Fietspuzzeltocht en het populaire Speelland. Ook organiseren wij samen met de buurtverenigingen elk even jaar in september de drukbezochte Verlichtingsdagen. Tijdens deze drie fantastische dagen toveren 16 buurtverenigingen de straten om in verschillende uiteenlopende thema’s. Tijdens de oneven jaren organiseren wij in juli een Feestweek. Tijdens deze week zijn er diverse activiteiten in de feesttent, zoals een Playbackshow, Zeskamp, Kindermiddag en feestavonden met artiesten."

- Eens per jaar (meestal twee weken na carnaval) organiseert Stichting Jeugd en Muziek de Jeugdmuziekdag (in 2022 voor de 38e keer), het grootste HaFaBra evenement voor jeugdige musici. De Jeugdmuziekdag wordt gehouden in Sporthal de Maayenbogerd te Aalst. Elk jaar bedenken ze een ander thema dat wordt bepaald door de inzendingen van de deelnemers.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Neswaarden
"De Neswaarden is een sinds 2013 toegankelijk recreatiegebied rond het Esmeer aan de Zaaiwaard NW van Aalst. Een schitterend stuk natuur met strand, ligweide, sportveldjes en een grote speeltuin. Er komen in de toekomst loop- en trimpaden en een bosparcours voor mountainbikes. Het gebied is vrij toegankelijk voor iedereen. Er is rekening gehouden met mindervaliden. De Neswaarden heeft vlakbij een gezellige horeca (Eeterij 't Getij), die behoort tot Recreatiepark Het Esmeer (Topparken). Je kunt er terecht voor een ijsje, een hapje en een drankje. De Neswaarden biedt alles voor een ieder die op zoek is naar actie of totale ontspanning. Dit gebied is met zorg opgezet. Wij zijn trots op dit gebied (geheel beheerd door vrijwilligers). Help je mee De Neswaarden fraai te houden?"

Staatsbosbeheer en de gemeente Zaltbommel zijn elk voor de helft eigenaar van het Esmeer. Ze hebben in januari 2019 een plan gemaakt om de recreatie en de natuur in het gebied De Neswaarden rond het Esmeer te verbeteren. Op recreatief vlak is het plan om onder andere de stranden te vergroten en een wandelpad rond de plas aan te leggen. Ook komen er meer parkeerplaatsen. Op ecologisch vlak liggen de verbeterpunten vooral in het ondieper maken van sommige delen van het meer. Dan krijgt de diversiteit in de plas een impuls en blijft het zwemwater van goede kwaliteit door op grote delen juist de diepte in stand te houden. De kwaliteit van het gebied wordt onder meer gewaarborgd doordat de inrichting wordt gerealiseerd met grond die kwalitatief gelijk of beter moet zijn dan de kwaliteit van de huidige waterbodem in het Esmeer. De intentie is om medio 2020 met de uitvoering van het plan te starten. (bron: gemeente Zaltbommel, 15-1-2019)

Dijk
Het dijkje tussen recreatiegebied De Neswaarden, de bedrijven aan de Zaaiwaard en recreatiepark Het Esmeer in Aalst heeft het in juli 2021 bijna begeven. Het asfalt van de parkeerplaats kwam omhoog. Met volle bigbags is tegendruk uitgeoefend. De gemeente heeft in juli 2021 al drie keer moeten ingrijpen om de veiligheid te vergroten, maar dat bleek nog niet genoeg. De gemeente Zaltbommel heeft besloten om de dijk met spoed te verstevigen, ter bescherming van de bedrijven en het recreatiepark. De dijk is geen primaire waterkering, dus versteviging is in dit geval geen taak voor het waterschap, maar een verantwoordelijkheid van de gemeente.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Aalst door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Onderwijs: - Basisschool Den Boogerd in Aalst is een school voor openbaar onderwijs. Zij dragen bij aan de totale ontwikkeling van de leerling, waarbij aandacht is voor de diverse levensbeschouwelijke en maatschappelijke waarden. Zij gaan ervan uit dat alleen eerbied en respect voor die waarden kan bijdragen tot een totale ontwikkeling. De school staat centraal in het dorp naast het dorpshuis, de sporthal en de bibliotheek. De school is niet direct aan een verkeersweg gelegen, maar aan een ruime parkeerplaats. Op het plein en direct naast de school zijn diverse speelmogelijkheden.

- "Het team van School met de Bijbel ‘De Burcht’ heeft zijn visie op het onderwijs geformuleerd in de vorm van een aansprekende metafoor. De diverse bouwkundige eigenschappen van een burcht hebben wij vertaald naar onze visie op onderwijs. Deze metafoor staat symbool voor de uitgangspunten waaruit wij het onderwijs aan de leerlingen vormgeven. De keuze voor een metafoor lag voor de hand, want de naam van de school is daarvoor heel passend. Historisch gezien waren burchten de eerste plaatsen waar onderwijs werd aangeboden. In het dorp Aalst willen wij die onderwijstaak zo goed mogelijk uitvoeren en streven we naar goede kwaliteit en bijbehorende opbrengsten."

- Muziek: - Hoe Fanfare Prins Hendrik is ontstaan, is een prachtig verhaal, dat wij hier graag - licht samengevat - weergeven: "Begin 1900 vestigt zich in ons dorp Aalst Roel de Schoenmaker. Deze man laat in de avonden menig buurtbewoner schrikken door het maken van een nog nooit eerder gehoord lawaai. Het blijkt het geluid van een trombone te zijn. Toch wel een mooi geluid, vinden sommige Aalstenaren. Zijn tonen huppelen over de uiterwaarden en de polders. Zo nu en dan krachtig en kort en dan weer slepend en lang. Zo komt het dat deze schoenmaker nog meer enthousiastelingen vindt en hij besluit tot het oprichten van een heuse muziekvereniging. In 1904 is het dan zover. Bij Roel thuis vindt de eerste vergadering plaats. Een achttiental jongemannen geeft zich op als lid. Besloten wordt dat Roel als directeur (zoals men de dirigent in die tijd noemt) gaat functioneren. Het eerste wapenfeit bestaat in een collecte. Door de inwoners wordt het voor die tijd enorme bedrag van fl. 180,- bijeengebracht. Van dat geld worden tweedehands instrumenten gekocht.

Na eerst een paar keer bij Roel thuis gerepeteerd te hebben, beginnen de leden met de bouw van een eigen repetitielokaaltje van wat oude balken en planken. Deze worden 'geschonken' door de rivier de Maas. Dankbaar voor dit aangespoelde wrakhout wordt bij Roel thuis hiervan een schuurtje gebouwd: het repetitielokaal is geboren. Echter, aangezien wrakhout over het algemeen geen lang leven beschoren is, gold deze redenering evenzo voor het repetitielokaal. Dankzij de gemeente Aalst mag de fanfare gebruik maken van een schoollokaal. Bij mooie zomeravonden staan vele dorpsgenoten op het schoolplein en luisteren geboeid ‘noar d’n muziek’. Het niveau van de muzikanten neemt tamelijk snel toe. Te snel althans voor Roel de schoenmaker. Hierop wordt besloten om Tjerk Jonkers uit het naburige Veen als directeur voor de fanfare plaats te laten nemen. Het financiële tekort waarmee men in die tijd regelmatig kampt, wordt enigszins verlicht door het bescheiden salaris van deze Tjerk: een borreltje en de overtocht voor de pont." Natuurlijk hebben ze in de 100 jaar erna ook nog heel veel beleefd, waaronder vele eerste prijzen winnen op concoursen. Lees er alles over op de pagina Geschiedenis Fanfare Prins Hendrik.

Fanfare Prins Hendrik bestaat uit een fanfareorkest van ca. 30 muzikanten en een leerlingenensemble met de beginnende muzikanten. Ze repeteren iedere dinsdagavond van 19:30-22:00 uur in dorpshuis 't Gement in Aalst. Het leerlingenorkest repeteert op dinsdag van 18:30-19:15 uur. Nieuwe leden zijn altijd welkom, dus kom gerust eens kijken bij een repetitie of muziek maken wellicht ook iets voor jou is.

- Sport: - S.v. Hamarithi is een gezellige gym-, dans- en turnvereniging voor inwoners van Aalst, Zuilichem en Nederhemert. Recreatieve gym, kleutergym, jong talent, selectie divisie 1 t/m 5 en N1 t/m D2.

Reactie toevoegen